Η έννοια «αντικείμενο» συνοδεύει το ψυχαναλυτικό εγχείρημα από τη γέννησή του. Συναρτάται με τις ενορμητικές τροχιές, συνδέεται άμεσα με τα συναισθήματα και τις μεταλλαγές της ψυχοσεξουαλικής πορείας, ενώ αποτελεί σημείο συνάντησης και αντιπαράθεσης με την παραδοσιακή σύλληψη αυτής της έννοιας από τη φιλοσοφία και τη γνωσιακή ψυχολογία. Η «σχέση με το αντικείμενο» αποτελεί ένα προνομιούχο πεδίο όπου αναδεικνύονται οι πολυδαίδαλες διαδρομές της ανθρωποποίησης και της υποκειμενοποίησης και δοκιμάζονται θεωρητικές υποθέσεις και θεραπευτικές στρατηγικές.Ωστόσο ο ακριβής ορισμός του αντικειμένου στην ψυχανάλυση παραμένει αινιγματικός και ρευστός, παρά την πολλαπλότητα των θεωρητικών και κλινικών προσεγγίσεων που έχουν παρουσιαστεί μέχρι σήμερα. Ο όρος εμπεριέχει μια εντυπωσιακή πολυσημία καθώς το μερικό αντικείμενο αλλά και το ολικό, το ναρκισσιστικό και το σεξουαλικό, το εσωτερικό αλλά και το εξωτερικό, το αντικείμενο-εαυτός και το αντικείμενο-σωματική ζώνη κ.ά. συνυπάρχουν κάτω από μια κοινή σημειολογική αναφορά. Αυτός ο σημασιολογικός πλούτος καθρεφτίζει τη βαρύτητα και την πολυπλοκότητα του θέματος, μπορεί όμως να οδηγήσει σε συγχύσεις και παρερμηνείες. Στη μονογραφία αυτή επιχειρείται μια πρώτη παρουσίαση ενός τόσο πολυδιάστατου θέματος. Εμπεριέχονται θεωρητικά και κλινικά κείμενα που προσπαθούν να το φωτίσουν από διαφορετικές θέσεις και να αναδείξουν την πρωτοτυπία και τις ιδιαιτερότητες που παρουσιάζει η ψυχαναλυτική κατανόηση και κλινική πράξη.

Andre Green’s legacy to modern science and civilization is original and important. He was one of the major thinkers of modern psychoanalysis. A deep connoisseur of Freud’s writings, he opened new paths of thought and remained an active interlocutor, either in direct dialogue or in theoretical conversation, with philosophers, psychologists, neuropsychologists, anthropologists and of course with the most influential psychoanalysts of his era. He published more than 30 books, translated into many languages and a multitude of articles in psychoanalytical journals all over the world. One aspect of his work on applied psychoanalysis has produced studies on Greek tragedies and the work of artists and writers like Leonardo, Shakespeare, Conrad, Jorge Luis Borges and Henry James. The main themes of Green’s work are affects, representation and language and a metapsychological theory of temporality. He introduced the concept of the ‘Work of the Negative’ into the field of psychoanalysis comprising the dead mother syndrome, death narcissism, blank psychosis, etc. The collection of articles in the Hellenic Psycho-Analytical Society’s tribute to Andre Green touch upon some important aspects of his work: applied psychoanalysis, his clinical thinking, the vicissitudes of the concept of the negative, his dialogue with psychosomatics and the influence of the death drive in psychic functioning. The authors of this Monograph have known and worked with Andre Green in numerous encounters both in Paris and in Greece that he had visited many times, supporting the development of psychoanalytic training and honoring the Greek spirit and culture.

