Κάθε ανθρώπινο ον είναι ταγμένο να συναντήσει πολλές συνθήκες αποχωρισμού και απώλειας. Η λέξη πένθος, η οποία ξεπηδά από το ρήμα πάσχω, σηματοδοτεί την αμετάκλητη απουσία ενός ψυχικά πολύτιμου αντικειμένου. Ορίζει ακόμη μια κρίσιμη στιγμή για κάθε υποκείμενο. Η ζωή συνθλίβεται, ο κόσμος αδειάζει και συρρικνώνεται, οι παραστάσεις τρεμοσβήνουν, ο λόγος φτωχαίνει και αγκομαχά, η επικοινωνία με τους άλλους μοιάζει με χάσιμο χρόνου, η μελαγχολική καταβρόχθιση προβάλλει απειλητικά.Όμως αυτό το οδυνηρό εντύπωμα κινητοποιεί μια σύνθετη ψυχική εργασία που ίσως αποτελέσει μια πολύτιμη πρόσκτηση. Ένα πένθος που έχει διανύσει την πορεία του, παρά τα όποια κατάλοιπα μπορεί να αφήσει, προσφέρει την αίσθηση μιας λυτρωτικής νοσταλγίας και ζωντανεύει τις προσδοκίες ψυχικής επαναγέννησης.Τα άρθρα αυτής της μονογραφίας δίνουν ένα στίγμα της σύγχρονης ψυχαναλυτικής συνεισφοράς για την εργασία του πένθους. Οι συγγραφείς ανατρέχουν, συχνά με κλινικά παραδείγματα, σε πολύ πρώιμες στιγμές απώλειας, σε διαγενεαλογικά τραύματα, σε ιστορικές εγγραφές, αλλά και στη μάχη με το άγνωστο και το απρόσμενο που είναι συνυφασμένα με την ανθρώπινη περιπέτεια. Υπογραμμίζουν ακόμη τη σημασία του αντικειμένου, τις δυσκολίες ρευστοποίησης και μετασχηματισμού των επενδύσεων, την ανάδυση νέων ψυχικών παραγώγων και την αναζωπύρωση της δημιουργικής δυνατότητας, τα οποία μπορεί να ανακινήσει η διεργασία πένθους.

Η συναρπαστική ιστορία της φιλίας του Φρόυντ με τον Βίλχελμ Φλης, μια ιστορία σύμφυτη με τις απαρχές της ψυχανάλυσης, ξετυλίγεται στις σελίδες αυτού του βιβλίου. Προηγουμένως, εξετάζεται η εξέλιξη των ιδεών του Φρόυντ για την παράνοια. Σκοπός είναι η καταγραφή της πορείας που οδηγεί στη διατύπωση μιας ολοκληρωμένης θεωρίας. Πόσο αυτή η πορεία σημαδεύτηκε από αυτή την τόσο ξεχωριστή φιλία που κατέληξε σε μια σφοδρή σύγκρουση και δημόσια αντιπαράθεση; Ο Φρόυντ, ο Φλης και η παράνοια, λοιπόν: ο Φλης κατηγορεί τον Βάινινγκερ (όπως και τον Σβόμποντα) για λογοκλοπή που πραγματοποιήθηκε, πιστεύει, με τη συνδρομή του Φρόυντ, ο οποίος αρχικά δεν του ανέφερε μια επίσκεψη του Βάινινγκερ στο σπίτι του. Όπως δεν αναφερόταν ποτέ, στις επιστολές του προς τον Φλης, στο πρόσωπο του πατέρα του Φλης. Ενός πατέρα που «επιστρέφει», για τον Φλης, μέσα από τον κλέφτη Βάινινγκερ που αυτοκτονεί, όπως είχε κάνει και ο πατέρας του. Ή μήπως «επιστρέφει» τελικά ο Φλης, για τον Φρόυντ, μέσα από τον πρόεδρο Σρέμπερ; Η θεωρία για την παράνοια πάντως είχε σχηματιστεί, κατά δήλωση του ίδιου του Φρόυντ, πριν την ανάγνωση των απομνημονευμάτων του Σρέμπερ. Κι έκανε λόγο για τη σημασία της ομοφυλοφιλικής συνιστώσας της λίμπιντο στην έκλυση της παράνοιας. Μια θεωρία που σχηματίστηκε με βάση τη συμπεριφορά του Φλης. Και μια συμπεριφορά που προκλήθηκε με αφορμή κυρίως τη θεωρία της αμφισεξουαλικότητας, θεωρίας που για τον άντρα ισοδυναμεί με την αναγνώριση της ύπαρξης, και τελικά με την αποδοχή, μιας θηλυκής πλευράς μέσα του.

