Έναν αιώνα μετά τη γέννηση και μισό αιώνα μετά την έκδοση του opus magnum του Ρωλς, οι συμβολές στον παρόντα τόμο, Επανεξετάζοντας τη θεωρία της δικαιοσύνης, φωτίζουν εκ νέου τη στρατηγική δικαιολόγησης της θεωρίας του Ρωλς και τον τρόπο με τον οποίο αυτή αναμετράται με διαρκή διακυβεύματα της πολιτικής φιλοσοφίας και διερευνούν τη δυνατότητα της να παρέχει το θεωρητικό πλαίσιο για να προσεγγίσουμε επίκαιρα προβλήματα. Εισάγοντας εννοιολογικές διακρίσεις και επιχειρώντας εκλεπτύνσεις, φωτίζουν πτυχές της θεωρίας της δικαιοσύνης και διαμορφώνουν συνθετότερα σχήματα που συμβάλλουν στη βαθύτερη κατανόησή της. Αναδεικνύοντας την ισχύ της κανονιστικής πρότασης του Ρωλς όσο και τους περιορισμούς της, επιχειρούν να εμπλουτίσουν το εγχείρημα να αρθρωθούν νέα επιχειρήματα στη βάση της αλλά και να διερευνηθεί το πεδίο εφαρμογής της. Στην πορεία αναζήτησης για τη δικαιοσύνη αναδύονται παλαιά και νέα ερωτήματα, με επίκεντρο τη θέσμιση μιας δίκαιης κοινωνίας στον ορίζοντα των συγκρούσεων της ύστερης νεωτερικότητας. Ποιά είναι τα νήματα που συνδέουν τη θεωρία του Ρωλς με την κλασική παράδοση της πολιτικής σκέψης; Ποιές σχέσεις, σχέσεις αντιπαλότητας αλλά και εκλεκτικές συγγένειες, τη συνδέουν με σύγχρονα ρεύματα πολιτικού στοχασμού; Ποιές είναι οι μεθοδολογικές και επιστημολογικές προϋποθέσεις που συγκροτούν τη θεωρία της δικαιοσύνης και της προσδίδουν εγκυρότητα και δεσμευτικότητα; Ποιές είναι οι αξιακές δεσμεύσεις της και πως αυτή επαναπροσδιορίζει τη σχέση σας με τις θεμελιώδεις αρχές της ελευθερίας, της ισότητας και της αλληλεγγύης; Τελικά τι είναι αυτό που μας ωθεί να ανατρέχουμε στη ρωλσιανή θεωρία κάθε φορά που τίθενται ζητήματα δικαιοσύνης;  

Το Μεταξύ νόησης και φωνής εισάγει τους αναγνώστες του στη γλωσσική θεωρία. Κάθε κεφάλαιο του βιβλίου απαντάει το καθένα σε μια βασική ερώτηση: τι είναι γλώσσα και τι είναι γλωσσολογία, από πού προέρχεται και πως κατακτάται η γλώσσα, γιατί υπάρχουν τόσο πολλές διαφορετικές γλώσσες, τι είναι η γραμματική και πως τη μελετάμε, ποιές αρχές διέπουν τη γραμματική των ανθρώπινων γλωσσών. Διαβάζοντάς θα μάθει κανείς τι πραγματικά γνωρίζουμε για τη γλώσσα, ενώ θα ζήσει τη χαρά της αποδόμησης και κατεδάφισης δημοφιλών μύθων γύρω από αυτή. Παράλληλα θα εντρυφήσει σε θέματα όπως: - τι γνωρίζουμε για την προέλευση της γλώσσας και τη σχέση της με τον λόγο, τον πολιτισμό και τη νόηση, - το μέγα μυστήριο και νυν επιστημονικό πεδίο της γλωσσικής κατάκτησης (ιδίως από τα βρέφη και τα νήπια), - τα δομικά υλικά της γλώσσας αλλά και τις αρχές με βάση τις οποίες χτίζονται οι γλωσσικές δομές, - πως μπορούμε να εξηγήσουμε γιατί υπάρχουν τόσες γλώσσες και διάλεκτοι αλλά και γλωσσική αλλαγή. Το βιβλίο απευθύνεται σε φοιτήτριες και φοιτητές αλλά και στο ευρύτερο κοινό που επιθυμεί να εμβαθύνει στην κατανόηση της σύγχρονης γλωσσικής επιστήμης.

