Η φωτογραφία εμφανίστηκε στη Δύση σε μια εποχή όπου οι έννοιες της εποπτείας και της τεκμηρίωσης μετασχηματίζονται στο πλαίσιο των ευρύτερων κοινωνικοοικονομικών και πολιτισμικών μεταβολών. Αυτή η μετάβαση συνεπαγόταν μια μαζική πίστη στην ίδια την τεκμηριωτική αξία της όρασης και την άνοδο ενός καταφατικού «πανοπτικού» υποδείγματος που συνέπεσε με την κατακτητική επέκταση των αποικιοκρατικών χωρών αλλά και την ανάπτυξη του κράτους πρόνοιας, των πειθαρχικών μηχανισμών, των ανθρωπιστικών οργανώσεων, του μαζικού πολιτισμού και των μέσων επικοινωνίας, των μουσείων και των νέων επιστημονικών κλάδων (ανθρωπολογία, κοινωνιολογία, εγκληματολογία, ψυχιατρική κλπ.). Το βιβλίο αυτό, μέσα από την ανάλυση των «Τσιγγάνων» του Josef Koudelka, επιχειρεί να διερευνήσει τις διανοητικές, επιστημονικές, θεσμικές και πειθαρχικές πλαισιώσεις μέσα στις οποίες και μέσω των οποίων φωτογραφίζονται οι Άλλοι εμπλουτίζοντας αλλά και μετασχηματίζοντας μια ήδη μακρά παράδοση καλλιτεχνικής αναπαράστασης της ετερότητας στην τέχνη.

Τι άλλο θα μπορούσε να «σημαίνει» μια εγκυμοσύνη. εκτός από το αυτονόητο του να φέρεις στον κόσμο ένα παιδί; Γιατί οι Ελληνίδες δέχονται να χρεωθούν το «τίμημα» μιας έκτρωσης αντί να την αποφύγουν χρησιμοποιώντας αποτελεσματικά την αντισύλληψη; Τι άλλο μπορεί να «σημαίνει» η έκτρωση, στην οποία καταφεύγουν τόσο συχνά οι Ελληνίδες, εκτός από την απόφαση του να μην φέρουν στον κόσμο ένα παιδί; Γιατί οι Ελληνίδες δεν χρησιμοποιούν συστηματικά και αποτελεσματικά τα σύγχρονα αντισυλληπτικά μέσα ακόμη και όταν είναι ενημερωμένες και έχουν εύκολη πρόσβαση σε αυτά; Τα ερωτήματα αυτά και τα συνεπακόλουθά τους επιχειρεί να μελετήσει η εικοσαετής αυτή έρευνα και κυρίως να δώσει το λόγο στις ίδιες τις γυναίκες και στο πώς εκείνες εκλαμβάνουν το βίωμα και την πράξη τους σε σχέση με τη γονιμότητα, την αντισύλληψη και την έκτρωση.

Ο Κοσμάς, ο Αντρέας, ο Anesti, η Natalia και η Μυρσίνη είναι μερικοί από τους βασικούς πληροφορητές που συμμετέχουν στην ανθρωπολογική έρευνα με θέμα τους «εφήβους που έρχονται σε ρήξη με το νόμο». Η ερευνήτρια τους συνάντησε στους επίσημους φορείς που αναλαμβάνουν δράση μετά τη σύλληψη, παρακολούθησε από κοντά τη δίκη τους, καθώς και τις επίσημες συναντήσεις τους με τους επιμελητές ανηλίκων και τους θεραπευτές. Επιπλέον, πραγματοποίησε αφηγηματικές συνεντεύξεις σε μια προσπάθεια να πλησιάσει τον τρόπο ζωής, τις απόψεις, τους προβληματισμούς και τις προσδοκίες μιας μερίδας εφήβων που έχουν βιώσει καταστάσεις οδύνης, λόγω της εμπλοκής τους με το νόμο, αλλά και λόγω δύσκολων συνθηκών ζωής. Πρόκειται για μαι ανθρωπολογική μελέτη του «νεανικού πολιτισμού του ρίσκου» που θέτει σε κριτικό έλεγχο τους υφιστάμενους όρους και κατηγοριοποιήσεις και αναδεικνύει το λόγο των υπό μελέτη υποκειμένων. Η ριψοκίνδυνη δράση αποτελεί για ορισμένους εφήβους ένα παιχνίδι αυτοπραγμάτωσης, ενώ για άλλους έχει μετατραπεί σε τρόπο ζωής που θέτει σε κίνδυνο την πορεία ενηλικίωσης. Άραγε η σύγχρονη ελληνική πολιτεία, μέσα από τους θεσμοθετημένους φορείς, επιτυγχάνει να εντάξει ομαλά στην κοινωνία τους συλληφθέντες εφήβους ή αντίθετα τους τοποθετεί στο περιθώριο, στερώντας τους τη δυνατότητα υγιούς ανάπτυξης;

