«Ο στόχος του βιβλίου είναι μετρημένος: να επισημάνει έναν αριθμό κρίσιμων ζητημάτων τα οποία αφορούν τη γεωγραφία στη χώρα μας και, πιστεύω, ενδιαφέρουν το ευρύτερο κοινό και όχι μόνο τους/τις γεωγράφους και συμβάλλουν στην κατανόηση όσων συμβαίνουν καθημερινά γύρω μας. Τα οκτώ κείμενα του τόμου εντάσσονται στην ευρύτερη διεθνή συζήτηση, αλλά και στη συγκεκριμένη χωρο-κοινωνική και πολιτική συγκυρία στην οποία γράφτηκαν, η οποία επισημαίνεται στο καθένα, δίνοντας τη γενεαλογία του. Το βιβλίο είναι οργανωμένο σε δύο μέρη. Το πρώτο, περισσότερο γενικό/ιστορικό αναφέρεται στην εδαφοκυριαρχία, στις χαρτογραφικές απεικονίσεις και στην πολιτισμική στροφή στις κοινωνικές επιστήμες. Το δεύτερο είναι πιο πολιτικό, με κείμενα που αφορούν τη σχέση γεωγραφίας και διεθνών ανταλλαγών, τις γεωγραφίες του κράτους, τις εξελίξεις στα Βαλκάνια κατά τη διάρκεια του πολέμου στην πρώην Γιουγκοσλαβία, στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στην Ελλάδα της κρίσης μετά το 2010. Με εξαίρεση ένα κείμενο, τα υπόλοιπα είναι αδημοσίευτα ή έχουν δημοσιευτεί στο εξωτερικό, αλλά δεν έχουν μεταφραστεί και δημοσιευτεί στα ελληνικά. Το νήμα που τα συνδέει είναι η εμμονή μου στη ριζοσπαστική προσέγγιση του κοινωνικού χώρου και στην προσπάθεια ακόμη και τα επιστημονικά κείμενα να συνδέονται με την πολιτική συγκυρία και την Αριστερά».

Από τον 16ο αιώνα, η μορφή του «άγριου» Άλλου –επικίνδυνου και σε κίνδυνο– επιστρατεύτηκε από τα ευρωπαϊκά αποικιακά καθεστώτα ως αντίποδας του κανονιστικού υποκειμένου της «πολιτισμένης» δυτικής νεωτερικότητας. Στη διάρκεια του 18ου και του 19ου αιώνα, το νομιμοποιητικό αφήγημα της διάσωσης των «πρωτόγονων» από τη νοσηρότητα της «φύσης» τους υπήρξε σημαντική διάσταση του δυτικού νεωτερικού ανθρωπισμού, ενώ ο 20ός αιώνας σημαδεύτηκε ανεξίτηλα από το φυλετικό ρατσισμό της ναζιστικής εξόντωσης. Στον αιώνα που διανύουμε, ο χαρωπός κοσμοπολιτισμός και οι νόρμες συγκαταβατικής και εργαλειακής ανεκτικότητας εναλλάσσονται με ξενοφοβικές, ομοφοβικές και ρατσιστικές στάσεις δυσανεξίας προς τη «διαφορά». Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, το αποικιακό φαντασιακό επιμένει. Χωρίς να υποτιμά τις δραστικές διαφορές ανάμεσα στα αποικιακά καθεστώτα και σε κατοπινές μορφές κυριαρχίας, η Μετααποικιακή Κριτική περιπλέκει τις σχέσεις εξουσίας στις οποίες εγγράφονται τα –νοσταλγικά ή θριαμβευτικά– ρέκβιεμ που ανακοινώνουν το «τέλος» της αποικιοκρατίας. Έτσι, το πρόθημα «μετα-» των Μετααποικιακών Σπουδών δεν σημαίνει τόσο «έπειτα από», αλλά «υπό την επήρεια» και «υπό το πρίσμα», δηλαδή ένα ερμηνευτικό πλαίσιο εντός και διαμέσου του οποίου διερευνάται κριτικά η σχέση του παρόντος με την αποικιοκρατία, αλλά και η σχέση (μας) με την παρούσα αποικιοκρατία. Τα κείμενα που απαρτίζουν αυτή τη συλλογή προέρχονται από τέσσερα διαφορετικά γνωστικά πεδία: την Κοινωνική Ανθρωπολογία, την Ιστορία, τη Λογοτεχνική Κριτική και τη Φεμινιστική Θεωρία/Σπουδές Φύλου. Δεδομένου ότι τα πεδία αυτά ανάγονται επίσης –το καθένα με ξεχωριστό τρόπο– σε λόγους της ευρωπαϊκής Αυτοκρατορίας, τα κείμενα του τόμου υποδεικνύουν πώς αναπτύσσεται στο εσωτερικό των γνωστικών αυτών πεδίων μια κριτική απόκριση στην επιστημολογική και επιστημονική σκευή της αποικιοκρατίας.