Τα κείμενα αυτού του τόμου δίνουν προτεραιότητα στις οπτικές των γυναικών, στις πρακτικές, τις συνεισφορές και τις σημασίες που αποδίδουν στην πόλη, όπως και στις ταυτότητες φύλου και τις ενσώματες διαπραγματεύσεις της καθημερινότητας. Η «μελέτη της πόλης» αναφέρεται σε μια οπτική στην έρευνα και τη διδακτική της πολεοδομίας που επικεντρώνεται στην οργάνωση και τους μετασχηματισμούς του αστικού χώρου, δίνοντας έμφαση στις κοινωνικές σχέσεις και πρακτικές και στην ιστορική διάσταση και τη γενεαλογία των φαινομένων. Με τις θεωρητικές συναντήσεις της μελέτης της πόλης με το φύλο ως βασική μεθοδολογική επιλογή, αναδεικνύεται η εστίαση στις καθημερινές πρακτικές και σχέσεις που διασταυρώνονται από το πολύ τοπικό επίπεδο μέχρι τις παγκόσμιες διαδικασίες. Ο τόμος εκφράζει ταυτόχρονα και μια στάση ζωής – εκείνη που αναδεικνύεται από την πλούσια πολιτική δράση, την έρευνα και τη διδασκαλία της Ντίνας Βαΐου. Συγγραφείς που μαθή­τευσαν ή/και συνεργάστηκαν μαζί της σε διάφορους χώρους και χρόνους συνομιλούν με το πολυσχιδές της έργο, επιση­μαίνοντας τη συμβολή του στις επιστήμες και τη διδακτική του «χώρου και φύλου», αλλά και την ανάγκη να κρατηθεί σε συνεχή εγρήγορση αυτή η επιστημονική και ερευνητική συνάντηση.

Η Άρεντ δεν «ήταν» μαι γυναίκα, μια Γερμανίδα, μια Εβραία, όπως δεν «ήταν» δεξιά, αριστερή ή κεντρώα. Αν «ήταν» κάτι, αυτό ήταν «άπατρις». Όσο ό,τι λέω και κάνω αποδίδεται στην κατηγορία της οποίας θεωρούμαι δείγμα, δεν είμαι ελεύθερος. Αν «πολιτική» είναι μια δραστηριότητα ελευθέρων που εκτυλίσσεται σε έναν τέτοιο χώρο, μόνον όποιος δεν «είναι» κάτι είναι ελεύθερος, και μόνον αυτός ασκεί πολιτική. Πολιτική δεν είναι η σύγκρουση εκπροσώπων αντίθετων κομμάτων που καταλήγει στην εφαρμογή ενός προγράμματος. Γιατί ούτε η σύγκρουση παρατάξεων ούτε η εφαρμογή ενός θεωρητικού σχεδίου είναι πολιτικά φαινόμενα, κι ας εμφανίζονται και στον χώρο της εξουσίας όπου εδρεύει η πολιτική. Μάλλον όταν αποκλίνουμε από τις ταυτότητές μας και όταν παύουμε να θέλουμε να εφαρμόσουμε το πρόγραμμά μας, αρχίζουμε να πολιτευόμαστε. Αν πολιτευόταν ως δεξιά, ως αριστερή, ως γυναίκα, ως Γερμανίδα ή ως Εβραία, για να πραγματώσει ένα σχέδιο για τους αστούς, τους προλετάριους. τις γυναίκες, την Γερμανία, τους Εβραίους, η Άρεντ δεν θα θεωρούσε ότι είναι ελεύθερη, και άρα δεν θα θεωρούσε ότι πολιτεύεται.

