Ο θεωρητικός προβληματισμός για την ιδεολογία συνεπεκτείνεται με την ιστορία της αριστερής σκέψης. Παράλληλα, η έννοια της ιδεολογίας ορίζει το πεδίο των κοινωνικών επιστημών στην ιδιαιτερότητά του, τόσο από την πλευρά του αντικειμένου όσο και από εκείνην του υποκειμένου. Έχοντας ως αφετηρία τις παραπάνω παραδοχές, τούτη η σειρά διαλέξεων στοχεύει σε μια διερεύνηση του όρου, αφ’ ενός με αναφορά στην εν μέρει αόρατη διαδρομή του ανάμεσα σε σύγχρονες θεωρητικές προσεγγίσεις και αφ’ ετέρου ως προς τον ιδιάζοντα ρόλο του στη νεοτερική σκέψη εν γένει. Για το πρώτο, δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στο έργο ενός στοχαστή που είχε ρητά αποστασιοποιηθεί από τον όρο «ιδεολογία», ήτοι του Michel Foucault. Και για το δεύτερο, μελετάται η γενεαλογική σημασία του όρου στον μαρξισμό, εκκινώντας από τη χρήση του στο νεανικό έργο των Marx και Engels Η γερμανική ιδεολογία.

Στις 20 Μαΐου του 1971, στο κλαμπ Tahar Haddad της Τυνησίας, ο Φουκώ δίνει την τελευταία από μια σειρά ομιλιών που ξεκίνησαν το 1967, σχετικά με τη ζωγραφική του Μανέ. Σε αυτήν την τελευταία ομιλία, ο Φουκώ εξετάζει τη συμβολή του Μανέ στην ανατροπή των παραδοσιακών αξιών της ζωγραφικής σχολιάζοντας δεκατρείς πίνακες του Γάλλου ζωγράφου.«Σίγουρα ο Μανέ δεν εφεύρε τη μη αναπαραστατική ζωγραφική, καθώς σε αυτόν όλα είναι αναπαραστατικά, αλλά συνυπολόγισε στην παράσταση τα θεμελιώδη υλικά στοιχεία του καμβά. Ήταν πολύ κοντά στο να ανακαλύψει την εικόνα-αντικείμενο, τη ζωγραφική-αντικείμενο. Κι αναμφίβολα αυτή ήταν η θεμελιώδης προϋπό­θεση για να αποδεσμευτεί κάποια μέρα κανείς πλήρως από την αναπαράσταση και να αφήσει την επιφάνεια να παίζει απλώς με τις καθαρές και απλές ιδιότητές της, τις υλικές της ιδιότητες».«Σίγουρα ο Μανέ δεν εφεύρε τη μη αναπαραστατική ζωγραφική, καθώς σε αυτόν όλα είναι αναπαραστατικά, αλλά συνυπολόγισε στην παράσταση τα θεμελιώδη υλικά στοιχεία του καμβά. Ήταν πολύ κοντά στο να ανακαλύψει την εικόνα-αντικείμενο, τη ζωγραφική-αντικείμενο. Κι αναμφίβολα αυτή ήταν η θεμελιώδης προϋπό­θεση για να αποδεσμευτεί κάποια μέρα κανείς πλήρως από την αναπαράσταση και να αφήσει την επιφάνεια να παίζει απλώς με τις καθαρές και απλές ιδιότητές της, τις υλικές της ιδιότητες».

