Η έννοια του μυστικισμού στην εποχή μας ταυτίστηκε με την επιδίωξη των μυστικών να φτάσουν στην ένωση με το θείο και με αυτόν τον τρόπο περιορίστηκε, καθώς η μυστική γνώση αφορά πολύ περισσότερα ζητήματα. Ένα από αυτά, είναι η σημασία της μουσικής και του ήχου μέσα σε ένα πυκνό πλέγμα αποκάλυψης του θείου και των ενεργημάτων του. Κάθε μυστική διδασκαλία είναι στενά συνδεδεμένη με το επίσημο θρησκευτικό δόγμα εντός του οποίου αναπτύσσει μια νέα ανάγνωση. Η παρούσα μελέτη αφορά τις διδασκαλίες των μυστικών που έζησαν, έδρασαν και ταξίδεψαν στην περιοχή της Μεσογείου εντός των τριών μονοθεϊστικών παραδόσεων, του Ιουδαϊσμού, του Χριστιανισμού και του Ισλάμ. Η μουσική και ο ήχος εξετάζονται στα κείμενα της εβραϊκής Kabbalah και ειδικότερα στο έργο του Abraham Abulafia, στο Ζohar της μεσαιωνικής Ισπανίας και στο Sepher Y??irah. Στον πρώιμο Χριστιανισμό, η μουσική και ήχος διερευνώνται μέσα από κείμενα της Καινής Διαθήκης και από τα κείμενα του Ωριγένη και του Γρηγορίου Νύσσης. Η σημασία του ήχου και η θέση της ψαλμωδίας μελετώνται μέσα από τα κείμενα των ησυχαστών. Ιδιαίτερα πλούσια είναι η νοηματοδότηση της μουσικής και του ήχου στα κείμενα των σούφι από τον χώρο του ισλαμικού μυστικισμού. Εξετάζονται, ανάμεσα σε άλλα, η έννοια της sama‘ (ακρόαση) στο έργο του al-Ghazali, οι μεταφυσικές διαστάσεις του ήχου στον Ibn al-?Arabi και η σχέση μουσικής και ήχου στον σούφι ποιητή Jalal ad-Din Muhammad Rumi. Το καταληκτικό κεφάλαιο αυτής της μελέτης, συνοψίζει μέσω μιας «κάθετης» ανάγνωσης, το χαρακτήρα της μουσικής και του ήχου σε κάθε μυστικιστικό ρεύμα ξεχωριστά και επιχειρεί μέσω μιας «οριζόντιας» ανάγνωσης το σχεδίασμα μιας ερμηνείας του μυστικισμού της μουσικής και του ήχου.

Το σατιρικό περιοδικό των Ιωαννίνων, Καραβίδα, που κυκλοφόρησε στις αρχές τις δεκαετίας του 1870, γίνεται αφετηρία ενός ταξιδιού στο χώρο και στο χρόνο, περιλαμβάνοντας σταθμούς στην Κεντρική Ευρώπη, τα οθωμανικά Βαλκάνια, την Κωνσταντινούπολη, την Αθήνα και τις πόλεις-λιμάνια της Νοτιοανατολικής Μεσογείου. Τα Ιωάννινα, ως ένα πολυεθνοτικό-πολυπολιτισμικό αστικό κέντρο των Δυτικών επαρχιών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, τη δεδομένη περίοδο βρέθηκαν στο επίκεντρο σημαντικών κοινωνικών, πολιτικών, οικονομικών και εν γένει πολιτισμικών μεταβολών. Μέσα από τον λόγο του συντάκτη της Καραβίδας, Κωνσταντίνου Αραβαντινού (με το ψευδώνυμο Ιωνάς), προβάλλονται όψεις της τοπικής λογιοσύνης, των κυρίαρχων θεσμών-συμβόλων, καθώς και της νοοτροπίας και καθημερινότητας των κατοίκων.Οι αστικές ψυχαγωγικές αντιλήψεις και πρακτικές και ιδιαίτερα οι ανάλογες εξωτερικές επιρροές με σημείο αναφοράς τη μουσική και το χορό, συνιστούν το επίκεντρο της αφήγησης, με αφορμή την περιγραφή των παραστάσεων ενός σκανδαλιστικού, για τα ήθη της εποχής, βοημικού θιάσου καφέ σαντάν. Η ιστορική εθνομουσικολογική θεώρηση των ερευνητικών δεδομένων, υπό το πρίσμα μιας μικροϊστορικής προσέγγισης, αναπτύσσεται σε συνδυασμό με συναφείς διεπιστημονικές γλωσσολογικές, κοινωνιολογικές, θεατρολογικές, και ανθρωπολογικές πτυχές.