Μέσα στην κατήφεια της σύγχρονης κρίσης, τις λεπτές απειλές ενδεχόμενων συγκρούσεων και την ωμή διακρίβωση των προβλημάτων που θέτουν η ανασυγκρότηση ή η ειρήνη, ο κόσμος ψάχνει να βρεί μια προοπτική πιο σταθερή, πιο ασφαλή και πιο βιώσιμη. Αυτό που θα μπορούσε να κάνει κάποια/ος είναι να υποστηρίξει τη διάρκεια όσων πρεγμάτων και λόγων που έχει εξακριβώσει την αλήθεια τους, μια αλήθεια, που αν και μερική, ρίχνει φως στα αόρατα και ανείπωτα κομμάτια της ζωής μας. Οι σκέψεις αυτές καθόρισαν και την επιλογή της συγγραφέως να επαναφέρει στη συζήτηση για την πόλη τη μελέτη της ανάπτυξης της, ρίχνοντας φως στις εμπειρίες ζωής των γυναικών που ζουν σε μια κεντρική γειτονιά της Αθήνας, τα Πετράλωνα. Το βιβλίο στοχεύει να αναδείξει τη συμβολή των γυναικών αυτών στη συγκρότηση της καθημερινής τους ζωής, της γειτονιάς τους και της ίδιας της πόλης, εστιάζοντας στην καθημερινότητα, τις εμπειρίες και τις πρακτικές τους.

Οι μετανεωτερικές κοινωνίες είναι σε μεγάλο βαθμό κειμενικά διαμεσολαβημένες, γεγονός που αυξάνει ο ακαδημαϊκό ενδιαφέρον για τον λόγο. Έτσι, μέσα από την προσφορά πολλαπλών και αντιτιθέμενων κατασκευών της κοινωνικής πραγματικότητας το τι και το πώς λέγεται ότι συμβαίνει κάτι αποκτά τεράστια σημασία. Ως μέρος του ευρύτερου πεδίου της ανάλυσης λόγου η Κριτική Ανάλυση Λόγου (ΚΑΛ) έδωσε εξαρχής το δικό της στίγμα, εστιαζόμενη στις έννοιες της ιδεολογίας, της εξουσίας και της κριτικής. Η ΚΑΛ έχει σημαντική απήχηση στον ελληνικό ακαδημαϊκό χώρο. Όλο και περισσότερες μελέτες σχετικά με το ελληνικό περικείμενο επικεντρώνονται στην ΚΑΛ, ή την εισάγουν στο μεθοδολογικό τους πλαίσιο. Ωστόσο ένα συλλογικό έργο σχετικό με την ΚΑΛ απουσίαζε από την ελληνική βιβλιογραφία. Σκοπός του παρόντος τόμου, λοιπόν, είναι η παρουσίαση των τριών βασικών σχολών της ΚΑΛ, καθώς και η ανάδειξη της αναπλαισίωσής τους για τη μελέτης της ελληνικής κοινωνικοπολιτικής πραγματικότητας. Με εστίαση, λοιπόν, στο ελληνικό συγκείμενο, το οποίο μοιράζονται από κοινού οι ερευνητές/τριες και οι αναγνώστες/στριες, θα φωτίσει καλύτερα τι μπορεί να πρσφέρει η οπτική της ΚΑΛ στην (απο)δόμηση της κοινωνικής πραγματικότητας