 Η προπαγάνδα στην Ελλάδα της κρίσης είναι καθεστώς διότι πρόκειται για το λόγο της πόλωσης. Ο λόγος της πόλωσης δεν μπορεί παρά να είναι προπαγανδιστικός. Η πόλωση μπορούμε να πούμε ότι αποτελεί μια μορφή ανοιχτού ταξικού πολέμου – που σημαίνει όχι κατ’ ανάγκην κατάσταση εμφυλίου πολέμου με ένοπλες συγκρούσεις και μαζικούς σκοτωμούς, αλλά σίγουρα κατάσταση μαζικής και έντονης δυσαρέσκειας των κατώτερων τάξεων, συρρίκνωση των μεσαίων στρωμάτων, διεύρυνση του χάσματος μεταξύ ανώτερων και κατώτερων τάξεων, και κατά συνέπεια, για πρώτη φορά μεταδικτατορικά, μια κατάσταση επισφαλούς και απειλούμενης ταξικής κυριαρχίας. Σε αυτή την εμπόλεμη ταξική κατάσταση, το κοινωνικό καθεστώς στην Ελλάδα δεν θα μπορούσε παρά να προσφύγει στην πιο άμεσα «πολεμική» μορφή πολιτικού λόγου, δηλαδή στην προπαγάνδα – αν ορίσουμε την τελευταία, προεκτείνοντας τον πασίγνωστο ορισμό του Κλαούσεβιτς για τον πόλεμο, ως τη συνέχιση του πολιτικού λόγου με άλλα μέσα. Και αυτά τα «άλλα μέσα», όπως και στην περίπτωση του πολέμου, είναι η συστηματική και οργανωμένη χρήση βίας. Η άσκηση βίας εν προκειμένω είναι η παραποίηση της αλήθειας: η προπαγάνδα βιάζει την αλήθεια – συστηματικά και οργανωμένα. Με στόχο, όπως και στον πόλεμο, την επίτευξη νίκης επί του αντιπάλου – εν προκειμένω, με στόχο τη διατήρηση της ταξικής κυριαρχίας, με οσοδήποτε οδυνηρές για τις κυριαρχούμενες τάξεις συνθήκες ζωής.

Σε αυτό το βιβλίο η Ανν Κούπερ Όλμπραϊτ προτείνει στους αναγνώστες να δουν το σώμα ως πηγή πολιτισμικής ταυτότητας, ως φυσική παρουσία που κινείται με την αίσθηση του φύλου, της φυλετικότητας και του κοινωνικού νοήματος. Η Όλμπραϊτ, μέσα από τη βαθιά και ενδελεχή ανάλυση των σύγχρονων χορογραφιών, αναδεικνύει τη διαλεκτική σχέση ανάμεσα στον πολιτισμό και τα σώματα. Οι σπουδές της στη φιλοσοφία και τον χορό τής επιτρέπουν να συνδυάσει την πράξη με τη θεωρία με τρόπο «σωματοποιημένο», έτσι που μια φιλόσοφος από μόνη της ή αντιστοίχως μια χορεύτρια πιθανόν να μην κατάφερναν με τόση επιτυχία. Ως χορεύτρια, που όμως είναι συγχρόνως και φεμινίστρια και φιλόσοφος, δεν περιορίζεται στη φόρμα του χορού ή τη μετάδοση μεταφορικών νοημάτων, αλλά στρέφεται και προς την υλική εμπειρία των σωμάτων. Αντιλαμβάνεται ότι η πολιτισμική αναπαράσταση καταγράφεται στο σώμα και με το βιβλίο της δίνει φωνή σε σπουδαία πολιτικά, ηθικά και καλλιτεχνικά ερωτήματα της εποχής μας. Αναλύοντας σημαντικές χορογραφίες της δεκαετίας του ’90, η συγγραφέας δεν επιχειρεί απλώς μια κριτική παρουσίαση του στυλ ή της τάσης αυτής της δεκαετίας, αλλά πολύ περισσότερο προσεγγίζει τις χορογραφίες αυτές με μια άλλη ματιά, καταδεικνύοντας ότι τα σώματα «παράγουν και παράγονται από τους πολιτισμικούς λόγους, του φύλου, της φυλής, της σεξουαλικότητας και της ηλικίας». 