«“Ρόιδο μας τα ’κανε αυτός ο καπιταλισμός!” σκέφτονται οι άνθρωποι. “Πρώτα μας έκανε καλά καλά να δυστυχήσουμε, και μετά όλο χάλαγε κι από πάνω”. Και μια άλλη λέει: “Κι εν πάση περιπτώσει, αυτόν τον καπιταλισμό τον έχουμε ήδη πάρα πολύ καιρό –κάπου διακόσια με πεντακόσια χρόνια–, ε και τέλος πάντων φτάνει πια! Ήρθε η ώρα να δοκιμάσουμε και τίποτα καινούριο. Καμιά αλλαγή πότε πότε δεν βλάπτει!”». «Χωρίς να το αντιληφθούμε, η έννοια του κομμουνισμού πολλαπλασιάστηκε. Από τον κομμουνισμό φτάσαμε στους κομμουνισμούς, οι οποίοι, πέρα από έναν πραγματικό κομμουνιστικό πλουραλισμό, υποδηλώνουν ότι η έννοια του κομμουνισμού είναι αμφιλεγόμενη, ότι συνιστά πεδίο πολιτικής αντιπαράθεσης. Όλες αυτές οι αντιφατικές έννοιες του κομμουνισμού εκφράστηκαν ή εκφράζονται από φιλελεύθερες ή αυταρχικές κομμουνίστριες, από σοσιαλίστριες, από εχθρούς του συστήματος. Έτσι ο κομμουνισμός σήμαινε ανέκαθεν πολύ περισσότερα από μόνη την άρνηση του καπιταλισμού, καθώς εμπλέκεται ευθύς εξαρχής στην κριτική στους άλλους κομμουνισμούς και τις σοσιαλιστικές ουτοπίες, στη σύγκρουση για το μέλλον».

Το βιβλίο αυτό προέκυψε από τις καλλιτεχνικές αναζητήσεις της εικαστικού Κωνσταντίνας Κατρακάζου γύρω από την έννοια Απουσία και υποστηρίχτηκε από μια διεπιστημονική ομάδα που αποτελείται από την Λουίζα Καραπιδάκη, ιστορικό τέχνης, την Φαίη Ζήκα, φιλόσοφο και τον Θανάση Χατζόπουλο, ψυχαναλυτή.Στο βιβλίο αυτό συνομιλεί το εικαστικό έργο Απουσία με επιστήμονες από το χώρο της ψυχανάλυσης, της ιστορίας, της ιστορίας της τέχνης, της κοινωνικής ανθρωπολογίας, της κοινωνιολογίας, της φιλοσοφίας αλλά και με ποιητές.

Για ποιους λόγους αναζητούμε τη γνώση; Τι είναι αυτό που διαφοροποιεί τη γνώση μας για κάτι από την αληθή πεποίθησή μας γι’ αυτό; Πώς δικαιολογούμε γιατί πιστεύουμε σε κάτι και όχι σε κάτι άλλο; Η παρούσα εργασία στοχεύει στη διερεύνηση ζητημάτων που αφορούν την επιστημική δικαιολόγηση των πεποιθήσεων στο πλαίσιο της αναλυτικής επιστημολογίας. Η παραδοσιακή γνωσιοθεωρία επιχειρεί την εννοιολογική ανάλυση της φύσης της γνώσης ως αληθούς και δικαιολογημένης πεποίθησης. Πώς επιχειρεί η σύγχρονη γνωσιοθεωρία να αποφύγει το μύθο του θεμελίου, την αποκλειστικότητα του κριτηρίου της συνοχής ή το σχετικισμό του πλαισίου; Η θέση της έρευνας αυτής είναι ότι η κεντρική ιδέα ενός κανονιστικού ορισμού για την επιστημική δικαιολόγηση δεν μπορεί παρά να συναρτάται με το πρόβλημα του Μένωνος, καθώς και με την επιστημική αξία της αλήθειας, η οποία συνιστά την κύρια ρυθμιστική αρχή και το τέλος του δικαιολογητικού εγχειρήματος της γνώσης.

