Δήμητρα Μακρυνιώτη
< πίσω στους Συγγραφείς

Ο συλλογικός αυτός τόμος αναζητά τις σύνθετες, αλ­ληλοδιαπλεκόμενες και διακρώς μεταβαλλό­με­νες πολιτικές και κοινωνικές σημασίες της παιδι­κής ηλικίας, αμφισβητώντας τα κλασικά ιδεολογή­μα­τα που την εκλαμβάνουν ως μια και ενιαία, εκτός κοινωνικού, ιστορικού και πολιτικού πλαι­σίου. Πώς η αθωότητα και η τρωτότητα των παιδιών εισέρχεται στο δημό­σιο λόγο; Πώς συμμετέχουν στις εμπειρίες της μετανάστευσης, της φτώχειας και της πολι­τι­κής αναταραχής; Πως εν τέλει συγ­κρο­τούνται τα παιδιά ως υποκείμενα, πως επι­τελούν την παιδικότητά τους και πώς, στην πορεία, δημιουργούν ρωγμές στα καθιερωμένα όρια μεταξύ παιδικότητας και ενηλικότητας διεκδι­κώ­ντας νέους όρους ύπαρξης και ανήκειν; Τα ερωτή­ματα αυτά δίνουν το στίγμα των κειμένων που επι­λέχ­θηκαν με σκοπό να συμβάλουν σε μια επίκαιρη διεπιστημονική προσέγγιση της παιδικής ηλικίας, μιας από της πιο «αυτονόητες» όσο και αινιγμα­τικές κοινωνικές κατηγορίες.

Compassion is present in everyday life and discussions; references to the emotion caused by the perception of another person’s suffering and misfortune appear in the mass media, in political campaigns and in a wide range of academic studies. This volume aims to examine the nature of compassion and discuss its role for aesthetic experience by exploring a number of questions related to this emotion. These questions include: What is the role of compassion in the Western public discourse? How does compassion differ from other emotions, such as empathy, sympathy or pity? In what ways did Ancient Greeks and Romans understand the concept of compassion? What is the place of compassion in illness narratives and medical care? How is empathy and compassion involved in our engagement with works of art? Can we appeal to the arts for the development of compassion? The contributors to this volume draw on a variety of disciplines in order to give an overview of the emotion of compassion and its role for aesthetic experience.

Το βιβλίο αυτό προέκυψε από τις καλλιτεχνικές αναζητήσεις της εικαστικού Κωνσταντίνας Κατρακάζου γύρω από την έννοια Απουσία και υποστηρίχτηκε από μια διεπιστημονική ομάδα που αποτελείται από την Λουίζα Καραπιδάκη, ιστορικό τέχνης, την Φαίη Ζήκα, φιλόσοφο και τον Θανάση Χατζόπουλο, ψυχαναλυτή.Στο βιβλίο αυτό συνομιλεί το εικαστικό έργο Απουσία με επιστήμονες από το χώρο της ψυχανάλυσης, της ιστορίας, της ιστορίας της τέχνης, της κοινωνικής ανθρωπολογίας, της κοινωνιολογίας, της φιλοσοφίας αλλά και με ποιητές.

Τι κρύβεται πίσω από τις γεύσεις ενός τηλεοπτικού διαγωνιστικού παιχνιδιού μαγειρικής για παιδιά; Ποια άρρητα μηνύματα διατρέχουν τη φαινομενικά ουδέτερη ενασχόληση με τη μαγειρική; Ποιες γνώσεις προκρίνονται, και ποιες δεξιότητες πριμοδοτούνται; Τι είδους διαπροσωπικές σχέσεις προάγονται και ποιος τρόπος ζωής εξυμνείται; Ποιες μορφές υποκειμενικότητας καλλιεργούνται και ποιες προσδοκίες περί παιδικής ηλικίας διατυπώνονται;Ποιες μορφές ελέγχου ασκούνται και ποιες πειθαρχίες επιβάλλονται με πρόσχημα τη φαντασία, τη δημιουργικότητα και την απελευθέρωση από τα τετριμμένα; Αυτά είναι μερικά από τα κύρια ερωτήματα τα οποία εξετάζει το βιβλίο, αναζητώντας τους παιδαγωγικούς λόγους και τις παιδαγωγικές πρακτικές που υιοθετεί το τηλεοπτικό παιχνίδι προκειμένου «οι μικροί μάγειρες» να μυηθούν στην εστιατορική μαγειρική. Όπως όμως διαπιστώνεται, η ενασχόληση με τη μαγειρική γίνεται το όχημα για να εξοικειωθούν τα παιδιά όχι μόνο με την παρασκευή «ξεχωριστών» πιάτων, αλλά και με την αναγκαιότητα της πρώιμης εξειδίκευσης και τις προσταγές μιας εργασιακής κουλτούρας, στο επίκεντρο της οποίας είναι η ατομικότητα, ο ανταγωνισμός, η αποδοτικότητα, η υπέρβαση των προσωπικών ορίων, η μέγιστη αξιοποίηση του χρόνου και η προσαρμοστικότητα. 