Συλλέγοντας κείμενα δημοσιευμένα σε ελληνικά περιοδικά και εφημερίδες (αλλά και πολλά ανέκδοτα) σε βάθος εικοσιπενταετίας, τα οποία συναντώνται στα σταυροδρόμια της ποιητικής και της πολιτικής, ο Στάθης Γουργουρής παρουσιάζει την Ελλάδα της κρίσης στη μεγάλη της πορεία πέρα από την καταγραφή των γεγονότων που την έφεραν ώς εδώ. Αφήνοντας τη γλώσσα της κριτικής να αυτοσχεδιάσει μέσα από τα ενδεχόμενα που τη δημιουργούν, τα κείμενα αυτά δεν αποσκοπούν σε μια ολοκληρωτική θεώρηση αυτής της εικοσιπενταετίας. Αντιθέτως, σαν αναπάντεχοι στίχοι στην τροπή ενός ποιήματος, αφήνουν το ενδεχόμενο να αναδυθούν εικόνες του παρελθόντος μέσα στο ριζικό παρόν πέρα από την ανάμνηση της ιστορίας. Είτε αγγίζοντας τα συμβάντα της ιστορίας απευθείας είτε περιδιαβαίνοντας τις διάφορες ιστορίες της σκέψης που καθιστούν τα συμβάντα ερμηνεύσιμα εξ αναδρομής αλλά και ανιχνεύοντάς τα πέρα από τον ορίζοντα που εκείνα θέτουν, οι αταξίες του Γουργουρή μας παρέχουν την ευκαιρία να σκεφτούμε πώς μπορούμε να κατευθύνουμε την ελληνική σκέψη και κριτική μετά την κρίση εκτός των συνόρων, ενώ ταυτόχρονα μας θυμίζουν ότι τα ανοίγματά της πάντα ξεκινούν από την περιπέτεια της ίδιας της ελληνικής γλώσσας.

Ένα βλέμμα από τη σκοπιά της Αριστεράς. Σύμφωνα με τους δικούς της γνώμονες. Όπως αυτοί εδράζονται σε πάγιες καθοδηγητικές αρχές, αλλά και όπως εξειδικεύονται ή τροποποιούνται ανάλογα με το πού εστιάζουν και το πότε εστιάζουν. Σε τούτη ή εκείνη την παράμετρο της λεγόμενης «κοινωνικής ύλης», σε αυτήν ή την άλλη συγκυρία. Μια προσωπική τελικά περιπέτεια. Που διάνυσε συστηματικά, βδομάδα τη βδομάδα, κάπου ενάμιση χρόνο. Μια πορεία «βίαιης ωρίμανσης» σε συντονισμό -τουλάχιστον αυτή ήταν η πρόθεση- με την Αυγή και τους αναγνώστες της. Περιπέτεια που παρουσιάζεται εδώ ολόκληρη. Προκειμένου όλες και όλοι που το επιθυμούν να θυμηθούν, να αναστοχαστούν, να αποτιμήσουν, να κρίνουν.

