Το παρόν βιβλίο επιχειρεί να διερευνήσει τους εννοιολογικούς μετασχηματισμούς της ιδέας του χώρου κατά την διάρκεια του 20ού αιώνα, μέσα από ένα διεπιστημονικό πρίσμα μελέτης. Η διερεύνηση αυτή φανερώνει πως η κατανόηση, η ερμηνεία και η νοηματοδότηση της ιδέας του χώρου στον 20ό αιώνα από διακριτές επιστημονικές περιοχές ακολούθησε πολλαπλές πορείες, ρήξεις, συγκλίσεις και μεταμορφώσεις. Η ανάγνωση επιλεγμένων ιδεών του χώρου στον 20ό αιώνα, όπως συγκροτήθηκαν κυρίως στα πεδία της αρχιτεκτονικής, της τέχνης, των κοινωνικών επιστημών και της φιλοσοφίας, οδηγεί σε διαπιστώσεις ως προς την εννοιολογική καταγωγή τους, η οποία καλύπτει την περίοδο από τον 17ο έως το 19ο αιώνα. Παράλληλα με την τυπολογική σχηματοποίηση βασικών κατηγοριών, εννοιών και ιδεών του χώρου, επιχειρείται η ταυτόχρονη ανάλυση των αλληλεπιδράσεων και των συσχετισμών ανάμεσά τους, με στόχο την ανάδειξη της σημασίας τους για τη σύγχρονη εποχή. Υποστηρίζεται πώς η παραπάνω μελέτη μπορεί να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για έναν διεπιστημονικό διάλογο ανάμεσα στην αρχιτεκτονική, την τέχνη, τις κοινωνικές επιστήμες και την φιλοσοφία, ο οποίος θα εμπλουτίσει τις εννοιολογικές παραμέτρους κατανόησης, ερμηνείας και σχεδιασμού του πραγματικού χώρου ζωής στις απαρχές του 21ου αιώνα.

Η Μπάτλερ, μια από τις πλέον εξέχουσες φυσιογνωμίες κριτικής σκέψης σήμερα, αναπτύσσει σε αυτό το βιβλίο μια βαθιά και φιλοσοφικά ευαίσθητη προβληματική σχετικά με τις ΗΠΑ μετά το χτύπημα της 11ης Σεπτεμβρίου. Θέμα της, το ευάλωτο, το τρωτό, ό,τι υπόκειται στον κίνδυνο τραυματισμού, και από την άλλη η επιθετικότητα, η βία, ο θυμός –άμεσες και έμμεσες συνέπειες των γεγονότων και των πολιτικών παρεμβάσεων που άλλαξαν την εικόνα του δυτικού κόσμου, και ειδικά των Ηνωμένων Πολιτειών, μετά το τρομοκρατικό χτύπημα. Βασικό της μέλημα είναι η διατήρηση και η θεμελίωση του οράματος ενός κόσμου χωρίς βία, καθώς και η ενίσχυση των δεσμών αλληλεγγύης που συγκροτούν πολιτικές κοινότητες. Το βιβλίο Ευάλωτη ζωή προσεγγίζει ζωές αξιοθρήνητες, βίους άδικους ή ακατανόητους, βιογραφίες ενός πολύμορφου και αντιφατικού σήμερα. Διερωτάται για τη σύγχρονη σημασία της κυριαρχίας και της αξιοπρέπειας σε συνθήκες Γκουαντάναμο. Επιχειρηματολογεί υπέρ του Λόγου και της διανόησης σε μια εποχή επιθετικής αμφισβήτησής τους. Πρόκειται για μια αναπάντεχα συνεπή κριτική ματιά, που μας επιτρέπει να δούμε με άλλα μάτια το κοινότοπο της περιρρέουσας αγριότητας.

Τα κείμενα αυτού του τόμου επιχειρούν να μελετήσουν το θάνατο, τη θνητότητα και τη διαχείρισή τους με κοινωνικούς και πολιτικούς όρους. Στέκονται κριτικά στις τάσεις φυσικοποίησης των αιτίων και των συνθηκών θανάτου, στις κυρίαρχες αφηγήσεις και διαδικασίες που νομιμοποιούν πρακτικές εξόντωσης των επικίνδυνων Άλλων και διερευνούν τις πολιτικές προϋποθέσεις και ιεραρχίες με βάση τις οποίες οι έννοιες της ανθρώπινης ζωής και του ανθρώπινου θανάτου επιδέχονται διαφορετικές αξιολογήσεις. Ακόμη επιχειρούν να φέρουν στο προσκήνιο την ανατρεπτική δυναμική του απειλούμενου ή νεκρού σώματος, αμφισβητώντας έτσι το δεδομένο της συμμόρφωσής του σε επιβεβλημένες κανονικότητες και σημασιοδοτήσεις.

