Γιώργος Κίτσιος
< πίσω στους Συγγραφείς

Το σατιρικό περιοδικό των Ιωαννίνων, Καραβίδα, που κυκλοφόρησε στις αρχές τις δεκαετίας του 1870, γίνεται αφετηρία ενός ταξιδιού στο χώρο και στο χρόνο, περιλαμβάνοντας σταθμούς στην Κεντρική Ευρώπη, τα οθωμανικά Βαλκάνια, την Κωνσταντινούπολη, την Αθήνα και τις πόλεις-λιμάνια της Νοτιοανατολικής Μεσογείου. Τα Ιωάννινα, ως ένα πολυεθνοτικό-πολυπολιτισμικό αστικό κέντρο των Δυτικών επαρχιών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, τη δεδομένη περίοδο βρέθηκαν στο επίκεντρο σημαντικών κοινωνικών, πολιτικών, οικονομικών και εν γένει πολιτισμικών μεταβολών. Μέσα από τον λόγο του συντάκτη της Καραβίδας, Κωνσταντίνου Αραβαντινού (με το ψευδώνυμο Ιωνάς), προβάλλονται όψεις της τοπικής λογιοσύνης, των κυρίαρχων θεσμών-συμβόλων, καθώς και της νοοτροπίας και καθημερινότητας των κατοίκων.Οι αστικές ψυχαγωγικές αντιλήψεις και πρακτικές και ιδιαίτερα οι ανάλογες εξωτερικές επιρροές με σημείο αναφοράς τη μουσική και το χορό, συνιστούν το επίκεντρο της αφήγησης, με αφορμή την περιγραφή των παραστάσεων ενός σκανδαλιστικού, για τα ήθη της εποχής, βοημικού θιάσου καφέ σαντάν. Η ιστορική εθνομουσικολογική θεώρηση των ερευνητικών δεδομένων, υπό το πρίσμα μιας μικροϊστορικής προσέγγισης, αναπτύσσεται σε συνδυασμό με συναφείς διεπιστημονικές γλωσσολογικές, κοινωνιολογικές, θεατρολογικές, και ανθρωπολογικές πτυχές.

Ένα από τα θεωρητικά και ιδεολογικά μορφώματα του δυτικού νεωτερικού ορθολογισμού είναι η σχέση μεταξύ φολκλόρ και παράδοσης.Η διάκριση ανάμεσα στη βιωματική και την πολιτική αναπαράσταση δεν είναι εύκολη υπόθεση, ούτε για τους ερευνητές του παρελθόντος ούτε για τα μέλη των παραδοσιακών κοινωνιών στα οποία αναφέρονται οι ερευνητές. Η συζήτηση για το φολκλόρ είναι πρωτίστως μια συζήτηση για τη θεωρητική κατασκευή και τις πολλαπλές χρήσεις της έννοιας παράδοση. Ταυτόχρονα, ωστόσο, είναι δυνάμει και μια ευρύτερη συζήτηση για την ερμηνεία της πραγματικότητας και τι πολύπλευρες διαστάσεις, πολιτικές και άλλες, που ελευθερώνει και επικυρώνει ο λόγος για το παρελθόν, το ιστορικό και βιωματικό παρελθόν συγκεκριμένων κοινωνιών και μεμονωμένων ανθρώπων, ερευνητών και παραδόσεων. Ιδανικό πεδίο για τη διερεύνηση της σχέσης φοκλόρ και παράδοσης αποτελούν οι διάφορες μορφές σύγχρονου θεάματος (spectacle) και υπερθεάματος (show). Στις εκδηλώσεις αυτές διαπλέκονται διάφορες παραστάσεις και αναπαραστάσεις της παράδοσης, καθώς επίσης ποικίλες όψεις του φολκλόρ. Η σύνθετη πραγματικότητα της μουσικής και της χορευτικής διάστασης των θεαμάτων και υπερθεαμάτων γίνεται συνθετότερη αν ληφθεί υπόψη και η πραγματικότητα της πρόσληψής τους.