Ο τόμος αυτός περιέχει πρωτότυπα κείμενα από τα πεδία της φιλοσοφίας, των πολιτιστικών σπουδών, της θεωρίας της τέχνης, της θεωρίας των υφασμάτων, και της αρχιτεκτονικής, τα οποία δίνουν μία ολοκληρωμένη εικόνα της υφαντικής ως πολιτική, πολιτισμική και καλλιτεχνική πρακτική. Στο πρώτο μέρος, με τίτλο η πολιτική της υφαντικής, εξετάζεται η υφαντική ως παραδειγματική πολιτική μεταφορά για την κατασκευή της ευρωπαϊκής ταυτότητας και της ιθαγένειας. Το δεύτερο μέρος, Ο πολιτισμός της υφαντικής, εξετάζει ζητήματα θεωρίας και πρακτικής σχετικά με την θέμα. Το τρίτο μέρος, Υφαντική και αρχιτεκτονική, διερευνά την επιρροή των πρακτικών της υφαντικής σε αρχιτεκτονικά έργα. Τέλος, το τέταρτο μέρος, Τέχνες και η τέχνη της υφαντικής, παρουσιάζει την έκθεση καλλιτεχνών με τίτλο Υφαίνοντας την Ευρώπη: Ο κόσμος ως στοχασμός, που ήταν μέρος του προγράμματος «Πάφος πολιτιστική πρωτεύουσα 2017».

Δέκατη ετήσια διάλεξη προς τιμήν του Νίκου Πουλαντζά

Συνεχίζοντας τη μεγάλη παράδοση της Δυτικής Φιλοαοφίας στην περιπέτειά της γύρω από το Ον και το Είναι, η παρούσα μελέτη ψηλαφεί τη διάσταση που παίρνει η έννοια της χαϊντεγκεριανής «οντολογικής Διαφοράς» στο κατώφλι του 21ου αιώνα, διυλισμένη μέσα από τη σύλληψή της ως «Διαφωρά/Διαφορά» στη μεταμοντερνικότητα και το ντισκούρ του Ασυνειδήτου στο κλασικό και μεταστρουκτουραλιστικό ψυχαναλυτικό παράδειγμα. Διηθώντας τον φιλοσοφικό στοχασμό της θεμελιώδους οντολογίας μέσα από τις ενοράσεις του μεταστρουκτουραλισμού αλλά και της ψυχανάλυσης, που γνωρίζει τον ευνουχισμό του Φύλου, όχι αυτόν του Θανάτου, και θεμελιώνοντας οντολογικά το νοηματοδοτημένο μόνο ηθικά ως τώρα είναι του Ασυνειδήτου, η παρούσα έρευνα πραγματοποιεί το Πέρασμα στο μετα-αποδομικό Παράδειγμα Σκέψης που έπεται του μετα-μοντερνικού, ανοίγοντας την ψυχανάλυση, την τέχνη, την επιστήμη και τη φιλοσοφία στον Νέο Αιώνα. Διαυγάζοντας, έτσι, το Είναι στο Νέο του Πρόσωπο ως «Οχή/Πληγή» επάνω στον «Πόνο της Εμπειρίας» στο πλαίσιο της αποανα-δομητικής ανάγνωσης του αδημοσίευτου μέχρι πρόσφατα Χάιντεγκερ αλλά και του ίδιου του Ρενέ Ντεκάρτ ως πρωτεργάτη του Υποκειμένου, εμμένει στον «Πόνο του Αρχι-Ευνουχισμού» ως καθοριστικού για τη Νέα Σκέψη χωρίς να του διαφεύγει όπως η ψυχανάλυση και ο μεταστρουκτουραλισμός ως τώρα μέσω της «Διαφο(ω)ράς» ή της «Ηδονοδύνης», επανανοηματοδοτώντας εκεί επάνω οντολογικά τον Θάνατο, συνθήκη αρχι-δυνατότητας Τομής σε Άλλο και Φύλο, όπως πια προηγείται του όποιου παραδοσιακού από Είναι, έως την τελική του Έκρηξη επάνω στο Νέο Υποκείμενο. Το μετα-μεταμοντερνικό. Τον Υπερέμφυλο Τελευταίο Θεό, καθ' ομοίωσιν Νεανθρώπου, που στο οντολογικά του ΑνΆπει(η)ρο ανοίγει στο Cogito ΕρωτοΑγάπης. Εγκαινιάζοντας οντοηθική Επανάσταση. Νέο Πολιτισμό Θανάτου.