Η Τιτίκα Σάλλα, η οποία διδάσκει στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, πραγματεύεται τις μορφές και το περιεχόμενο της εικαστικής διαπαιδαγώγησης, χαρτογραφώντας την ιστορική πορεία και εξέλιξη των καλλιτεχνικών μαθημάτων στα διάφορα εκπαιδευτικά συστήματα. Παρουσιάζει τις εκπαιδευτικές πρακτικές που εφαρμόστηκαν, αλλά και τις θεωρητικές θέσεις που τις στήριξαν, έως τη συγκρότησή τους στα σύγχρονα μοντέλα της διδακτικής της τέχνης, σε Ευρώπη και Αμερική. Σχολιάζει τις ανάγκες που ανέδειξαν τα διαφορετικά συστήματα εικαστικής εκπαίδευσης και τη θέση των καλλιτεχνικών μαθημάτων στο συνολικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα.Σε ξεχωριστό κεφάλαιο παρουσιάζεται η ιστορία και η τωρινή εικόνα της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα, έτσι ώστε ο αναγνώστης να αποκομίζει μια συνδυαστική, ολοκληρωμένη αντίληψη του καθεστώτος της εικαστικής παιδείας στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα.

Το 1818, ο Ζοζέφ Ζακοτό, ένας εξόριστος Γάλλος δάσκαλος στο Πανεπιστήμιο της Λουβέν, ανακάλυψε μια αντισυμβατική μέθοδο διδασκαλίας που έσπειρε τον πανικό στη μορφωμένη Ευρώπη. Μη γνωρίζοντας φλαμανδικά, ο Ζακοτό κατάφερε να διδάξει γαλλικά σε Φλαμανδούς μαθητές που δεν γνώριζαν γαλλικά. Η γνώση, συμπέρανε ο Ζακοτό, δεν είναι απαραίτητη στη διδασκαλία, ούτε η εξήγηση απαραίτητη στη μάθηση. Τα αποτελέσματα αυτού του ασυνήθιστου πειράματος παιδαγωγικής τον οδήγησαν στη διαπίστωση ότι όλοι οι άνθρωποι είναι εξίσου νοήμονες. Βασισμένος σε αυτή τη διαπίστωση, ο Ζακοτό επινόησε μια φιλοσοφία και μια μέθοδο που ονόμασε πνευματική χειραφέτηση, μια μέθοδο που επιτέπει, για παράδειγμα, σε αναλφάβητους γονείς να διδάξουν οι ίδιοι τα παιδιά τους. Με αυτό το βιβλίο ο Γάλλος φιλόσοφος Ζακ Ρανσιέρ επιτίθεται στις τρέχουσες εκπαιδευτικές και κοινωνιολογικές θεωρίες προτείνοντας μια ριζοσπαστική αναδιατύπωση των όρων εξασφάλισης της ισότητας αλλά και της ελευθερίας.

Στο βιβλίο αυτό μελετάται η εξέλιξη των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων των Ελλήνων της Σουηδίας σε σχέση με την ανάδυση της ελληνικής μεταναστευτικής κοινότητας στη χώρα αυτή, την ακμή και την παρακμή της, και τα πρώτα σημάδια της ενδεχόμενης πρώιμης δύσης της (1960-2008). Τα δύο παράλληλα ελληνόγλωσσα εκπαιδευτικά δίκτυα που αναπτύχθηκαν εντός και εκτός των πλαισίων του σουηδικού σχολικού συστήματος μεταβλήθηκαν, μέσα από πολύχρονες εντάσεις, διαμάχες, ανταγωνισμούς, αντιπαλότητες, αναζητήσεις και διεκδικήσεις, σε δύο πόλους συσπείρωσης και δραστηριοποίησης των Ελλήνων μεταναστών, ο άξονας των οποίων διαπέρασε οριζοντίως όλες τις συλλογικές μορφές οργάνωσης των Ελλήνων και, με την εξέλιξή τους αυτή, αποτέλεσαν πρακτικές και μέσα εγκαθίδρυσης και ανάδειξης της ελληνικής κοινότητας στη Σουηδία. Αντίστροφα, η προοδευτική απίσχνανση της διδασκαλίας και η αποδόμηση του ελληνόγλωσσου εκπαιδευτικού χώρου αντανακλάται και επιταχύνει την καθολικότερη διαδικασία θρυμματισμού και διάλυσης στην οποία εισήλθε η ελληνική κοινότητα. Ήταν δυνατόν να αναχαιτιστεί αυτή η αρνητική εξέλιξη; Η επιβίωση της ελληνικής κοινότητας στη Σουηδία, υποστηρίζει ο συγγραφέας, προϋποθέτει ελληνόγλωσση εκπαίδευση που θα ανταποκρίνεται στις σύγχρονες ανάγκες των Ελλήνων της Σουηδίας και με βάση αυτό καταθέτει συγκεκριμένες ιδέες και προτάσεις. Η εργασία αυτή αποτελεί, συγχρόνως, μία προσωπική αφήγηση για την ελληνική μεταναστευτική παρουσία στη Σουηδία με ενδιαφέρουσες πληροφορίες και στατιστικές αναλύσεις, μαρτυρίες και ερωτήματα για περαιτέρω διερεύνηση.