Σε αυτό το δοκίμιο, ο Πέτερ Σλότερνταϊκ αποσαφηνίζει τις θέσεις του για τη θρησκεία και τον ρόλο της στις προνεωτερικές και τις νεωτερικές κοινωνίες, με αφετηρία τη βιβλική αφήγηση του επεισοδίου που έλαβε χώρα στο όρος Σινά μετά τη σύναψη Διαθήκης ανάμεσα στον Θεό και τον ιουδαϊκό λαό μέσω του Μωυσή (βιβλίο της Εξόδου). Εκεί, σύμφωνα με τον συγγραφέα, αναδύθηκε για πρώτη φορά αυτό που ο ίδιος ονομάζει «μοντέλο Σινά»: η λογική της ολικής συμμετοχής σε μια κοινότητα, μέσω της απόλυτης υπακοής στις επιταγές της κοινής πίστης, όπως και της κοινής γλώσσας. Ο μονοθεϊσμός χαρακτηρίζεται από τη λογική του ενός Θεού, ο οποίος απαιτεί τη μέγιστη αφοσίωση. Εξού και στον πυρήνα του μονοθεϊσμού βρίσκονται επίσης ο φόβος της αποθέωσης, της αίρεσης και της ετεροδοξίας. Ο μονοθεϊσμός, λοιπόν, κατά τον Σλότερνταϊκ, σχετίζεται πρώτα και κύρια με ένα συγκεκριμένο είδος εσωτερικής βίας: τη βία που στρέφεται εναντίον όσων παραβιάζουν τη συνθήκη συμμετοχής στην κοινότητα με μια ρήξη της αφοσίωσης και της πίστης τους. Στη βάση αυτής της ανάλυσης της εσωτερικής λογικής που διέπει τον μονοθεϊσμό, ο Σλότερνταϊκ ανατρέχει στην ιστορική του κληρονομιά και δείχνει πώς μια τέτοια καταγραφή μάς επιτρέπει να ερμηνεύσουμε διάφορες σύγχρονες μορφές και εκδηλώσεις φονταμενταλισμού -είτε πρόκειται για ριζοσπαστικούς ισλαμιστές, είτε για την υπερσυντηρητική καθολική Αδελφότητα του Αγίου Πίου, είτε για ευαγγελικές σέκτες στις ΗΠΑ-, καθώς και τις αντιδράσεις των νεωτερικών κοινωνιών απέναντί τους.

Ο Τζέφφρυ Μπέννινγκτον γράφει στο πάνω μέρος της σελίδας την «Ντερρινταβάση», ένα ιδιότυπο λογισμικό ή μια βάση δεδομένων. Εκεί παρουσιάζει αναλυτικά και εξηγεί συστηματικά βασικά ζητήματα που πραγματεύτηκε ο Ντερριντά: από το σημείο, τη γραφή, την differance, το συγκείμενο και την υπογραφή μέχρι τη λογοτεχνία, το ασυνείδητο, τη θηλυκότητα, την έμφυλη διαφορά, τη δωρεά, την ετερότητα, τον νόμο, τη σχέση υπερβατολογικού-εμπειρικού και την πολιτική. Προκύπτει έτσι ένα πυκνό και διαυγές δοκίμιο, που διασαφεί πολλά δύσκολα σημεία της σκέψης του γάλλου φιλοσόφου, ενώ παράλληλα σχολιάζει την περίπλοκη σχέση του Ντερριντά με μείζονες στοχαστές όπως ο Καντ, ο Χέγκελ, ο Νίτσε, ο Φρόυντ, ο Χούσσερλ, ο Χάιντεγγκερ και ο Λεβινάς. Ο Ζακ Ντερριντά απαντά στο κάτω μέρος της σελίδας με το πιο απρόσμενο, ίσως, κείμενό του, την «Περιτομολόγηση» - ένα έργο περί περιτομής και εξομολόγησης. Συνθέτει 59 περιόδους-περιφράσεις τη στιγμή που κλείνει τα 59 του χρόνια και επιδιώκει να αποσταθεροποιήσει την «Ντερρινταβάση» αρθρώνοντας φράσεις απολύτως απρόβλεπτες. Τις γράφει κατά τη διάρκεια ταξιδιών από την Καλιφόρνια ως τη Μόσχα, συνδυάζοντας σκέψεις για την εβραϊκότητά του και για τον επικείμενο θάνατο και την άνοια της μητέρας του. Το κείμενο θυμίζει λόγο αναλυόμενου ή εσωτερικό μονόλογο -αυτοβιογραφικό, φιλοσοφικό και λογοτεχνικό ταυτόχρονα- και ενσωματώνει αποσπάσματα από το προσωπικό ημερολόγιό του, από τις Εξομολογήσεις του Αυγουστίνου και από την εμπειρία του στη γενέτειρά του Αλγερία. Ανάμεσα στις πολλές εικόνες του τόμου ξεχωρίζει αυτή του εξωφύλλου: ο Μπέννινγκτον και ο Ντερριντά φωτογραφίζονται στην ίδια παράδοξη στάση στην οποία μια καρτ-ποστάλ, αναπαράγοντας ένα μεσαιωνικό χειρόγραφο, απεικόνιζε τον Πλάτωνα και τον Σωκράτη. Και παραμένουν ανοιχτά τα ερωτήματα ποιος μιλά και ποιος γράφει, ποιος υπογορεύει τι και σε ποιον.