Το παρόν βιβλίο ανήκει στην κατηγορία των θεωρητικών κειμένων του Νετλ και αποτελεί απόσταγμα των απόψεων του συγγραφέα για τον ρόλο, τον χαρακτήρα και την εξέλιξη της εθνομουσικολογίας. Πρόκειται για επανέκδοση του βιβλίου The Sutdy of Ethnomusicology: 29 Issues and Concepts (1983), έπειτα από ριζική αναθεώρηση του αρχικού κειμένου. Το γνωστικό αντικείμενο της εθνομουσικολογίας ξεδιπλώνεται μέσα από μια ευχάριστη, αλλά πάντοτε εμπεριστατωμένη, εξέταση των βασικών ζητημάτων της θεωρίας και της μεθοδολογίας της μουσικολογικής έρευνας, των προβληματισμών που αφορούν τις προτεραιότητες και τα εσωτερικά ερωτήματα της εθνομουσικολογίας αλλά και τις προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει η ίδια ως επιστήμη ή ως νέα αντιληπτική πραγματικότητα στο πλαίσιο ανοικτών διαθεματικών ανταλλαγών με άλλα γνωστικά πεδία και νέες ιστορικές εξελίξεις και συγκυρίες.

Η Ινδία αποτελεί κοιτίδα ενός εκ’ των αρχαιοτέρων μουσικών πολιτισμών της ανθρωπότητας. Η Ινδική έντεχνη μουσική, η μακραίωνη καλλιέργεια της οποίας έλαβε χώρα στις Αυλές των Μαχαραγιάδων, αποτελεί ένα κλειστό πολιτισμικό μόρφωμα, η μοναδικότητα του οποίου έγκειται αφενός στην διάρκεια και συνέχεια της γραπτής και προφορικής παράδοσης που το διέπει, αφετέρου στην δυναμική της εξελικτικής του πορείας.Η συγκρότηση και η ιστορική εξέλιξη του τονικού συστήματος, η έννοια του Raga ως μορφής τροπισμού, οι εξωμουσικές του συνδέσεις, η ρυθμική οργάνωση, η σύνθεση των οργανικών συνόλων και η αισθητική του ηχοχρώματος αποτελούν τους κύριους πόλους της συγκεκριμένης μελέτης. Συνεξετάζονται επίσης τα είδη και οι μορφές της κλασικής Ινδικής μουσικής, καθώς και οι ιστορικές και εθνομουσικολογικές της διαστάσεις.

Η παρουσίαση των μεθοδολογικών προβληματισμών στο χώρο της Εθνομουσικολογίας, τόσο ως προς τις εθνογραφικές όσο και ως προς τις ιστοριογραφικές της διαστάσεις, αποτελεί τον κύριο στόχο του συγκεκριμένου βιβλίου.Η επιστημολογική εξέλιξη του αντικειμένου, η διερεύνηση των μεθοδολογικών συναφειών μεταξύ της Ιστορικής Μουσικολογίας και της Εθνομουσικολογίας, η κατανόηση και ερμηνεία της πολιτισμικά ή ιστορικά «ξένης» μουσικής, η προφορική και εγγράμματη μουσική παράδοση, η έννοια του μουσικού έργου, συγκροτούν τους πόλους στο πλασίο των οποίων αναπτύσσεται ο λόγος του συγγραφέα.Τέλος, με αφετηρία το σύγχρονο διεπιστημονικό διάλογο αναδεικνύονται οι θεωρητικές αναζητήσεις, καθώς και οι πιθανές ερευνητικές προοπτικές μίας Ιστορικής Εθνομουσικολογίας.

