Ζιλ Ντελέζ
< πίσω στους Συγγραφείς

Η πολυσυζητημένη και μεταφρασμένη σε πολλές γλώσσες μελέτη του Ντελέζ αποτελεί μια γοητευτική διαδρομή στη ζωή του Σπινόζα, αναλύει τους λόγους για τους οποίους κατηγορήθηκε για υλισμό, ανηθικισμό και αθεϊσμό, εξετάζει τις έννοιες του Καλού και του Κακού μέσω της αλληλογραφίας του, και παρουσιάζει μια επισκόπηση της εξέλιξής του, και την εμβέλεια της σκέψης του στη σημερινή εποχή. Κυρίως, όμως αναπτύσει σε μια συμπυκνωμένη και αυστηρά δομημένη ανάλυση τις βασικές έννοιες της Ηθικής μίας προς μία: την ουσία, την υπόσταση, οι παθήσεις και τα παθήματα, τις κοινές έννοιες, τον τρόπο, το πνεύμα και το σώμα, την αιωνιότητα, την αναγκαιότητα, τη δύναμη, τη νόηση, τη φύση. Η μελέτη του Ντελέζ είναι πολύτιμη όχι μόνο για το εύρος και το βάθος των αναπτύξεών της, όχι μόνο για τη συμβολή της στην κατανόηση του σπινοζικού έργου, αλλά και για έναν ακόμη λόγο ιδιαίτερα σημαντικό: ο Ντελέζ δείχνει πόσο επίκαιρη είναι πάντα η σκέψη του Σπινόζα, πώς «συγγραφείς, ποιητές, μουσικοί, κινηματογραφιστές, ζωγράφοι επίσης, ακόμη και περιστασιακοί αναγνώστες, μπορεί αίφνης να διαπιστώσουν πως είναι σπινοζιστές, περισσότερο από τους κατ’ επάγγελμα φιλοσόφους».

Το έργο του Ντελέζ δεν είναι μόνο μια φιλοσοφική μελέτη για τον κινηματογράφο, αλλά, κατά κάποιον τρόπο, και μια κινηματογραφικής ματιάς σπουδή στη φιλοσοφία. Η καινοτομία του ως φιλοσοφικού έργου συνίσταται στην αντίληψη του Ντελέζ ότι η φιλοσοφία δεν είναι μια αντανάκλαση κάποιου πράγματος, αλλά παραγωγή εννοιών-εικόνων που μπορούν να κατανοηθούν με τους δικούς τους όρους. Ως μελέτη του κινηματογράφου, η δουλειά του Ντελέζ χαρακτηρίζεται από τη φιλοσοφική και κριτική εξέταση των εννοιών και των εικόνων που από την πλευρά του παράγει το κινηματογραφικό φιλμ.Ο κινηματογράφος, για τον Ντελέζ, δεν είναι μια γλώσσα που απαιτεί ερμηνεία, αναζήτηση κρυφών νοημάτων. Μπορεί να εννοηθεί ως μια σύνθεση από προλεκτικά σημεία και εικόνες. Με αυτή του την προσέγγιση ο Ντελέζ προσφέρει μια θεώρηση που αποτελεί ισχυρή εναλλακτική λύση απέναντι στις κυρίαρχες μέχρι σήμερα ψυχαναλυτικές και σημειολογικές θεωρίες για τον κινηματογράφο. Στηριζόμενος στις θέσεις του Μπερξόν για την αντίληψη και στην ταξινόμηση του Πιρς σχετικά με τις εικόνες και τα σημεία, ο Ντελέζ δημιουργεί μια νέα θεωρία για την εικόνα, την οποία εφαρμόζει σε παραδείγματα από το έργο διαφορετικών σκηνοθετών, όπως ο Γκρίφιθ, ο Αϊζενστάιν, ο Παζολίνι, ο Ρομέρ, ο Μπρεσόν, ο Ντράγερ, ο Στόχαϊμ, ο Μπουνιουέλ κ.ά. Καθώς θεωρεί ότι η κίνηση είναι το πρωταρχικό χαρακτηριστικό του κινηματογράφου κατά το πρώτο μισό του 20ού αιώνα, αφιερώνει τον πρώτο τόμο του δίτομου έργου του για τον κινηματογράφο σε αυτή τη σκοπιά του φιλμ.

Με τον δεύτερο τόμο Κινηματογράφος ΙΙ. Η χρονοεικόνα, ολοκληρώνεται η επαναξιολόγηση του κινηματογράφου από τον Ντελέζ, η οποία ξεκίνησε με τον πρώτο τόμο Κινηματογράφος Ι. Η εικόνα-κίνηση. Αντλώντας από τη φιλοσοφία του Ανρί Μπερξόν, το έργο αυτό προσφέρει μαι συναρπαστική ανάλυση για την αναπαράσταση του χρόνου στο φιλμ και την κινηματογραφική αντιμετώπιση της μνήμης, της σκέψης και του λόγου. Ο Ντελέζ χρησιμοποιεί παραδείγματα από σπουδαίους δημιουργούς όπως οι: Ρομπέρ Μπρεσόν, Σεργκέι Αϊζενστάιν, Φεντερίκο Φελίνι, Ζαν-Λικ Γκοντάρ, Άλφρεντ Χίτσκοκ, Μπάστερ Κίτον, Ακίρα Κουροσάβα, Φριτς Λανγκ, Πιερ Πάολο Παζολίνι, Ρομπέρτο Ροσελίνι, Φρανσουά Τριφό, Όρσον Γουέλς.

Με τον παρόντα τόμο εισάγεται στο ελληνικό φιλοσοφικό περιβάλλον η σχεδόν άγνωστη ως τώρα ερευνητική προβληματική της διατομικότητας. Έχει διαπιστωθεί ότι απλά φιλοσοφικά μοντέλα, όπως αυτό του φιλελεύθερου μεμονωμένου ατόμου ή εκείνο της συναθροιστικής κοινότητας, δεν μπορούν να απαντήσουν στα παραδοσιακά ερωτήματα «τι είναι η κοινωνική σχέση, η ατομικότητα, το υποκείμενο». Έναντι αυτών αναδύονται σήμερα θεωρίες της διατομικότητας, που αποτελούν προτάσεις συνθετότερης εννοιολόγησης του «ατομικού» και του «συλλογικού» ως σχέσης εν είδει δικτύου. Στα κείμενα του τόμου παρουσιάζεται η διάσταση του σχεσιακού χαρακτήρα της ανθρώπινης πραγματικότητας, όπως αυτή έγινε κατά καιρούς αντικείμενο της σκέψης στοχαστών στην προσπάθεια απάντησης του ερωτήματος «τι είναι ο άνθρωπος» (οντολογία της σχέσης).