«Η ανά χείρας μελέτη εστιάζει στις μεταβαλλόμενες δομές της σκέψης στη μυθοπλασία. Η έννοια της μίμησης και οι μετασχηματισμοί τους οποίους υπέστη από εποχή σε εποχή προκάλεσαν την ιδέα πως αυτές οι αλλαγές εδράζονταν στις σταθερές δομές της γλώσσας και της εμπειρίας. Έτσι μολονότι οι περιγραφές του αντικειμένου της μίμησης άλλαζαν, καθώς κάθε εποχή κατασκεύαζε το δικό της μοντέλο του κόσμου, η αφήγηση πάντοτε προϋπέθετε τη δομή ενός κόσμου. Οι σκέψεις αυτές με οδήγησαν στο να δοκιμάσω μια νέα μέθοδο στο πλαίσιο της ιστορικής προσέγγισης της μυθοπλασίας. Με βάση την υπόθεση πως τα μυθιστορήματα μοιράζονται μια κοινή δομή, συγκεκριμένα τη δομή ενός μοντέλου του φυσικού κόσμου και τη δομή ενός μοντέλου του νου που αλληλεπιδρά με το πρώτο, αποπειράθηκα να μελετήσω συγκεκριμένα μοντέλα που λειτουργούν σε μυθιστορήματα του 19ου αιώνα. Πρωταρχικού ενδιαφέροντος δεν ήταν τα μοντέλα αυτά καθαυτά αλλά οι εννοιολογικές και οι ιδεολογικές τους συνεπαγωγές».

Στις αρχές του εικοστού αιώνα, ο Έντμουντ Χούσερλ εγκαθιδρύει ένα από τα μεγαλύτερα ρεύματα της σύγχρονης φιλοσοφίας, τη Φαινομενολογία. Εντός της φαινομενολογικής παράδοσης, με την πιο στενή ή και με ευρύτερη έννοια, κινήθηκαν έκτοτε εξαιρετικά σημαντικοί φιλόσοφοι, όπως ο Μαξ Σέλερ, ο Μάρτιν Χάιντεγκερ, ο Μωρίς Μερλώ-Ποντύ, ο Ζαν-Πωλ Σαρτρ, η Χάνα Άρεντ, ο Εμμανουέλ Λεβινάς. Χωρίς αμφιβολία, η ορθή κατανόηση του ξεχωριστού χαρακτήρα και της συνεισφοράς αυτού του σπουδαίου φιλοσοφικού ρεύματος, απαιτεί την αποσαφήνιση των θεμελίων της φαινομενολογικής μεθοδολογίας και στάσης του φιλοσοφείν. Αυτό μπορεί να γίνει μόνο αν κατανοήσουμε σε βάθος τη μετάβαση από την εμπειριστική ψυχολογία του Φραντς Μπρεντάνο –και τα χρέη αυτής της τελευταίας στη φιλοσοφική παράδοση του Αριστοτέλη και του Σχολαστικισμού– στον ιδιότυπο πλατωνισμό του ιδρυτικού κειμένου της Φαινομενολογίας, τις Λογικές Έρευνες (1900–01). Σε ένα τέτοιο εγχείρημα διαύγασης της γένεσης της Φαινομενολογίας, πριν την πραγματοποίηση της περιβόητης υπερβατολογικής στροφής του Χούσερλ στις Ιδέες Ι (1913), οι αναλύσεις στρέφονται κυρίως γύρω από το καινοτομικό περιεχόμενο των Λογικών Ερευνών και τις θεμελιακές χουσερλιανές ανακαλύψεις, δηλαδή τις φαινομενολογικές ιδέες περί αποβλεπτικότητας, κατηγοριακής εποπτείας, και του απριόρι.