Με ποιον τρόπο θα μπορούσε να τεθεί εκ νέου ο προβληματισμός για το σύγχρονο μουσείο μέσα από το ιστορικό παράδειγμα ενός τόπου όπως η Λευκωσία; Ποιες θεωρητικές και σχεδιαστικές προκλήσεις μπορούν να αναδυθούν σε μια πόλη που στο πλούσιο ιστορικό υπόβαθρό της φέρει και τα εμφανή σημάδια μιας σύρραξης, ενός βίαιου δημογραφικού μετασχηματισμού και της παγιωμένης διάστασης ανάμεσα στις δύο κύριες εθνοτικές ομάδες οι οποίες κατοικούν εκεί; Ποιο θεωρητικό ή θεσμικό πρόγραμμα θα μπορούσε να αναλάβει τη διαχείριση της σχέσης αυτής της πόλης με το παρελθόν της, όταν οι πολιτειακοί θεσμοί αλλά και οι διάφορες κοινωνικές ομάδες επιδιώκουν να ανασυγκροτούν τούτο το παρελθόν με τρόπο διαφορετικό; Ποια αρχιτεκτονική και χωρική συνθήκη θα μπορούσε να ανταποκριθεί στον συγκεκριμένο προβληματισμό καλλιεργώντας μια ανοιχτή σχέση με την ιστορία πέρα κι έξω από τη διατεταγμένη παραγωγή της «εθνικής H παρούσα έκδοση περιλαμβάνει κείμενα που συζητούν, μέσα από ειδικά παραδείγματα και ευρύτερες θεωρητικές αναφορές, κεντρικά ερωτήματα των σύγχρονων κοινωνιών, ερωτήματα σχετικά με τη θεσμική διαχείριση του παρελθόντος, με την κατασκευή ηγεμονικών πολιτισμικών αφηγήσεων και με τις πρακτικές της μνημόνευσης. Το ανά χείρας βιβλίο επιδιώκει μέσα από διεπιστημονικές προσεγγίσεις να προωθήσει τη θεωρητική, την ιστοριογραφική και την πολιτισμική κριτική, έχοντας έναν διπλό στόχο: πρώτον, να αναδείξει την παράμετρο του χώρου στις πολιτικές διαχείρισης της μνήμης, εντοπίζοντας υπό διαφορετικές οπτικές τους τρόπους με τους οποίους ο χώρος γίνεται εργαλείο και μέσο των αφηγήσεων για το παρελθόν? δεύτερον, να προβάλει διερευνήσεις, που στο πλαίσιο του αναστοχασμού για τη μουσειακή συνθήκη εισηγούνται χωρικές και αρχιτεκτονικές προσεγγίσεις κριτικής διερώτησης για τον θεσμικό ρόλο του μουσείου και των παραδεδομένων σχέσεων μεταξύ συλλογής, παρατηρητή, κτιρίου και πόλης.

Οι Φωνές αρχικά απευθύνθηκαν η μια στην άλλη και στη συνέχεια διεύρυναν το διάλογο απευθυνόμενες σε άλλες φωνές. Ο τόμος αποτελεί μια αποτύπωση αυτού του διαλόγου και περιλαμβάνει επιλογή κειμένων και έργων που αφορούν την υλικότητα, τη σωματικότητα, την απεύθυνση και τη διαλογικότητα, τις ταυτότητες και ετερότητες, τις επιβολές, τις αντιστάσεις, τις χαρτογραφήσεις και τις περιπλανήσεις, τη μνήμη και την ενδεχομενικότητα. Τα αρχικά ενδιαφέροντα του καθενός από εμάς για την τέχνη, την ανθρωπολογία, τον ήχο και τη μουσική, συνδέθηκαν με ευρύτερα ιστορικά, κοινωνικά και πολιτικά ζητούμενα που ανακύπτουν όταν προσεγγίζει κανείς τη φωνή. Ο καθένας μας είχε την ευκαιρία να διερευνήσει, να οικειοποιηθεί, να κατασκευάσει μια προοπτική που του επιτρέπει, εντέλει, να διαπιστώσει στην πράξη πώς ο ίδιος απευθύνεται δημόσια, πώς αρθρώνει δική του φωνή στην εκάστοτε συγκυρία, πώς προσλαμβάνει και διαλέγεται με τις φωνές των άλλων.

