Η εφηβεία, ως ένα αυτόνομο στάδιο και όχι απλό πέρασμα από την παιδική στην ενήλικη ζωή, είναι συνώνυμη της πρόκλησης και της αυτοθυσίας, της άκρατης εγωπάθειας και του αλτρουισμού. Τα όρια δοκιμάζονται, η φαντασία και οι φαντασιώσεις καλπάζουν, οι ψυχικές μετακινήσεις εντείνονται. Όλα όσα συμβαίνουν είναι καινούργια όμως πάντα κάτι θυμίζουν. Οι πολλαπλές ραγδαίες σωματικές και ψυχικές αλλαγές που προκαλεί η έλευση της ήβης, με κυρίαρχες την ανάδυση των ενορμήσεων και τις αλλαγές της εικόνας του σώματος, κινητοποιούν αντίστοιχης έντασης προσαρμοστικούς μηχανισμούς (όπως παλινδρόμηση, ενίσχυση ναρκισσισμού) αλλά και αρχαϊκούς μηχανισμούς άμυνας. Κάποιοι από αυτούς τους μηχανισμούς λειτουργούν σε επίπεδα έντασης και έκτασης τέτοια, που κάνουν δυσδιάκριτα τα όρια φυσιολογικού και παθολογικού. Έτσι, εμφανίζονται φαινόμενα τα οποία ενώ λογίζονται ψυχωτικής τάξης, στον έφηβο -σε αντίθεση με τον ενήλικο- δεν εγκαθιδρύουν απαραίτητα ψυχοπαθολογία, πόσο μάλλον ψύχωση. Αυτό που παλαιότερα αποκαλούσαν «φυσιολογική τρέλα» συχνά αφορά την ενίσχυση αναπτυξιακών ναρκισσιστικών χαρακτηριστικών, τα οποία έχουν ιδιαίτερα γνωρίσματα και έκφραση. Η βαθύτερη κατανόηση των φαινομένων αυτών και η αξιολόγηση τους με την ταυτόχρονη συνεκτίμηση (σε ένα ψυχοκοινωνικό αναπτυξιακό περιβάλλον, όπως και η προσωπική ιστορία) των εσωτερικών και εξωτερικών υποκειμενικών εμπειριών, θα οδηγήσει στην επιλογή των αναγκαίων θεραπευτικών παρεμβάσεων. Η εξέλιξη της ψυχαναλυτικής σκέψης τόσο στη μελέτη της ανάπτυξης όσο και των ναρκισσιστικών παθολογιών, συνετέλεσε στην πληρέστερη κατανόηση και διαμόρφωση της θεραπευτικής τους αντιμετώπισης.

Την Πρωταπριλιά του 2014, ο ΟΜΙΚ πραγματοποίησε μια απολύτως σοβαρή και ταχύρρυθμη (αντι)ημερίδα, της οποίας οι περισσότερες εισηγήσεις βρίσκονται στον παρόντα τόμο. Οι ιστορικοί στις αναζητήσεις τους εντοπίζουν τεκμήρια, γεγονότα, συμπτώσεις και θέτουν ερωτήματα για τις συνέχειες και τις ασυνέχειες μέσα στο χρόνο. Πολλές φορές τα ερωτήματα είναι αναστοχαστικά για την επιστήμη που υπηρετούν αλλά και για τις οπτικές των αφηγήσεών τους. Είκοσι κείμενα με αναπάντεχες αφηγήσεις που προέκυψαν στο περιθώριο της έρευνας συνθέτουν το μωσαϊκό των σύγχρονων ιστοριογραφικών αναζητήσεων και αναδεικνύουν τη διαχρονικά υφέρπουσα, σε όλες τις εκφάνσεις της κοινωνίας, σχέση μεταξύ του έρωτα, τις επανάστασης και της πολιτικής αυτονομίας. Από τον Ροβεσπιέρο έως τον Ράιχενμπαχ είναι, καμιά φορά, ένα γαϊδούρι δρόμος και από τη Γαλλία ως την Αυστραλία η κατσίκα μπορεί να είναι το πιο χρήσιμο κατοικίδιο.