Ένα από τα θεωρητικά και ιδεολογικά μορφώματα του δυτικού νεωτερικού ορθολογισμού είναι η σχέση μεταξύ φολκλόρ και παράδοσης.Η διάκριση ανάμεσα στη βιωματική και την πολιτική αναπαράσταση δεν είναι εύκολη υπόθεση, ούτε για τους ερευνητές του παρελθόντος ούτε για τα μέλη των παραδοσιακών κοινωνιών στα οποία αναφέρονται οι ερευνητές. Η συζήτηση για το φολκλόρ είναι πρωτίστως μια συζήτηση για τη θεωρητική κατασκευή και τις πολλαπλές χρήσεις της έννοιας παράδοση. Ταυτόχρονα, ωστόσο, είναι δυνάμει και μια ευρύτερη συζήτηση για την ερμηνεία της πραγματικότητας και τι πολύπλευρες διαστάσεις, πολιτικές και άλλες, που ελευθερώνει και επικυρώνει ο λόγος για το παρελθόν, το ιστορικό και βιωματικό παρελθόν συγκεκριμένων κοινωνιών και μεμονωμένων ανθρώπων, ερευνητών και παραδόσεων. Ιδανικό πεδίο για τη διερεύνηση της σχέσης φοκλόρ και παράδοσης αποτελούν οι διάφορες μορφές σύγχρονου θεάματος (spectacle) και υπερθεάματος (show). Στις εκδηλώσεις αυτές διαπλέκονται διάφορες παραστάσεις και αναπαραστάσεις της παράδοσης, καθώς επίσης ποικίλες όψεις του φολκλόρ. Η σύνθετη πραγματικότητα της μουσικής και της χορευτικής διάστασης των θεαμάτων και υπερθεαμάτων γίνεται συνθετότερη αν ληφθεί υπόψη και η πραγματικότητα της πρόσληψής τους.

Η έντεχνη αραβική μουσική, η οποία χαρακτηρίζεται από την αρχή της μονωδίας, του τροπισμού (Maqam) και της αυτοσχεδιαστικής-σολιστικής εκτέλεσης (ή ολιγομελών οργανικών συνόλων), συγκροτήθηκε, καλλιεργήθηκε και εξελίχθηκε κυρίως ως αυλική τέχνη (μουσική δωματίου), στα Χαλιφάτα των Ομαγιάδων (661-750) και Αββασιδών (750-1258) της μεσαιωνικής περιόδου και καθορίζει μέχρι την σύγχρονη εποχή την κοσμική μουσική έκφραση του ισλαμικού πολιτισμικού χώρου. Η μεταφραστική δραστηριότητα των Αράβων και οι επιδράσεις του αρχαιοελληνικού μουσικοθεωρητικού στοχασμού, η συγκρότηση του αραβικού τονικού συστήματος, τα είδη της έντεχνης κοσμικής μουσικής, οι εξωμουσικές τους συνδέσεις, η σύνθεση των οργανικών συνόλων και η αισθητική του ηχοχρώματος αποτελούν τους κύριους πόλους της παρούσας μελέτης. Τέλος, συνεξετάζονται οι θεωρίες που αφορούν τις πιθανές επιδράσεις που άσκησε ο αραβικός μουσικός πολιτισμός στο σύνολό του (μουσική θεωρία και μουσική πράξη), στην κοσμική μουσική έκφραση του δυτικού μεσαιωνικού κόσμου.