Στις αρχές του εικοστού πρώτου αιώνα το πρόβλημα των συνόρων και των ορίων, σε όλη την πολλαπλότητα των κυριολεκτικών και μεταφορικών σημασιών τους, εμφανίζεται με οξύτητα στο προσκήνιο, τόσο των πολιτικών συγκρούσεων και των ιδεολογικών αντιπαραθέσεων, όσο και των αναζητήσεων των θεωρητικών επιστημών. Είτε αφορά την εδαφική εθνική, πολιτιστική ή γλωσσική διάσταση είτε τις ανεξάντλητες μεταφορικές αναφορές των συνόρων και των ορίων, ο λόγος περί αυτών περνά σήμερα μια περίοδο απολογισμού και έντονης αναθεώρησης. Αυτή την προβληματική αποτυπώνει ο παρών τόμος των τοπικών, με συβολές επιστημόνων και ερευνητών από όλες τις παραδόσεις που συναντώνται στο πεδίο των συνόρων και των ορίων.

Αντικείμενο του τόμου αποτελούν το θέατρο και οι αντιλήψεις περί θεατρικότητας, ως αφετηρία για την εξέταση της έντασης μεταξύ της πραγματικότητας και των αναπαραστάσεών της. Τα κείμενα φιλοδοξούν να ιχνηλατήσουν την περιοχή που καλύπτει το θέατρο ως μοντέλο για την κατανόηση του προβλήματος της αναπαράστασης. Με πρώτο ζητούμενο την οριοθέτηση αυτής της περιοχής, κεντρικό άξονα της διερεύνησης αποτελεί η κατανόηση της αναπαράστασης ως διαδικασίας και όχι ως δεδομένου, παγιωμένου συσχετισμού. Στον παρόντα τόμο των τοπικών, επιστήμονες διαφορετικών κλάδων αναζητούν τομές στο πεδίο που ορίζεται με την κυριολεκτική ή μεταφορική αναφορά στη θεατρικότητα, συζητώντας, σε αντίστοιχες ενότητες, τη «μετάβαση στη θεατρικότητα», τον «λόγο της σκηνής», τη «θεατρικότητα του λόγου», τους «λόγους και τις σκηνοθεσίες».

Είναι η ΔΕΠΥ η νέα μάστιγα; Έχουν πράγματι πολλαπλασιαστεί τα τελευταία χρόνια η διπολική διαταραχή, ο αυτισμός και τα υπερκινητικά παιδιά; Μπορούμε να ξεπεράσουμε το πένθος μας απλώς με ένα χάπι; Το βιβλίο αυτό εξετάζει την αυξανόμενη τάση υπεριατρικοποίησης των διαταραχών, ιδιαιτέρως αυτών που αφορούν παιδιά και που σχετίζονται με τη σχολική απόδοση. «Ο συγγραφέας μάς δείχνει με σαφήνεια πως επιφανείς εκπρόσωποι της ιατρικής επιστήμης της ψυχικής υγείας τίθενται στην υπηρεσία φαρμακοβιομηχανιών επινοώντας, προς αύξησην των πωλήσεών τους, ασθένειες των παιδιών που κατ' αυτούς συνίστανται στο ότι ορισμένες εκδηλώσεις της προσωπικότητάς τους εκφεύγουν από το "κανονικό" και πρέπει να αντιμετωπίζονται όχι με την εξέτασή τους ως αντιδράσεις στο οικογενειακό και κοινωνικό τους περιβάλλον αλλά συμπωματικά, ως αποκλίσεις δηλαδή από την, κατά τους ίδιους, ενιαία και ανεξάρτητη από το περιβάλλον λειτουργία του εγκεφάλου. Επινόηση σε τραγική αντίφαση με τον σεβασμό στη διαφορετικότητα του καθενός που δέχεται ο νομικός πολιτισμός μας, πολλώ μάλλον όταν αυτό συμβαίνει στο στάδιο της διαμόρφωσης της προσωπικότητας του παιδιού». Νίκος Ρόζος Επίτιμος Αντιπρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας

Αναλυτές και αναλυόμενοι συναντιούνται στις σελίδες αυτού του βιβλίου, καθώς ο ψυχίατρος και ψυχαναλυτής Βασίλης Δημόπουλος μας εισάγει στις τεχνικές της ψυχανάλυσης, στις έννοιες, και τις προσεγγίσεις που καθορίζουν εντέλει την αναλυτική πράξη. Ένα βιβλίο που αντλεί το υλικό του από την πλούσια κλινική διαδρομή του συγγραφέα ως ψυχαναλυτή και επόπτη και που καλύπτει ένα κενό στην ψυχαναλυτική βιβλιογραφία. Με τα λόγια του συγγραφέα: Μια ψυχοδυναμική διάγνωση δεν είναι ψυχιατρική με την έννοια των ερωτήσεων για την απόκτηση πληροφοριών. Διερευνώ την ψυχική οργάνωση του υποψήφιου αναλυόμενου υπό το πρίσμα τριών αξόνων: ο πρώτος άξονας είναι ο ενορμητικός ο δεύτερος αφορά την ποιότητα των αμυνών και ο τρίτος τη σχέση με το αντικείμενο. Έχει, όμως, κίνητρο να αναλυθεί και επομένως να μπει στη διαδικασία της αυτοπαρατήρησης κάθε άτομομ που έρχεται να μας «βρει»; Δεν είμαι καθόλου σίγουρος πως η κλινική πράξη μάς το επιβεβαιώνει. Η έκβαση, άλλωστε, μιας αναλυτικής εργασίας ορίζεται και από την αντιμεταβίβαση, δηλαδή, την τέχνη και την τεχνική του ψυχαναλυτή. Η τεχνική έχει εργαλεία, κανόνες, οι οποίοι, όμως, για να εφαρμοστούν προϋποθέτουν την ικανότητα της τέχνης. Τέχνη είναι η λειτουργία του δημιουργείν, του παράγειν. Κατά τη διάρκεια συγγραφής αυτού του πονήματος, διαπίστωνα με έκπληξη πως έννοιες, τεχνικές και προσεγγίσεις, τις οποίες νόμιζα πως είχα κατανοήσει, γίνονταν πάλι μυστηριώδεις. Πεποιθήσεις και εξιδανικεύσεις, που αφορούσαν τη μία ή την άλλη θεωρία και τεχνική, παραχώρησαν τη θέση τους στο αίνιγμα.

Στο παρόν βιβλίο εξετάζονται ηθικά και βιοηθικά ζητήματα, όπως η ευθανασία, η αυτοκτονία, η δωρεά και η πώληση ανθρώπινων οργάνων, η σεξουαλική αντικειμενοποίηση και η άμβλωση. Η προσέγγιση και η ανάλυση γίνονται από τη σκοπιά της καντιανής ηθικής θεωρίας, υπό το πρίσμα δηλαδή βασικών καντιανών εννοιών, όπως η ανθρώπινη ιδιότητα, η αξιοπρέπεια, η αυτονομία και η ελευθερία. Η καντιανή θεωρία αποτελεί ένα αποτελεσματικό μοντέλο ηθικής συζήτησης, το οποίο μας βοηθά στην επίλυση πολλών διλημμάτων ή, τουλάχιστον, προσφέρει το πεδίο για γόνιμο αναστοχασμό τους σε ένα διαφορετικό πλαίσιο. Στο παρόν βιβλίο θα μας απασχολήσουν ερωτήματα όπως: Είναι αυτόνομος ο άνθρωπος που αποφασίζει να αυτοκτονήσει για να απαλλαγεί από τη δυστυχία; Είναι συμβατή η ευθανασία με την αξιοπρέπεια του ατόμου; Είναι ελεύθερη η επιλογή κάποιου να πουλήσει το νεφρό του; Υποβιβάζεται η πόρνη σε απλό αντικείμενο ικανοποίησης των σεξουαλικών ορέξεων των πελατών της; Μπορεί η δυνατότητα του εμβρύου να αποκτήσει έλλογη υποκειμενικότητα να λειτουργήσει ως απαγόρευση της άμβλωσης; Αναμφισβήτητα, το έργο της εφαρμογής της καντιανής ηθικής θεωρίας στην πράξη μας αφήνει με μια αίσθηση ικανοποίησης ότι η θεωρία αυτή έχει τελικά πολλά να προσφέρει στη σύγχρονη φιλοσοφική σκέψη. Ταυτόχρονα, μας υπενθυμίζει τα κενά, τις ελλείψεις και τα όρια της εφαρμογής της σε ηθικά και βιοηθικά ζητήματα που μας απασχολούν σήμερα.