Το παρόν βιβλίο επιχειρεί να συγκροτήσει μια μέθοδο ανάγνωσης του αρχιτεκτονικού χώρου και των μορφών κατοίκησης, η οποία να βασίζεται σε λογοτεχνικά κείμενα για την Αθήνα στο τέλος του 19ου αιώνα. Κυρίως μελετήθηκαν οι συγγραφείς: Γρηγόριος Ξενόπουλος, Νικόλαος Σπανδωνής, Ιωάννης Κονδυλάκης, Εμμανουήλ Ροίδης, Γεράσιμος Βώκος, Μιχαήλ Μητσάκης και Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης. Πως αυτοί οι λογοτέχνες αποδίδουν τον αστικό χώρο; Σε ποια Αθήνα αναφέρονται; Σε ποια σημεία η λογοτεχνική Αθήνα διασταυρώνεται με την πραγματική; Για να απαντηθούν αυτά τα ερωτήματα, χρησιμοποιήθηκε μια θεωρία βασισμένη στις αναλύσεις του Philippe Hamon. Σύμφωνα με αυτήν, ο λογοτέχνης του 19ου αιώνα αντλεί στοιχεία από την πραγματικότητα (τέχνασμα της αληθοφάνειας), τα οποία όμως μεταπλάθει, ανάλογα με τις ιδεολογικές του αντιλήψεις, τις βιωματικές του εμπειρίες και τον τρόπο γραφής του. Έτσι, ο κάθε συγγραφέας αποδίδει διαφορετικά τον αστικό χώρο. Η Αθήνα του 19ου αιώνα παρουσιάζεται μέσα από ένα σύνολο διαφορετικών αφηγήσεων, σαν να πρόκειται για πολλές πόλεις. Πώς μπορούν να ταξινομηθούν οι διαφορετικές αποδόσεις του αστικού χώρου; Πρόκειται για αναπαραστάσεις της πραγματικότητας, για ιδεολογικές προβολές των λογοτεχνών;

Όποιος ενδιαφέρεται να μελετήσει το μεταναστευτικό φαινόμενο σήμερα θα συναντήσει την έννοια της διασποράς. Η μεταστροφή του βλέμματος από το εθνικό στο πλανητικό επίπεδο και από τις ομάδες στα δίκτυα, καθώς και η υπονόμευση του ρόλου του έθνους-κράτους ως κεντρικού φορέα των εγχώριων και διεθνών αποφάσεων, οδήγησε στην ευρεία χρήση του όρου «διασπορά» στην πολιτική ζωή και στην ανάδειξή του σε αναλυτικό εργαλείο των κοινωνικών επιστημών. Αυτό καθιστά απαραίτητη την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο χρησιμοποιείται η έννοια στον ακαδημαϊκό, αλλά και στον πολιτικό και δημοσιογραφικό λόγο, καθώς και των αιτίων της πληθωριστικής της χρήσης. Το βιβλίο αυτό εισάγει τους αναγνώστες στις προσπάθειες της διεθνούς ακαδημαϊκής κοινότητας να ορίσει την έννοια της διασποράς. Παρουσιάζει την αγγλόφωνη και γαλλόφωνη θεωρητική συζήτηση στο πεδίο των «διασπορικών σπουδών», επισημαίνοντας τις αντιπαραθέσεις και τις αμφισημίες. Προσεγγίζει το «διασπορικό φαινόμενο» ως κοινωνική και πολιτική διαδικασία, δυναμικά και στην ιστορικότητά του, εξετάζοντας ένα ευρύ φάσμα ζητημάτων, επιστημονικών πεδίων, ιστορικών περιόδων και παραδειγμάτων.

Στον παρόντα τόμο φιλοξενούνται δεκαεπτά κείμενα κοινωνικών επιστημόνων τα οποία προσεγγίζουν την έννοια του χώρου μέσα από την ερευνητική πρακτική και τη μεθοδολογία που προκύπτει από το σχετικό επιστημονικό ενδιαφέρον τους.Η επιλογή της θεματικής υπαγορεύτηκε από την ανάγκη προβληματοποίησης της έννοιας αυτής, στο πλαίσιο του οποίου η σημασία της ταυτότητας, της ετερότητας και της πολλαπλότητας βρίσκεται σε διαρκή διαδικασία συγκρότησης και ανασυγκρότησης με κοινωνικο-πολιτισμικούς και πολιτικοοικονομικούς όρους. Σκοπός του τόμου είναι να αναδείξει αυτή τη διάσταση της έννοιας του χώρου ως διαδραστικής ολότητας, η οποία ενέχει κοινωνικές σχέσεις που, διαμεσολαβημένες καθώς είναι από οικονομικούς και πολιτικούς παράγοντες, με τη σειρά τους εκβάλλουν στον διαρκή ανασχηματισμό του διαμορφώνοντας επικράτειες τόσο κοινωνικών πρακτικών όσο και επιστημονικής έρευνας.