Στις αρχές του εικοστού πρώτου αιώνα το πρόβλημα των συνόρων και των ορίων, σε όλη την πολλαπλότητα των κυριολεκτικών και μεταφορικών σημασιών τους, εμφανίζεται με οξύτητα στο προσκήνιο, τόσο των πολιτικών συγκρούσεων και των ιδεολογικών αντιπαραθέσεων, όσο και των αναζητήσεων των θεωρητικών επιστημών. Είτε αφορά την εδαφική εθνική, πολιτιστική ή γλωσσική διάσταση είτε τις ανεξάντλητες μεταφορικές αναφορές των συνόρων και των ορίων, ο λόγος περί αυτών περνά σήμερα μια περίοδο απολογισμού και έντονης αναθεώρησης. Αυτή την προβληματική αποτυπώνει ο παρών τόμος των τοπικών, με συβολές επιστημόνων και ερευνητών από όλες τις παραδόσεις που συναντώνται στο πεδίο των συνόρων και των ορίων.

Ο τόμος Κόσμοι της παιδικής ηλικίας, περιέχει 12 κείμενα Ελλήνων και ξένων επιστημόνων που προσεγγίζουν το φαινόμενο της παιδικής ηλικίας από τη σκοπιά της κοινωνιολογίας, της πολιτικής επιστήμης, της γλωσσολογίας, της ψυχολογίας και της λογοτεχνίας. Προσδιορίζοντας το πεδίο της σύγχρονης έρευνας γύρω από αυτό το αντικείμενο, τα κείμενα του τόμου συνιστούν μια αφετηρία ανάδειξης του πεδίου αυτού για την ελληνική επιστημονική κοινότητα. Ταυτοχρόνως δίνουν την ευκαιρία στον αναγνώστη όχι μόνο να ενημερωθεί για τη μέχρι τώρα διεθνή συζήτηση, αλλά και να ακολουθήσει, ανάλογα με τα δικά του ενδιαφέροντα ένα από τα προτεινόμενα «νήματα» είτε πρόκειται για το σώμα, είτε για τη γλώσσα, είτε την αυτοβιογραφία. Πέρα από το άκρως κατατοπιστικό εισαγωγικό σημείωμα της επιμελήτριας, ο τόμος περιλαμβάνει, εκτός των κειμένων μια πολύτιμη βιβλιογραφική παρουσίαση, και κλείνει «εκτός θέματος» με το κλασσικό κείμενο του Φρόυντ για το χιούμορ.

Ο τόμος, περιλαμβάνει πρωτότυπα κείμενα ελλήνων και ξένων μελετητών διαφόρων περιοχών των επιστημών του ανθρώπου που συζητούν τη σχέση πειθαρχίας/γνώσης σε διάφορες πρακτικές και λόγους (όπως φυλακή, εργασία, ψυχιατρική, νοσοκομείο). Μια σημαντική ενότητα του τόμου επικεντρώνει στο ζήτημα της πειθαρχίας, των διαφορετικών εκδοχών και της αμφισβήτησής της στις πρακτικές και στους λόγους της εκπαίδευσης και της μάθησης και θέτει ερωτήματα που αφορούν τις σύγχρονες διαδικασίες συγκρότησης των υποκειμένων. Παρακάτω η συζήτηση διευρύνεται καθώς εξετάζονται από διάφορες οπτικές γωνίες των επιστημών του ανθρώπου οι «συνέπειες» της γνώσης/πειθαρχίας, και της απουσίας της, στην εμπειρία και στη σκέψη, στη φύση και στην κοινωνία. Η σχέση τέχνης και πειθαρχίας αναπτύσσεται σε δυο «παραδειγματικά» κείμενα ενώ άλλα κείμενα εστιάζουν στις φιλοσοφικές και ιστορικές καταβολές της έννοιας της πειθαρχίας.