Το παρόν βιβλίο φιλοδοξεί να αποτελέσει το πρώτο μείζον έργο με θέμα τη συγκρότηση της ιδεολογίας της δεξιάς στην μεταπολεμική Ελλάδα. Έννοιες από τη φύση τους ρευστές και συχνά αμφιλεγόμενες, προσεγγίζονται με όρους θεσμικής λειτουργίας και πολιτικής πρακτικής και όχι με βασικό κριτήριο τον μεθοδευμένο βερμπαλισμό των εκάστοτε κομμάτικων σχηματισμών και των εκφραστών τους. Η ιδιαιτερότητα της εθνικοφροσύνης όπως αυτή δομήθηκε υπό τη σκιά της εμφυλιακής τραγωδίας, μπαίνει στο μικροσκόπιο της ακαδημαϊκής έρευνας με στόχο την ψύχραιμη αποτίμηση μιας περιόδου που σημάδεψε την ιστορία του τόπου και τον προβληματισμό για φαινόμενα που απαντώνται μέχρι σήμερα.

Η Σχολή της Φραγκφούρτης κυριάρχησε στα φιλοσοφικά πράγματα της Ευρώπης και της Αμερικής κατά το μεγαλύτερο διάστημα του 20ού αιώνα. Το βιβλίο εξετάζει την πολιτική θεωρία δύο εκ των κυριοτέρων εκπροσώπων του Ινστιτούτου Κοινωνικών Ερευνών της Φραγκφούρτης, του Μαξ Χορκχάιμερ και του Γιούργκεν Χάμπερμας. Η μελέτη στοχεύει τόσο στο να παρουσιάσει κριτικά και να συγκρίνει τη θεώρηση των εννοιών του πολιτικού και της πολιτικής στους δύο στοχαστές όσο και στο να ασκήσει κριτική ως προς την εφαρμοσιμότητα της επιχειρηματολογίας των φιλοσόφων στο σύγχρονο πολιτικό πεδίο. Παραμένει η πολιτική τοποθέτηση της Σχολής της Φραγκφούρτης επίκαιρη στον 21ο αιώνα; Υπάρχει πολιτικό μέλλον στους υπάρχοντες κοινωνικούς θεσμούς; Μπορούμε να ελέγξουμε τη διαλεκτική σχέση του ατόμου, των επιστημών και των πολιτικών κομμάτων με τον πολιτικό και κοινωνικό χώρο και ν’ αναγνωρίσουμε δυνατότητες επικοινωνιακής δράσης; Το βιβλίο στοχεύει στο ν’ απαντήσει στα ανωτέρω ερωτήματα και στο να διευρύνει την προβληματική τους.

Αν ο ιστορικός δεν απαλλαγεί από το σύνδρομο της προφάνειας, ποτέ δεν θα γίνει καλός ιστορικός, όπως κι ο φιλόσοφος αν δεν δει τα ιστορικά a priori της γνώσης. Ο Μισέλ Φουκώ έκανε και τα δύο, πράγμα που είχε μια διπλή συνέπεια: να αναδιαταχθεί το περιεχόμενο που ως τότε είχαν οι λέξεις «φιλοσοφία» και «ιστορία» και να μας προσφέρει μια χιουμοριστική, ειρωνική ιστορία. Ο ανά χείρας τόμος είναι μια συμβολή στην μελέτη αυτής της κοπερνίκειας επανάστασης.