Η Αθηναίων Πολιτεία είναι η σπουδαιότερη πηγή που διαθέτουμε για την αρχαία δημοκρατία. Τα ιστορικά κεφάλαια του κειμένου περιγράφουν τη διαδρομή που οδήγησε την Αθήνα σε αυτό το επίτευγμα, ενώ το δεύτερο, συστηματικό του μέρος αφορά την καταγραφή των θεσμών της, δίνοντας στον σημερινό αναγνώστη μια αίσθηση της πρωτοποριακής οργάνωσης που χαρακτηρίζει τη δημόσια διοίκηση της πόλης κατά την κλασική εποχή. Πληροφορίες για την οργάνωση του πληθυσμού στους δήμους, για τη διαδικασία εκλογής των διαφόρων αξιωματούχων και για το περιεχόμενο των αρμοδιοτήτων τους, για τη σύσταση και τις συνεδριάσεις των λαϊκών δικαστηρίων, καθώς και για πολλά άλλα ζητήματα που ρυθμίζονταν με συγκεκριμένο τρόπο από την πολιτεία. Όμως εξίσου σημαντική είναι η αξία του κειμένου για την κατανόηση της ερευνητικής μεθόδου του Αριστοτέλη. Η πραγματεία εντάσσεται στο φιλόδοξο πρόγραμμα της καταγραφής 158 πολιτευμάτων που συνέταξε ο ίδιος σε συνεργασία με τους μαθητές του (αποτελώντας και το μοναδικό εκτενές σωζόμενο δείγμα της), εφαρμόζοντας βασικές κατηγορίες της πολιτικής του σκέψης, όπως η θεωρία των πολιτευμάτων ή η σχέση του πολιτεύματος με την ταυτότητα του κυρίαρχου σώματος.Όμως εξίσου σημαντική είναι η αξία του κειμένου για την κατανόηση της ερευνητικής μεθόδου του Αριστοτέλη. Η πραγματεία εντάσσεται στο φιλόδοξο πρόγραμμα της καταγραφής 158 πολιτευμάτων που συνέταξε ο ίδιος σε συνεργασία με τους μαθητές του (αποτελώντας και το μοναδικό εκτενές σωζόμενο δείγμα της), εφαρμόζοντας βασικές κατηγορίες της πολιτικής του σκέψης, όπως η θεωρία των πολιτευμάτων ή η σχέση του πολιτεύματος με την ταυτότητα του κυρίαρχου σώματος.Η νεοελληνική μετάφραση του αρχαίου κειμένου, η εισαγωγή και η συνολική επιμέλεια του τόμου είναι της Χλόης Μπάλλα, επίκουρης καθηγήτριας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Ιδιαίτερα χρήσιμα για την παρακολούθηση του ιστορικού πλαίσιου είναι τα εισαγωγικά σχόλια που συνέταξε, ειδικά για την παρούσα έκδοση, ο Robert W. Wallace, καθηγητής κλασικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο Northwestern των

Τα Φυσικά είναι το αριστοτελικό κείμενο που διαβάστηκε περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο στην ιστορία της σκέψης, το έργο που εξασφάλισε στην αριστοτελική φιλοσοφία την ξεχωριστή της μοίρα. Κατά τον Χάιντεγκερ, τα Φυσικά του Αριστοτέλη είναι το «κρυφό θεμέλιο της Δυτικής Φιλοσοφίας».Στην αριστοτελική εγκυκλοπαίδεια της γνώσης η επιστήμη που κατέχει την κυρίαρχη θέση είναι χωρίς αμφιβολία η «φυσική», η θεωρητική δηλαδή γνώση των φυσικών όντων και της διαρκούς μεταβολής τους. Αν σκεφτεί κανείς ότι για τον Αριστοτέλη τα μόνα όντα που υπάρχουν είναι οι ατομικές συγκεκριμένες οντότητες, η φυσική μοιάζει να μελετά την ολότητα της ύπαρξης. Τα Φυσικά είναι ένα σύνολο πραγματειών ή μαθημάτων, όπου ο Αριστοτέλης εισάγει μεθοδικά τις βασικές έννοιες με τις οποίες προσεγγίζει τον φυσικό κόσμο: ύλη, τέσσερα αίτια, τελεολογία, κίνηση, άπειρο, τόπος , κενό, χρόνος, συνέχεια, Κινούν Ακίνητο.