«Το ανά χείρας κείμενο συμπυκνώνει τη μακρά αναγνωστική περιπέτεια του Αλτουσσέρ με τον Μακιαβέλλι, η οποία, ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του ’60 και καθ’ όλη την ιλιγγιώδη τροχιά της ακμής και της παρακμής του “αλτουσσερισμού”, δεν σταμάτησε να αποτελεί υπόγεια αλλά καθοριστική συνθήκη των θεωρητικών του παρεμβάσεων. […] αποτελεί ένα είδος παλίμψηστου, που στις διαφορετικές στρώσεις γραφής του αποτυπώνει τη μακροχρόνια και βασανιστική εμπλοκή του Αλτουσσέρ με τον Μακιαβέλλι καθ’ όλη τη διάρκεια της ταραγμένης διανοητικής πορείας του». Ο Μακιαβέλλι και εμείς, λοιπόν, το κείμενο που αναφέρεται σε όλες τις συμβατικά διακριτές περιόδους του έργου του Αλτουσσέρ και που συγκεντρώνει τα πρωτόκολλα μιας διηνεκούς ανάγνωσης του Μακιαβέλλι, η επεξεργασία του οποίου συνόδευσε αδιαλείπτως όλες τις φάσεις και τις τροπές της φιλοσοφικής περιπέτειάς του, το κείμενο που διαρκώς έγραφε, συνιστά, μεταξύ πολλών άλλων, και ένα κρυπτογραφημένο εγχειρίδιο για την ανάγνωση του ίδιου του Αλτουσσέρ. Από την Εισαγωγή του Γιώργου Φουρτούνη Ο Αλτουσσέρ, σε εκκρεμότητα μεταξύ νεωτερικότητας και μετανεωτερικότητας, συναντά τον Μακιαβέλλι, σε εκκρεμότητα μεταξύ Μεσαίωνα και νεωτερικότητας… Μια εκρηκτική έκθεση του οράματος ενός επαναστατικού υλισμού: ο συγκερασμός του υλισμού και του φαινομένου της ενικότητας Αντόνιο Νέγκρι

Δύο εστίες ενδιαφέροντος δεσπόζουν στην κριτική θεωρία, η κοινωνικοπολιτική και η αισθητική. Πώς όμως σχετίζονται οι εν λόγω σφαίρες μεταξύ τους; Η τέχνη που θέλει να αντισταθεί στην κοινωνική πραγματικότητα γίνεται αυτόνομη. Αυτονομούμενη, αφήνει την καθεστηκυία τάξη να θριαμβεύει. Η τέχνη που στρατεύεται και θέλει να παρέμβει, γίνεται ένα με το υπάρχον και υποκύπτει στην εξουσία του. Αντίστοιχα και η πολιτική. Αποσκοπώντας σε κάτι εντελώς νέο, δεν βρίσκει βάση στον υπάρχοντα κόσμο και μετατρέπεται σε τέχνη. Επιδιώκοντας το εφικτό, ενσωματώνεται στο υπαρκτό και προδίδει την τέχνη της. Σε αυτά τα διλήμματα ο Τ.Β. Αντόρνο και ο Β. Μπένγιαμιν, δύο από τους γνωστότερους εκπροσώπους της κριτικής θεωρίας, αντιδρούν ο καθένας με διαφορετικό τρόπο. Το βιβλίο ανατρέχει στα ερωτήματά τους, περιγράφει τις απαντήσεις τους, τις παρακολουθεί ώς τις απώτερές τους συνέπειες και ιχνηλατεί τα πεδία των συγκλίσεων και των αποκλίσεων.

Το βιβλίο αυτό θίγει ορισμένα βασικά σημεία της κλινικής νευροψυχολογίας με τη μορφή σημειώσεων. Βασική φιλοδοξία της νευροψυχολογίας είναι να κατανοήσει τους εγκεφαλικούς μηχανισμούς των νοητικών λειτουργιών. Η παθολογία του εγκεφάλου επιτρέπει να ξεφύγουμε από τις κατηγορίες που έχουμε συνηθίσει να χρησιμοποιούμε ως λέξεις δανεισμένες από τη λαϊκή ψυχολογία και την «επιστροφή στα ίδια τα πράγματα». Οι αφασίες, οι αγνωσίες, οι απραξίες, οι αμνησίες, οι διαταραχές των νοητικών λειτουργιών και της συμπεριφοράς που παρουσιάζουν άνθρωποι εξαιτίας βλαβών που έχουν υποστεί στον εγκέφαλο – τα αντικείμενα δηλαδή της κλινικής νευροψυχολογίας – οδηγούν στη συσχέτιση συγκεκριμένων διαταραχών της συμπεριφοράς με ορισμένες βλάβες του εγκεφάλου και, στη συνέχεια, στην ανάλυση των νοητικών λειτουργιών και την κατανόηση των εγκεφαλικών μηχανισμών που τις υποστηρίζουν.

