Λουκάς Τριάντης
< πίσω στους Συγγραφείς

Τα κείμενα αυτού του τόμου δίνουν προτεραιότητα στις οπτικές των γυναικών, στις πρακτικές, τις συνεισφορές και τις σημασίες που αποδίδουν στην πόλη, όπως και στις ταυτότητες φύλου και τις ενσώματες διαπραγματεύσεις της καθημερινότητας. Η «μελέτη της πόλης» αναφέρεται σε μια οπτική στην έρευνα και τη διδακτική της πολεοδομίας που επικεντρώνεται στην οργάνωση και τους μετασχηματισμούς του αστικού χώρου, δίνοντας έμφαση στις κοινωνικές σχέσεις και πρακτικές και στην ιστορική διάσταση και τη γενεαλογία των φαινομένων. Με τις θεωρητικές συναντήσεις της μελέτης της πόλης με το φύλο ως βασική μεθοδολογική επιλογή, αναδεικνύεται η εστίαση στις καθημερινές πρακτικές και σχέσεις που διασταυρώνονται από το πολύ τοπικό επίπεδο μέχρι τις παγκόσμιες διαδικασίες. Ο τόμος εκφράζει ταυτόχρονα και μια στάση ζωής – εκείνη που αναδεικνύεται από την πλούσια πολιτική δράση, την έρευνα και τη διδασκαλία της Ντίνας Βαΐου. Συγγραφείς που μαθή­τευσαν ή/και συνεργάστηκαν μαζί της σε διάφορους χώρους και χρόνους συνομιλούν με το πολυσχιδές της έργο, επιση­μαίνοντας τη συμβολή του στις επιστήμες και τη διδακτική του «χώρου και φύλου», αλλά και την ανάγκη να κρατηθεί σε συνεχή εγρήγορση αυτή η επιστημονική και ερευνητική συνάντηση.

Πώς ο όρος «Χωρικός σχεδιασμός» – και οι πρακτικές που υπονοεί – τείνει να αντικαταστήσει τους γνωστούς μας όρους «πολεοδομία» και «χωροταξία»; Πώς πρότυπα, «καλές πρακτικές» και κουλτούρες του σχεδιασμού διαχέονται σε παγκόσμια κλίμακα και ποιο ρόλο διεκδικούν οι παγκόσμιοι οργανισμοί, οι ΜΚΟ και η «κοινωνία των πολιτών»; Ποια είναι τα νέα κοινωνικά διακυβεύματα γύρω από την ιδιοκτησία, τη χρήση και την εκμετάλλευση της γης, και πώς συνυφαίνονται με τις επιχειρούμενες νέες σχέσεις μεταξύ χώρου και κοινωνίας; Το βιβλίο, αφενός, ανατρέχει σε δια-εθνικές και διεπιστημονικές προσεγγίσεις για τη διεθνή ανάπτυξη, το Χωρικό σχεδιασμό, τη χωρική διακυβέρνηση, τη χωρική ανάπτυξη και την κοινωνική παραγωγή του χώρου. Αφετέρου, επικεντρώνεται, μέσα από μία εκτεταμένη έρευνα πεδίου στην Αλβανία κατά την περίοδο της «μετασοσιαλιστικής μετάβασης», στην παραθαλάσσια περιοχή της Χιμάρας – ενός πολλαπλά διαφιλονικούμενου τόπου λόγω του περίπλοκου ιδιοκτησιακού καθεστώτος, των ιδιαίτερων εθνοπολιτισμικών χαρακτηριστικών και των εντεινόμενων πιέσεων για τουριστική ανάπτυξη. Πηγαίνοντας από το «παγκόσμιο» στο «τοπικό» και από το «τοπικό» στο «παγκόσμιο», το βιβλίο εξετάζει τρόπους συγκρότησης κυρίαρχων παρα­­δει­γ­μά­των Χωρικού σχεδιασμού και ανάπτυξης, σε συνάρτηση με πολιτικές πα­γκόσμιων οργανισμών, εθνικά πλαίσια και σχέσεις εξουσίας, κοινωνικές δυναμικές, τυπικές και άτυπες πρακτικές και τοπικές προσλήψεις, αναδεικνύοντας προκλήσεις εφαρμογής και νομιμοποίησης του σχεδιασμού, κοινωνικο-πολιτικά διακυβεύματα, θεσμικές «ρωγμές», εντάσεις και αντιφάσεις. Ζητούμενο είναι να συμβάλει σε έναν κριτικό αναστοχασμό πάνω στις μεταλλαγές σε αντιλήψεις, λόγους και πολιτικές για το χώρο και το σχεδιασμό, αλλά και στους τρόπους που πολιτικές «θεσμικών μεταρρυθμίσεων» για το Χωρικό σχεδιασμό επιχειρούν να φυσικοποιήσουν εμπορευματικές και επιχειρηματικές σχέσεις γύρω από τη γη, την ιδιοκτησία και τη χωρική ανάπτυξη, ως «νέα» πρότυπα/παραδείγματα.