Η εφηβεία, ως ένα αυτόνομο στάδιο και όχι απλό πέρασμα από την παιδική στην ενήλικη ζωή, είναι συνώνυμη της πρόκλησης και της αυτοθυσίας, της άκρατης εγωπάθειας και του αλτρουισμού. Τα όρια δοκιμάζονται, η φαντασία και οι φαντασιώσεις καλπάζουν, οι ψυχικές μετακινήσεις εντείνονται. Όλα όσα συμβαίνουν είναι καινούργια όμως πάντα κάτι θυμίζουν. Οι πολλαπλές ραγδαίες σωματικές και ψυχικές αλλαγές που προκαλεί η έλευση της ήβης, με κυρίαρχες την ανάδυση των ενορμήσεων και τις αλλαγές της εικόνας του σώματος, κινητοποιούν αντίστοιχης έντασης προσαρμοστικούς μηχανισμούς (όπως παλινδρόμηση, ενίσχυση ναρκισσισμού) αλλά και αρχαϊκούς μηχανισμούς άμυνας. Κάποιοι από αυτούς τους μηχανισμούς λειτουργούν σε επίπεδα έντασης και έκτασης τέτοια, που κάνουν δυσδιάκριτα τα όρια φυσιολογικού και παθολογικού. Έτσι, εμφανίζονται φαινόμενα τα οποία ενώ λογίζονται ψυχωτικής τάξης, στον έφηβο -σε αντίθεση με τον ενήλικο- δεν εγκαθιδρύουν απαραίτητα ψυχοπαθολογία, πόσο μάλλον ψύχωση. Αυτό που παλαιότερα αποκαλούσαν «φυσιολογική τρέλα» συχνά αφορά την ενίσχυση αναπτυξιακών ναρκισσιστικών χαρακτηριστικών, τα οποία έχουν ιδιαίτερα γνωρίσματα και έκφραση. Η βαθύτερη κατανόηση των φαινομένων αυτών και η αξιολόγηση τους με την ταυτόχρονη συνεκτίμηση (σε ένα ψυχοκοινωνικό αναπτυξιακό περιβάλλον, όπως και η προσωπική ιστορία) των εσωτερικών και εξωτερικών υποκειμενικών εμπειριών, θα οδηγήσει στην επιλογή των αναγκαίων θεραπευτικών παρεμβάσεων. Η εξέλιξη της ψυχαναλυτικής σκέψης τόσο στη μελέτη της ανάπτυξης όσο και των ναρκισσιστικών παθολογιών, συνετέλεσε στην πληρέστερη κατανόηση και διαμόρφωση της θεραπευτικής τους αντιμετώπισης.

Την Πρωταπριλιά του 2014, ο ΟΜΙΚ πραγματοποίησε μια απολύτως σοβαρή και ταχύρρυθμη (αντι)ημερίδα, της οποίας οι περισσότερες εισηγήσεις βρίσκονται στον παρόντα τόμο. Οι ιστορικοί στις αναζητήσεις τους εντοπίζουν τεκμήρια, γεγονότα, συμπτώσεις και θέτουν ερωτήματα για τις συνέχειες και τις ασυνέχειες μέσα στο χρόνο. Πολλές φορές τα ερωτήματα είναι αναστοχαστικά για την επιστήμη που υπηρετούν αλλά και για τις οπτικές των αφηγήσεών τους. Είκοσι κείμενα με αναπάντεχες αφηγήσεις που προέκυψαν στο περιθώριο της έρευνας συνθέτουν το μωσαϊκό των σύγχρονων ιστοριογραφικών αναζητήσεων και αναδεικνύουν τη διαχρονικά υφέρπουσα, σε όλες τις εκφάνσεις της κοινωνίας, σχέση μεταξύ του έρωτα, τις επανάστασης και της πολιτικής αυτονομίας. Από τον Ροβεσπιέρο έως τον Ράιχενμπαχ είναι, καμιά φορά, ένα γαϊδούρι δρόμος και από τη Γαλλία ως την Αυστραλία η κατσίκα μπορεί να είναι το πιο χρήσιμο κατοικίδιο.