Η «Εισαγωγή» του Φουκώ στην Ανθρωπολογία από πραγματιστική άποψη του Καντ γράφτηκε το 1960 αλλά είδε το φως της δημοσιότητας για πρώτη φορά το 2008. Το κείμενο συνόδευε ώς τότε μια μυστηριώδης φήμη. Αινιγματική παραμένει ακόμη και σήμερα η σημασία του. Πρόκειται άραγε για μια πρωτοποριακή απόπειρα ερμηνείας της καντιανής ανθρωπολογίας ή για το προοίμιο της φουκωικής κριτικής στον ανθρωπισμό; Συνιστά τεκμήριο της απελευθέρωσης του Φουκώ από την παραδοσιακή έννοια της κριτικής ή μήπως μαρτυρία της διαρκούς οφειλής του στον Διαφωτισμό και την κριτική φιλοσοφία; Σε κάθε περίπτωση ο εισηγητής της αρχαιολογικής μεθόδου απλώνει τα δίχτυα του στον 18ο αιώνα, αλλά τα μαζεύει στο μεταίχμιο του 20ού. Η απάντηση στο ερώτημα «Τι είναι ο άνθρωπος;» δεν θα είναι άλλη από την ειρωνική αναίρεσή του: «Ο υπεράνθρωπος».

«Όσον αφορά εμένα, και οι δύο γονείς μου είναι Έλληνες, αλλά έχουμε μέσα μας κάποιου είδους διπλή ταυτότητα, αφού γεννηθήκαμε εδώ και καλλιεργούμε την ελληνικότητά μας σε ουγγρικό περιβάλλον». «Και πώς το νιώθεις, πού είναι η πατρίδα... η πατρίδα σου; Εδώ ή εκεί;» «Εγώ αισθάνομαι καλά και στις δύο χώρες. Πρέπει να πω ότι εγώ νιώθω σαν να είχα δύο πατρίδες». «Τι θεωρείς τον εαυτό σου, είσαι περισσότερο Έλληνας ή περισσότερο Ούγγρος;» «Καλή ερώτηση! Σε ρωτώ, ποιο από τα δάκτυλά μου να κόψω; Λοιπόν, εξ αίματος είμαι Έλληνας, αυτό είναι σαφές. Και από πολιτιστική άποψη... ε, και τα δύο. Ενώ, από την άποψη του... πού έχω ζήσει, πού έμεινα, δηλαδή, απ’ αυτήν την άποψη είμαι Ούγγρος. Δηλαδή... πώς να το πω... ποσοστιαία... λοιπόν, είναι δύσκολο να το πεις». «Είμαι Ελληνίδα. Καθαρά. Δηλαδή δεν έχει συμβεί ποτέ να έχω συσταθεί σαν Ουγγαρέζα, όπου και να πήγα στον κόσμο. Εγώ πάντα ήμουν Ελληνίδα. Γεννήθηκα Ελληνίδα, επειδή οι γονείς μου είναι Έλληνες. Δηλαδή εμάς μας μεγάλωσαν πράγματι σαν Έλληνες! Δηλαδή εγώ αισθάνομαι εντελώς Ελληνίδα, μόνο που είμαι Ελληνίδα της Ουγγαρίας. Αυτά. Έτσι που εγώ δεν έχω κανένα πρόβλημα με αυτό».