Το έργο του Ντελέζ δεν είναι μόνο μια φιλοσοφική μελέτη για τον κινηματογράφο, αλλά, κατά κάποιον τρόπο, και μια κινηματογραφικής ματιάς σπουδή στη φιλοσοφία. Η καινοτομία του ως φιλοσοφικού έργου συνίσταται στην αντίληψη του Ντελέζ ότι η φιλοσοφία δεν είναι μια αντανάκλαση κάποιου πράγματος, αλλά παραγωγή εννοιών-εικόνων που μπορούν να κατανοηθούν με τους δικούς τους όρους. Ως μελέτη του κινηματογράφου, η δουλειά του Ντελέζ χαρακτηρίζεται από τη φιλοσοφική και κριτική εξέταση των εννοιών και των εικόνων που από την πλευρά του παράγει το κινηματογραφικό φιλμ.Ο κινηματογράφος, για τον Ντελέζ, δεν είναι μια γλώσσα που απαιτεί ερμηνεία, αναζήτηση κρυφών νοημάτων. Μπορεί να εννοηθεί ως μια σύνθεση από προλεκτικά σημεία και εικόνες. Με αυτή του την προσέγγιση ο Ντελέζ προσφέρει μια θεώρηση που αποτελεί ισχυρή εναλλακτική λύση απέναντι στις κυρίαρχες μέχρι σήμερα ψυχαναλυτικές και σημειολογικές θεωρίες για τον κινηματογράφο. Στηριζόμενος στις θέσεις του Μπερξόν για την αντίληψη και στην ταξινόμηση του Πιρς σχετικά με τις εικόνες και τα σημεία, ο Ντελέζ δημιουργεί μια νέα θεωρία για την εικόνα, την οποία εφαρμόζει σε παραδείγματα από το έργο διαφορετικών σκηνοθετών, όπως ο Γκρίφιθ, ο Αϊζενστάιν, ο Παζολίνι, ο Ρομέρ, ο Μπρεσόν, ο Ντράγερ, ο Στόχαϊμ, ο Μπουνιουέλ κ.ά. Καθώς θεωρεί ότι η κίνηση είναι το πρωταρχικό χαρακτηριστικό του κινηματογράφου κατά το πρώτο μισό του 20ού αιώνα, αφιερώνει τον πρώτο τόμο του δίτομου έργου του για τον κινηματογράφο σε αυτή τη σκοπιά του φιλμ.

Το βιβλίο διερευνά τις διασυνδέσεις μουσείων και Ιστορίας, στο πλαίσιο των πολλαπλών χρήσεων της ιστορίας στο δημόσιο χώρο, και αναλύει τις επιπτώσεις της εκπαιδευτικής διάστασης των μουσείων στη διαμόρφωση ιστορικής, κυρίως, παιδείας και αντίστοιχων ιστορικών αντιλήψεων και συμπεριφορών. Παραπέμπει σε σύγχρονα μουσειολογικά ζητήματα, σε ζητήματα που αφορούν τη θεωρία του υλικού πολιτισμού, τις πολλαπλές δημόσιες χρήσεις της Ιστορίας, τις σχέσεις μνήμης και Ιστορίας, την προφορική ιστορία και, γενικότερα, τη δόμηση, έκθεση, ανάγνωση και ερμηνεία διάφορων τύπων ιστοριών καθώς και τη σχέση που έχουν ή μπορεί να έχουν με την Ιστορία ως πειθαρχία και ειδικό επιστημονικό τρόπο αντίληψης της πραγματικότητας.

Το βιβλίο αυτό αποτελεί μια ξεχωριστή μαρτυρία: είναι η πρώτη και μοναδική συνάντηση μεταξύ του ιδρυτή της γενετικής επιστημολογίας (ευρύτερα γνωστής ως αναπτυξιακής ψυχολογίας) και του ιδρυτή της γενετικής γλωσσολογίας, δύο συστημάτων που ενέπνευσαν αναρίθμητα επιστημονικά έργα. Ο Ζαν Πιαζέ και ο Νόαμ Τσόμσκι συζητούν τις κοινές βάσεις των δύο θεωριών καθώς και τις διαφορές τους. Από τη διακριτή σκοπιά αφενός της νόησης και αφετέρου της γλώσσας ελέγχουν κριτικά εμπειρικές θεωρίες της γνώσης, συμπεριφοριστικές συλλήψεις της ανθρώπινης δραστηριότητας, καθώς και αντιλήψεις για την προέλευση των ιδεών, της εμπειρίας και των δομών της σκέψης.

Δεύτερη ετήσια τιμητική διάλεξη προς τιμήν του νίκου Πουλαντζά (2008)

Πρώτη ετήσια διάλεξη προς τιμήν του Νίκου Πουλαντζά (2007)