Έκτη ετήσια διάλεξη προς τιμήν του Νίκου Πουλαντζά 2012

Το βιβλίο εξετάζει, από θεωρητική και πρακτική άποψη, το αντικείμενο της Πολιτιστικής Διαχείρισης, την εμφάνιση και εξέλιξή της, καθώς και τις προοπτικές, τη δυναμική και τις εκπαιδευτικές απαιτήσεις, που προκύπτουν για τον συγκεκριμένο τομέα μέσα και από τις διαστάσεις που λαμβάνει σε ευρωπαϊκό, αλλά και διεθνές επίπεδο στο πλαίσιο της Διά Βίου Μάθησης. Ο πολιτιστικός τομέας διαδραμάτισε και εξακολουθεί να διαδραματίζει, ιδιαίτερα στη σημερινή δύσκολη οικονομική συγκυρία, ένα σημαντικό ρόλο στην οικονομία της Ευρώπης δίνοντας το παρόν όλο και περισσότερο σε σχέδια συνεργασίας, που εμπλέκουν φορείς, άτομα και οργανισμούς, όχι μόνον σε εθνικό, αλλά κυρίως σε διακρατικό επίπεδο. Οι επαγγελματίες του πολιτιστικού τομέα βρίσκονται αντιμέτωποι με νέες προκλήσεις και έχουν ανάγκη να εφοδιασθούν με τις απαραίτητες δεξιότητες, που θα τους δώσουν τη δυνατότητα να βελτιώσουν τα προσόντα τους και να προβάλλουν σε όσο το δυνατόν ευρύτερο κοινό τα πολιτιστικά αγαθά και τις πολιτιστικές αξίες. Προς αυτή την κατεύθυνση συνεργεί η ολοκληρωμένη και ποιοτική εκπαίδευση και κατάρτιση στον τομέα της Πολιτιστικής Διαχείρισης.

Η διέλευση αποτελεί έναν ιδιαίτερο όρο στη μεταναστευτική έρευνα. Παρόλο, που χρησιμοποιείται συχνά στον δημόσιο λόγο, στην πράξη δεν έχει διερευνηθεί επαρκώς, ενώ πάντα στη βιβλιογραφία συνδέεται με συγκεκριμένες χώρες και μεταναστευτικά ρεύματα. Το παρόν βιβλίο έρχεται να συμπληρώσει αυτό το κενό και να προσθέσει στην υπάρχουσα βιβλιογραφία μέσα από τη διερεύνηση της διέλευσης, τόσο εννοιολογικά όσο και εμπειρικά, με τη μελέτη τριών μεταναστευτικών ασιατικών ομάδων στην Ελλάδα, των Αφγανών, των Μπανγκλαντεσιανών και των Πακιστανών. Το κεντρικό θέμα, που διερευνάται είναι το κατά πόσο η Ελλάδα αποτελεί χώρα διέλευσης ή και εγκατάστασης για τις τρεις ομάδες. Συνδυάζοντας το θεωρητικό πλαίσιο με τη βιβλιογραφική και εμπειρική έρευνα, η μελέτη επιδιώκει να φέρει στο προσκήνιο ζητήματα, που αφορούν στην ίδια τη διέλευση και στις συνδέσεις που προκύπτουν με τις μεταναστευτικές ροές, αλλά και με τις χώρες, τις οποίες οι μετανάστες διασχίζουν. Η διέλευση εξετάζεται, τόσο σε σχέση με τον μετανάστη, όσο και σε σχέση με την Ελλάδα και παρουσιάζονται οι παράγοντες -ατομικοί και θεσμικοί-, που τη διαμορφώνουν, στο πλαίσιο των Ευρωπαϊκών και Εθνικών πολιτικών. Η παρουσίαση και η ανάλυση των δεδομένων της πρωτογενούς έρευνας, καθώς και η αποτύπωση του ίδιου του λόγου των μεταναστών επιτρέπει να διαφανεί η πολυπλοκότητα, αλλά και η χρησιμότητα του όρου και η σύνδεση με τη θέση της Ελλάδας στον μεταναστευτικό χάρτη.