Η επανάσταση της πληροφορίας αλλάζει τον κόσμο σε βάθος, αμετάκλητα και απρόβλεπτα εδώ και αρκετό καιρό, κινούμενη με ρυθμό ιλιγγιώδη και σε ένα εύρος δίχως προηγούμενο. Το νέο οικοσύστημα που δημιουργείται δεν απαιτεί μόνο νέες ρυθμίσεις, υψηλότερο επίπεδο εκπαίδευσης, κοινωνικές αλλαγές, μεγάλες επενδύσεις, αλλά και προσοχή εστιασμένη στα εννοιολογικά και δεοντολογικά προβλήματα που μπορούν να ανακύψουν στην πορεία αυτής της ζωτικής μετάβασης. Αναπόφευκτα, η επανάσταση της πληροφορίας έχει επηρεάσει βαθιά τη δουλειά των φιλοσόφων: πως σκέφονται σχετικά με τα δικά τους προβλήματα, ποια προβλήματα θεωρούν ότι αξίζουν προσοχής, πως διαμορφώνουν εννοιολογικά τις απόψεις τους, ακόμα και το λεξιλόγιο που χρησιμοποιούν. Έχει κάνει δυνατές νέες προσεγγίσεις και πρωτότυπες διερευνήσεις, έχει θέσει ή έχει βοηθήσει να εντοπιστούν νέα κρίσιμα ερωτήματα, έχει δώσει νέο νόημα σε κλασικά προβλήματα και σε παραδοσιακές θεματικές. Εν ολίγοις, η έρευνα στη φιλοσοφία από τη σκοπιά της θεωρίας της πληροφορικής και της επιστήμης των υπολογιστών γίνεται ολοένα και πιο καινοτόμος, γόνιμη διεισδυτική, παράγοντας ήδη πολλά ενδιαφέροντα και σημαντικά αποτελέσματα. Το βιβλίο αυτό επιχειρεί να παράσχει κάποια βασικά εννοιολογικά εργαλεία για μια κριτική προσέγγιση αυτού του νέου και ζωτικά σημαντικού ερευνητικού πεδίου.

Το τελευταίο φιλοσοφικό έργο της Χάνα Άρεντ επρόκειτο να είναι ένα τριμερές εγχείρημα με τίτλο The Life of Mind. Δυστυχώς μπόρεσε να ολοκληρώσει μόνο τα δύο πρώτα μέρη. Όσον αφορά το τρίτο, το Judging, βρέθηκε μόνο η σελίδα του τίτλου με ρητά του Κάτωνα και του Γκαίτε. Όπως υπογραμμίζει και ο τίτλος, η Άρεντ θεωρούσε τη δουλειά της σχετικά παράλληλη με τις τρεις Κριτικές του Ιμάνουελ Καντ. Στην πραγματικότητα, ενώ είχε ξεκινήσει να δουλεύει πάνω στο The Life of Mind, έδωσε μερικές διαλέξεις για την «Πολιτική φιλοσοφία του Καντ» στηριζόμενη κυρίως στην Κριτική του καθαρού λόγου. Ο παρών τόμος συγκεντρώνει τις σημειώσεις της Άρεντ γι' αυτές τις διαλέξεις καθώς και άλλα κείμενά της σχετικά με το θέμα της κρίσης, και μας παρέχει σημαντικά στοιχεία για τη συλλογιστική της Άρεντ πάνω στο συγκεκριμένο θέμα.

Ο τόμος συγκεντρώνει τα πιο σημαντικά από τα πρώιμα κείμενα του Τάλκοτ Πάρσονς, ο οποίος, αν και διεθνώς θεωρείται θεμελιωτής της σύγχρονης κοινωνιολογίας, στην Ελλάδα παραμένει σχετικά άγνωστος. Στα κείμενα που μεταφράζονται για πρώτη φορά στα ελληνικά, μπορεί κανείς να εντοπίσει σε καθαρή μορφή όλες εκείνες τις φιλοσοφικές, επιστημολογικές και ιδεολογικές διαστάσεις που διαμόρφωσαν αργότερα την προβληματική της Δομής της κοινωνικής δράσης. Ο Τάλκοτ Πάρσονς αξιολογεί εδώ το έργο του Ντιρκέμ, του Βέμπερ, του Ζόμπαρτ, του Μάρσαλ, του Παρέτο, αλλά και του Μαρξ και θέτει το ζήτημα της μεθόδου των κοινωνικών φαινομένων και της σχέσης της κοινωνιολογίας με τις υπόλοιπες κοινωνικές επιστήμες.