Είναι η ΔΕΠΥ η νέα μάστιγα; Έχουν πράγματι πολλαπλασιαστεί τα τελευταία χρόνια η διπολική διαταραχή, ο αυτισμός και τα υπερκινητικά παιδιά; Μπορούμε να ξεπεράσουμε το πένθος μας απλώς με ένα χάπι; Το βιβλίο αυτό εξετάζει την αυξανόμενη τάση υπεριατρικοποίησης των διαταραχών, ιδιαιτέρως αυτών που αφορούν παιδιά και που σχετίζονται με τη σχολική απόδοση. «Ο συγγραφέας μάς δείχνει με σαφήνεια πως επιφανείς εκπρόσωποι της ιατρικής επιστήμης της ψυχικής υγείας τίθενται στην υπηρεσία φαρμακοβιομηχανιών επινοώντας, προς αύξησην των πωλήσεών τους, ασθένειες των παιδιών που κατ' αυτούς συνίστανται στο ότι ορισμένες εκδηλώσεις της προσωπικότητάς τους εκφεύγουν από το "κανονικό" και πρέπει να αντιμετωπίζονται όχι με την εξέτασή τους ως αντιδράσεις στο οικογενειακό και κοινωνικό τους περιβάλλον αλλά συμπωματικά, ως αποκλίσεις δηλαδή από την, κατά τους ίδιους, ενιαία και ανεξάρτητη από το περιβάλλον λειτουργία του εγκεφάλου. Επινόηση σε τραγική αντίφαση με τον σεβασμό στη διαφορετικότητα του καθενός που δέχεται ο νομικός πολιτισμός μας, πολλώ μάλλον όταν αυτό συμβαίνει στο στάδιο της διαμόρφωσης της προσωπικότητας του παιδιού». Νίκος Ρόζος Επίτιμος Αντιπρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας

Αναλυτές και αναλυόμενοι συναντιούνται στις σελίδες αυτού του βιβλίου, καθώς ο ψυχίατρος και ψυχαναλυτής Βασίλης Δημόπουλος μας εισάγει στις τεχνικές της ψυχανάλυσης, στις έννοιες, και τις προσεγγίσεις που καθορίζουν εντέλει την αναλυτική πράξη. Ένα βιβλίο που αντλεί το υλικό του από την πλούσια κλινική διαδρομή του συγγραφέα ως ψυχαναλυτή και επόπτη και που καλύπτει ένα κενό στην ψυχαναλυτική βιβλιογραφία. Με τα λόγια του συγγραφέα: Μια ψυχοδυναμική διάγνωση δεν είναι ψυχιατρική με την έννοια των ερωτήσεων για την απόκτηση πληροφοριών. Διερευνώ την ψυχική οργάνωση του υποψήφιου αναλυόμενου υπό το πρίσμα τριών αξόνων: ο πρώτος άξονας είναι ο ενορμητικός ο δεύτερος αφορά την ποιότητα των αμυνών και ο τρίτος τη σχέση με το αντικείμενο. Έχει, όμως, κίνητρο να αναλυθεί και επομένως να μπει στη διαδικασία της αυτοπαρατήρησης κάθε άτομομ που έρχεται να μας «βρει»; Δεν είμαι καθόλου σίγουρος πως η κλινική πράξη μάς το επιβεβαιώνει. Η έκβαση, άλλωστε, μιας αναλυτικής εργασίας ορίζεται και από την αντιμεταβίβαση, δηλαδή, την τέχνη και την τεχνική του ψυχαναλυτή. Η τεχνική έχει εργαλεία, κανόνες, οι οποίοι, όμως, για να εφαρμοστούν προϋποθέτουν την ικανότητα της τέχνης. Τέχνη είναι η λειτουργία του δημιουργείν, του παράγειν. Κατά τη διάρκεια συγγραφής αυτού του πονήματος, διαπίστωνα με έκπληξη πως έννοιες, τεχνικές και προσεγγίσεις, τις οποίες νόμιζα πως είχα κατανοήσει, γίνονταν πάλι μυστηριώδεις. Πεποιθήσεις και εξιδανικεύσεις, που αφορούσαν τη μία ή την άλλη θεωρία και τεχνική, παραχώρησαν τη θέση τους στο αίνιγμα.