Ο William Blake (1757-1827), ποιητής, ζωγράφος, χαράκτης και «προφήτης», έζησε μάλλον αγνοημένος στην εποχή του. Από την αρχή όμως του 20ου αιώνα αναγνωρίστηκε ως ένας από τους σημαντικότερους ρομαντικούς ποιητές. Αντίθετα, το εικαστικό του έργο εξακολουθεί να φέρνει σε αμηχανία τους ιστορικούς της τέχνης, αντιστεκόμενο σε συγκρίσεις με τα έργα συγκαιρινών του ομοτέχνων και σε στυλιστικές κατηγοριοποιήσεις. Εκκινώντας από αυτή τη διαπίστωση, η παρούσα μελέτη επιχειρεί να κατανοήσει και να αποτιμήσει την εικαστική πρακτική του Blake όχι μόνο μέσω της μορφολογικής ανάλυσης των έργων του, αλλά και μέσω των απόψεων που έχει ο ίδιος εκφράσει για τη ζωγραφική. Οι απόψεις αυτές, διαπιστώνει ο συγγραφέας, παρότι αρκετά ιδιολεκτικά διατυπωμένες σε διαφορετικού προορισμού κείμενα, ακόμη και ποιητικά, συγκροτούν τελικά μια αρκετά συνεκτική, αλλά και αντισυμβατική θεωρία για την τέχνη, στενά συνυφασμένη με τις γνωσιολογικές, ηθικές, κοινωνικές και πολιτικές πεποιθήσεις του Blake, αλλά και ικανή να διερμηνεύσει τον πειραματικό χαρακτήρα των εικαστικών του επινοήσεων.

Τι είναι πριν απ’ όλα η Φύση; Τι είναι η Ηθική εν γένει, προτού να κάνουμε λόγο ειδικά για οικολογική ή περιβαλλοντική ηθική; Πώς δέον να αιτιολογούνται οι ηθικές κρίσεις για οτιδήποτε; Γιατί προκαλούνται οικολογικά προβλήματα, ιδίως πώς προξενεί η ανθρώπινη δράση εν κοινωνία τη γέννηση και επιδείνωσή τους; Πώς λαμβάνει χώρα ο μεταβολισμός των μελών του ανθρώπινου είδους μέσα στον φυσικό κόσμο; Μέσω τίνων κοινωνικών σχέσεων παραγωγής, ανταλλαγής, κατανάλωσης, άρα και στη βάση τι είδους σχέσεων ιδιοποίησης του υλικού κόσμου και του κοινωνικού πλούτου; Τέτοια ερωτηματικά μας καλούν να δοκιμάσουμε τους όρους προς απάντησή τους μέσα από το αναντικατάστατο πρίσμα της Φιλοσοφίας (θεωρητικής και πρακτικής), αλλά και της κοινωνικής θεωρίας. Μόνον έτσι καθίσταται θεμιτό να θεμελιωθούν βασικές και δεσμευτικές θέσεις σχετικά με το ηθικό και δικαϊικό ζήτημα: πώς οφείλουμε να δρούμε μέσα στον έμβιο κόσμο; Πώς οφείλουμε έναντι αλλήλων να πράττουμε ως προς τα ζώα;

Ο καρκίνος αποτελεί μια πάθηση που καλεί το υποκείμενο να επανεξετάσει τη σχέση με το σώμα του, το οποίο μπορεί να βιώνεται ως ένα απειλητικό αντικείμενο, επίσης ως ένα αντικείμενο που θα πρέπει κανείς να αφουγκράζεται και να παρατηρεί περισσότερο παρά ποτέ. Το υποκείμενο καλείται τότε να εισέλθει ή εισέρχεται σε μια υποχονδριακή θέση. Έτσι, το μοντέλο της υποχονδρίας προτείνεται σταθερά ως το κατεξοχήν μοντέλο κατανόησης του σωματοψυχικού βιώματος του ογκολογικού ασθενή. Μια υποχονδριακή στιγμή που θα ήταν φυσιολογική και φευγαλέα προτείνεται ως θεμελιώδης αφετηριακή υπόθεση. Σε αυτό το πλαίσιο, η υποχονδρία νοηματοδοτεί το, ακατανόητο μέχρι τότε, σωματικό βίωμα, συμβάλλοντας καθοριστικά στην ψυχική επαναφομοίωση του σώματος. Η υποχονδρία γίνεται το μέσο προκειμένου το κακό να εγκλωβιστεί φαντασιωσικά σε ένα και μόνο μέρος του σώματος, αντιπαρατίθεται δηλαδή στο φόβο της μετάστασης, αναζωπυρώνοντας παράλληλα ένα νέο ενδιαφέρον για το σωματικό, μέσω της μετατόπισης των λιβιδινικών επενδύσεων από το άρρωστο όργανο στο υποχονδριακό όργανο. Αποτελεί τελικά μια καθοριστική στιγμή που συμβάλλει όχι μόνο στην αυτοερωτική και ναρκισσιστική επανασυγκρότηση του υπο­κειμένου αλλά και στην ίδια τη διάψευση του σωματικού ακρωτηριασμού που επέβαλλε η σωματική πάθηση, δηλαδή στη διάψευση του ευνουχισμού που, εδώ, είναι κυριολεκτικός.