Ανεξάρτητα από τις ιστορικές συνθήκες γένεσής τους, οι ιδέες έχουν τη δική τους αξία και δυναμική. Έτσι και οι ιδέες που αναδείχθηκαν στην τόσο πλούσια και πολυεπίπεδη συζήτηση, στις πόλεις της Σκωτίας του 18ου αιώνα, εξακολουθούν να αποτελούν πολύτιμα κοιτάσματα, θησαυρούς για την παγκόσμια κουλτούρα, που ακόμη στις μέρες μας εμπνέουν την έρευνα και τη σκέψη. Ιδιαιτέρως, τα τελευταία σαράντα χρόνια, το γόνιμο ενδιαφέρον για τον σκωτικό Διαφωτισμό γνωρίζει μία άνευ προηγουμένου άνθιση σε όλο το φάσμα των κοινωνικών επιστημών, σε μία πραγματικά διεθνή συζήτηση. Οι γοητευτικές ιδέες είναι εκτεθειμένες σε ειδωλοποίηση και κατασκευές ιδεολογημάτων. Η σκωτική ουτοπία του ειδυλλιακού πρώιμου φιλελευθερισμού δεν αποτελεί εξαίρεση. Από τον οικονομικό φιλελευθερισμό της σχολής του Μάντσεστερ, του 19ου αιώνα, μέχρι τον νεοφιλελευθερισμό της αυστριακής σχολής του 20ού, γνώρισε πολλές αναχρονιστικές και ανιστόρητες επανεκδόσεις και προκρούστειες επικαιροποιήσεις. Η σκωτική ουτοπία της γενικής, αυθόρμητης εναρμόνισης γεννήθηκε υπό ειδικές και ανεπανάληπτες ιστορικές προϋποθέσεις. Αλλά, ακόμα και στη Βρετανία, η ανατροπή της διεθνούς συγκυρίας με τη Γαλλική Επανάσταση, σε συνδυασμό με τη ριζική κοινωνική αναδιάρθρωση που έφερε η Βιομηχανική Επανάσταση του 19ου αιώνα, αρκούσαν για να αρθεί κάθε επίφαση επικαιρότητας από τον πλούτο των ιδεών που γέννησε η σκωτική ουτοπία του σύντομου 18ου αιώνα.

Το βιβλίο αυτό είναι ένας τιμητικός τόμος για τον Θανάση Τζαβάρα και έχει γραφτεί από τους μαθητές και φίλους του. Περιέχει κείμενα που ακολουθούν τους τομείς της επιστημονικής του παρουσίας και παραγωγής ανάμεσα στους δύο πόλους της Νευροψυχολογίας και της Ψυχανάλυσης, με περάσματα από τη νευρολογία, την ψυχιατρική, τη λογοτεχνία και την ιστορία. Μια σειρά από φαινομενικές ασυνέχειες, με μια απόλυτα λογική συνέχεια και ενότητα: Όλοι ξέραμε ότι υπάρχει εγκέφαλος και ότι υπάρχει ψυχισμός, αλλά καθώς περιχαρακωνόμαστε ο καθένας στον τομέα του καταλήγουμε να πιστεύουμε ότι η αλήθεια βρίσκεται στη δική μας μεριά, στο δικό μας αντικείμενο. Ο Τζαβάρας μας έμαθε ότι δεν υπάρχει ή το ένα ή το άλλο, και το βιβλίο αυτό είναι η ευκαιρία της συνύπαρξής μας. Τα κείμενα μοιράζονται σε τρεις θεματικές ενότητες, ακολουθώντας αυθαίρετα τα πεδία επιστημονικού ενδιαφέροντος του Θανάση Τζαβάρα: τη νευροψυχολογία, την ψυχανάλυση και τη μεταιχμιακή, διεπιστημονική σύνθεση.