Ό,τι ονομάζουμε «εσωτερική-ψυχική πραγματικότητα» και «εξωτερική πραγματικότητα» δεν έχουν απόλυτα σαφή και διακριτά όρια. Αλληλοδιηθούνται και ανασχηματίζονται οι συνθήκες ύπαρξης κάθε υποκειμένου καθώς μεταλλάσσονται.Η ψυχαναλυτική σκέψη δεν αποδέχεται την απλοϊκή ιδέα μιας αντικειμενικής πραγματικότητας που εκτυλίσσεται ανεξάρτητα, μπροστά σε έναν ουδέτερο, απρόσβλητο παρατηρητή, ούτε και την πεποίθηση ότι υπάρχει μια εσωτερική σκηνή, όπου αναπτύσσεται ένα απόλυτα προστατευμένο και αποκαθαρμένο από προσμίξεις υποκειμενικό βίωμα.Κατά την αναλυτική διεργασία αναδεικνύεται η διάχυση των βιωμάτων ανάμεσα στον αναλυτή και τον αναλυόμενο μέσα από τη μεταβιβαστική-αντιμεταβιβαστική συναλλαγή. Αναδεικνύεται επίσης πόσο ευάλωτη είναι η αναλυτική συνθήκη όταν απειλείται από έντονες εξωτερικές καταστάσεις, που μπορεί να εισβάλουν απρόβλεπτα και ορμητικά. Στη μονογραφία αυτή συγκεντρώνονται ψυχαναλυτικά άρθρα που διερευνούν τις έννοιες της εσωτερικής και της εξωτερικής πραγματικότητας και τους όρους διαπλοκής τους, τόσο σε θεωρητικό επίπεδο όσο κυρίως στο επίπεδο της κλινικής εμπειρίας. 

Το μικρό αυτό κείμενο του Φρόυντ αποτελεί συνοπτική και εκλαϊκευμένη εκδοχή της Ερμηνείας των ονείρων, το οποίο αν και είχε κυκλοφορήσει ένα χρόνο νωρίτερα δεν γνώρισε μεγάλη απήχηση. Με τρόπο σαφή και ακριβή, ο Φρόυντ μας δίνει τις βασικές αρχές της ριζοσπαστικής για την εποχή θεώρησής του, τεκμηριώνοντας μέσα από πολλαπλά παραδείγματα ονείρων τη μέθοδο ερμηνείας του. Μας δείχνει πώς η λαϊκή αντίληψη αλλά και οι πεποιθήσεις των αρχαίων για το όνειρο είναι πιο κοντά στην πραγματικότητα από ό,τι οι θεωρίες των ειδικών της εποχής και μας εξηγεί με απλούς όρους πώς λειτουργεί ο μηχανισμός συγκαλυμμένης εκπλήρωσης απωθημένων επιθυμιών.

Ο συλλογικός αυτός τόμος προβάλλει σύγχρονες θεωρητικές και ερευνητικές τάσεις και προβληματισμούς, καθώς και πρακτικές εφαρμογές, που αφορούν την αξιοποίηση της προφορικής ιστορίας στα μουσεία και στην εκπαίδευση, τόσο στη χώρα μας όσο και διεθνώς: Αυστραλία, Βόρεια Ιρλανδία, Ηνωμένο Βασίλειο, ΗΠΑ, Ιαπωνία, Ισραήλ, Τουρκία.Επίσης, αναδεικνύει ζητήματα που αφορούν τις δυνατότητες αλλά και τους περιορισμούς της χρήσης της προφορικής ιστορίας σε σχέση με τις ιστορικές, κοινωνικές, πολιτικές, επικοινω­νιακές, εκπαιδευτικές και αναπαραστατικές διαστάσεις της, ώστε να προωθηθεί ο σχετικός διά­λογος στον τόπο μας, καθώς και οι αντίστοιχες εφαρμογές, σε σχέση με την αντίστοιχη διεθνή συζήτηση.