Η Αθηναίων Πολιτεία είναι η σπουδαιότερη πηγή που διαθέτουμε για την αρχαία δημοκρατία. Τα ιστορικά κεφάλαια του κειμένου περιγράφουν τη διαδρομή που οδήγησε την Αθήνα σε αυτό το επίτευγμα, ενώ το δεύτερο, συστηματικό του μέρος αφορά την καταγραφή των θεσμών της, δίνοντας στον σημερινό αναγνώστη μια αίσθηση της πρωτοποριακής οργάνωσης που χαρακτηρίζει τη δημόσια διοίκηση της πόλης κατά την κλασική εποχή. Πληροφορίες για την οργάνωση του πληθυσμού στους δήμους, για τη διαδικασία εκλογής των διαφόρων αξιωματούχων και για το περιεχόμενο των αρμοδιοτήτων τους, για τη σύσταση και τις συνεδριάσεις των λαϊκών δικαστηρίων, καθώς και για πολλά άλλα ζητήματα που ρυθμίζονταν με συγκεκριμένο τρόπο από την πολιτεία. Όμως εξίσου σημαντική είναι η αξία του κειμένου για την κατανόηση της ερευνητικής μεθόδου του Αριστοτέλη. Η πραγματεία εντάσσεται στο φιλόδοξο πρόγραμμα της καταγραφής 158 πολιτευμάτων που συνέταξε ο ίδιος σε συνεργασία με τους μαθητές του (αποτελώντας και το μοναδικό εκτενές σωζόμενο δείγμα της), εφαρμόζοντας βασικές κατηγορίες της πολιτικής του σκέψης, όπως η θεωρία των πολιτευμάτων ή η σχέση του πολιτεύματος με την ταυτότητα του κυρίαρχου σώματος.Όμως εξίσου σημαντική είναι η αξία του κειμένου για την κατανόηση της ερευνητικής μεθόδου του Αριστοτέλη. Η πραγματεία εντάσσεται στο φιλόδοξο πρόγραμμα της καταγραφής 158 πολιτευμάτων που συνέταξε ο ίδιος σε συνεργασία με τους μαθητές του (αποτελώντας και το μοναδικό εκτενές σωζόμενο δείγμα της), εφαρμόζοντας βασικές κατηγορίες της πολιτικής του σκέψης, όπως η θεωρία των πολιτευμάτων ή η σχέση του πολιτεύματος με την ταυτότητα του κυρίαρχου σώματος.Η νεοελληνική μετάφραση του αρχαίου κειμένου, η εισαγωγή και η συνολική επιμέλεια του τόμου είναι της Χλόης Μπάλλα, επίκουρης καθηγήτριας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Ιδιαίτερα χρήσιμα για την παρακολούθηση του ιστορικού πλαίσιου είναι τα εισαγωγικά σχόλια που συνέταξε, ειδικά για την παρούσα έκδοση, ο Robert W. Wallace, καθηγητής κλασικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο Northwestern των

Τα Φυσικά είναι το αριστοτελικό κείμενο που διαβάστηκε περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο στην ιστορία της σκέψης, το έργο που εξασφάλισε στην αριστοτελική φιλοσοφία την ξεχωριστή της μοίρα. Κατά τον Χάιντεγκερ, τα Φυσικά του Αριστοτέλη είναι το «κρυφό θεμέλιο της Δυτικής Φιλοσοφίας».Στην αριστοτελική εγκυκλοπαίδεια της γνώσης η επιστήμη που κατέχει την κυρίαρχη θέση είναι χωρίς αμφιβολία η «φυσική», η θεωρητική δηλαδή γνώση των φυσικών όντων και της διαρκούς μεταβολής τους. Αν σκεφτεί κανείς ότι για τον Αριστοτέλη τα μόνα όντα που υπάρχουν είναι οι ατομικές συγκεκριμένες οντότητες, η φυσική μοιάζει να μελετά την ολότητα της ύπαρξης. Τα Φυσικά είναι ένα σύνολο πραγματειών ή μαθημάτων, όπου ο Αριστοτέλης εισάγει μεθοδικά τις βασικές έννοιες με τις οποίες προσεγγίζει τον φυσικό κόσμο: ύλη, τέσσερα αίτια, τελεολογία, κίνηση, άπειρο, τόπος , κενό, χρόνος, συνέχεια, Κινούν Ακίνητο.