Με ποιον τρόπο θα μπορούσε να τεθεί εκ νέου ο προβληματισμός για το σύγχρονο μουσείο μέσα από το ιστορικό παράδειγμα ενός τόπου όπως η Λευκωσία; Ποιες θεωρητικές και σχεδιαστικές προκλήσεις μπορούν να αναδυθούν σε μια πόλη που στο πλούσιο ιστορικό υπόβαθρό της φέρει και τα εμφανή σημάδια μιας σύρραξης, ενός βίαιου δημογραφικού μετασχηματισμού και της παγιωμένης διάστασης ανάμεσα στις δύο κύριες εθνοτικές ομάδες οι οποίες κατοικούν εκεί; Ποιο θεωρητικό ή θεσμικό πρόγραμμα θα μπορούσε να αναλάβει τη διαχείριση της σχέσης αυτής της πόλης με το παρελθόν της, όταν οι πολιτειακοί θεσμοί αλλά και οι διάφορες κοινωνικές ομάδες επιδιώκουν να ανασυγκροτούν τούτο το παρελθόν με τρόπο διαφορετικό; Ποια αρχιτεκτονική και χωρική συνθήκη θα μπορούσε να ανταποκριθεί στον συγκεκριμένο προβληματισμό καλλιεργώντας μια ανοιχτή σχέση με την ιστορία πέρα κι έξω από τη διατεταγμένη παραγωγή της «εθνικής H παρούσα έκδοση περιλαμβάνει κείμενα που συζητούν, μέσα από ειδικά παραδείγματα και ευρύτερες θεωρητικές αναφορές, κεντρικά ερωτήματα των σύγχρονων κοινωνιών, ερωτήματα σχετικά με τη θεσμική διαχείριση του παρελθόντος, με την κατασκευή ηγεμονικών πολιτισμικών αφηγήσεων και με τις πρακτικές της μνημόνευσης. Το ανά χείρας βιβλίο επιδιώκει μέσα από διεπιστημονικές προσεγγίσεις να προωθήσει τη θεωρητική, την ιστοριογραφική και την πολιτισμική κριτική, έχοντας έναν διπλό στόχο: πρώτον, να αναδείξει την παράμετρο του χώρου στις πολιτικές διαχείρισης της μνήμης, εντοπίζοντας υπό διαφορετικές οπτικές τους τρόπους με τους οποίους ο χώρος γίνεται εργαλείο και μέσο των αφηγήσεων για το παρελθόν? δεύτερον, να προβάλει διερευνήσεις, που στο πλαίσιο του αναστοχασμού για τη μουσειακή συνθήκη εισηγούνται χωρικές και αρχιτεκτονικές προσεγγίσεις κριτικής διερώτησης για τον θεσμικό ρόλο του μουσείου και των παραδεδομένων σχέσεων μεταξύ συλλογής, παρατηρητή, κτιρίου και πόλης.