Έχει ειπωθεί ότι η σχέση του Φουκώ με την Αριστερά συνίσταται στο ότι είναι ο στοχαστής των «νέων κοινωνικών κινημάτων». Σίγουρα η μη οικονομιστική προσέγγιση της εξουσίας από τον Φουκώ «έδωσε φωνή» σε αιτήματα και κινήματα ο χαρακτήρας των οποίων δεν είναι κυρίως οικονομικός. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως πρέπει να αποδεχτούμε γι’ αυτά τα κινήματα τον τερατωδώς αποπροσανατολιστικό χαρακτηρισμό «μετα-υλιστικά». Η προσέγγιση του Φουκώ είναι υλιστική χωρίς να είναι οικονομιστική, ακριβώς επειδή καταδεικνύει την πολιτική σημασία μιας υλικότητας που δεν έχει κυρίως οικονομικό χαρακτήρα και που αναφαίνεται στους αγώνες των «νέων» κινημάτων.Ωστόσο η πολιτική συμβολή του Φουκώ στην Αριστερά είναι τουλάχιστον το ίδιο σημαντική και προς μια άμεσα αντι-καπιταλιστική κατεύθυνση. Η αποφυγή του οικονομικού αναγωγισμού μάς επιτρέπει να δούμε τον καπιταλισμό ως ένα όχι σκέτα οικονομικό σύστημα αλλά ως ένα σύστημα εξουσίας. Αν η οικονομία είναι όντως κυρίαρχη, αυτό δεν οφείλεται στο ότι παντού και πάντα η οικονομία είναι καθοριστική (έστω «σε τελευταία ανάλυση»), αλλά στο ότι στη νεοτερικότητα, από τη Βιομηχανική Επανάσταση κι έπειτα, ο καπιταλισμός είναι το ισχυρότερο σύστημα εξουσίας. Στην εποχή του νεοφιλελεύθερου, δηλαδή του γυμνού πλέον καπιταλισμού, η πρωτοκαθεδρία της οικονομίας, για την Αριστερά, δεν πρέπει να είναι μια αναλυτική ή οντολογική αρχή, αλλά μια πολιτική κατάσταση που πρέπει επί τέλους να ανατραπεί.

Όγδοη ετήσια διάλεξη προς τιμήν του Νίκου Πουλαντζά 2014

Το ερευνητικό αυτό δοκίμιο παρακολουθεί τις θεωρίες βάσει των οποίων σύγχρονοι επιστήμονες από διάφορους τομείς, νευροεπιστήμες, βιολογία, φυσική και όχι μόνο, ανέλαβαν να δώσουν απαντήσεις στο ακανθώδες, παγιωμένο κυρίως από την εποχή του Καρτέσιου, φιλοσοφικό πρόβλημα σχέσης πνεύματος και ύλης και ειδικότερα ψυχής και σώματος, με σκοπό να αποκαταστήσουν το κατατεμαχισμένο Είναι στην ολότητά του και να θεραπεύσουν τη διανόηση από τη σχιζοειδή τάση που επί αιώνες την ταλάνισε. Οι θεωρίες αυτές επιχειρούν τη θεμελίωσή τους σε επιστημονικά δεδομένα, αποτέλεσμα κυρίως των μέσων της υψηλής τεχνολογίας, και επιτρέπουν στους εμπνευστές τους να καταλήξουν στην εμβληματική απόφανση: «ενσάρκωση της νόησης», επιβεβαίωση και μοντέρνα μεταμφίεση της ρήσης του Αριστοτέλη: «ένυλοι λόγοι», επιτομή και αυτή συσσωρευμένης σοφίας.

«Να ’μαστε μια δεμένη οικογένεια χωρίς να κρατάμε τα παιδιά μας δεμένα» λέει μια μητέρα συνοψίζοντας την προσπάθεια 20 μεσοαστών μητέρων 25-60 ετών, που ζουν στο αθηναϊκό προάστιο της Βούλας, να ενισχύσουν την ενότητα της οικογένειας έτσι ώστε να αυτονομηθούν τα παιδιά τους. Η οικογένεια σαν «ένα σώμα, μια ψυχή» που απαιτεί από τα μέλη της αποκλειστική αφοσίωση και να υπηρετούν κοινούς στόχους, να δώσει τη θέση της στην οικογένεια που λειτουργεί ως κοινότητα: ομάδα που υποστηρίζει τους ατομικούς στόχους των μελών της και θέλει επίσης να της αποδίδουν εξέχουσα θέση στις ψυχικές τους επενδύσεις, χωρίς όμως να αποκλείει εξωτερικούς δεσμούς και επενδύσεις σε τρίτους. Για τις μητέρες στη Βούλα –που όπως οι άντρες τους κατάγονται από οικογένειες αγροτών, εργατών ή μικροαστών–, το πρότυπο αυτό σηματοδοτεί «εξέλιξη» και μιλούν για το τι τις ελκύει και τι τις προβληματίζει σε αυτό το πρότυπο, πώς προσπαθούν να το εφαρμόσουν, αλλά και πώς διαφοροποιούνται από τις όποιες προτροπές του κρίνουν πως οδηγούν σε «ατομικισμό» και πως αποδυναμώνει τους διά βίου στενούς δεσμούς μεταξύ παιδιών και γονιών.