Ό,τι ονομάζουμε «εσωτερική-ψυχική πραγματικότητα» και «εξωτερική πραγματικότητα» δεν έχουν απόλυτα σαφή και διακριτά όρια. Αλληλοδιηθούνται και ανασχηματίζονται οι συνθήκες ύπαρξης κάθε υποκειμένου καθώς μεταλλάσσονται.Η ψυχαναλυτική σκέψη δεν αποδέχεται την απλοϊκή ιδέα μιας αντικειμενικής πραγματικότητας που εκτυλίσσεται ανεξάρτητα, μπροστά σε έναν ουδέτερο, απρόσβλητο παρατηρητή, ούτε και την πεποίθηση ότι υπάρχει μια εσωτερική σκηνή, όπου αναπτύσσεται ένα απόλυτα προστατευμένο και αποκαθαρμένο από προσμίξεις υποκειμενικό βίωμα.Κατά την αναλυτική διεργασία αναδεικνύεται η διάχυση των βιωμάτων ανάμεσα στον αναλυτή και τον αναλυόμενο μέσα από τη μεταβιβαστική-αντιμεταβιβαστική συναλλαγή. Αναδεικνύεται επίσης πόσο ευάλωτη είναι η αναλυτική συνθήκη όταν απειλείται από έντονες εξωτερικές καταστάσεις, που μπορεί να εισβάλουν απρόβλεπτα και ορμητικά. Στη μονογραφία αυτή συγκεντρώνονται ψυχαναλυτικά άρθρα που διερευνούν τις έννοιες της εσωτερικής και της εξωτερικής πραγματικότητας και τους όρους διαπλοκής τους, τόσο σε θεωρητικό επίπεδο όσο κυρίως στο επίπεδο της κλινικής εμπειρίας. 

Το μικρό αυτό κείμενο του Φρόυντ αποτελεί συνοπτική και εκλαϊκευμένη εκδοχή της Ερμηνείας των ονείρων, το οποίο αν και είχε κυκλοφορήσει ένα χρόνο νωρίτερα δεν γνώρισε μεγάλη απήχηση. Με τρόπο σαφή και ακριβή, ο Φρόυντ μας δίνει τις βασικές αρχές της ριζοσπαστικής για την εποχή θεώρησής του, τεκμηριώνοντας μέσα από πολλαπλά παραδείγματα ονείρων τη μέθοδο ερμηνείας του. Μας δείχνει πώς η λαϊκή αντίληψη αλλά και οι πεποιθήσεις των αρχαίων για το όνειρο είναι πιο κοντά στην πραγματικότητα από ό,τι οι θεωρίες των ειδικών της εποχής και μας εξηγεί με απλούς όρους πώς λειτουργεί ο μηχανισμός συγκαλυμμένης εκπλήρωσης απωθημένων επιθυμιών.

Ο συλλογικός αυτός τόμος προβάλλει σύγχρονες θεωρητικές και ερευνητικές τάσεις και προβληματισμούς, καθώς και πρακτικές εφαρμογές, που αφορούν την αξιοποίηση της προφορικής ιστορίας στα μουσεία και στην εκπαίδευση, τόσο στη χώρα μας όσο και διεθνώς: Αυστραλία, Βόρεια Ιρλανδία, Ηνωμένο Βασίλειο, ΗΠΑ, Ιαπωνία, Ισραήλ, Τουρκία.Επίσης, αναδεικνύει ζητήματα που αφορούν τις δυνατότητες αλλά και τους περιορισμούς της χρήσης της προφορικής ιστορίας σε σχέση με τις ιστορικές, κοινωνικές, πολιτικές, επικοινω­νιακές, εκπαιδευτικές και αναπαραστατικές διαστάσεις της, ώστε να προωθηθεί ο σχετικός διά­λογος στον τόπο μας, καθώς και οι αντίστοιχες εφαρμογές, σε σχέση με την αντίστοιχη διεθνή συζήτηση.