Ηλίας Κούβελας
< πίσω στους Συγγραφείς

Το βιβλίο αυτό είναι ένας τιμητικός τόμος για τον Θανάση Τζαβάρα και έχει γραφτεί από τους μαθητές και φίλους του. Περιέχει κείμενα που ακολουθούν τους τομείς της επιστημονικής του παρουσίας και παραγωγής ανάμεσα στους δύο πόλους της Νευροψυχολογίας και της Ψυχανάλυσης, με περάσματα από τη νευρολογία, την ψυχιατρική, τη λογοτεχνία και την ιστορία. Μια σειρά από φαινομενικές ασυνέχειες, με μια απόλυτα λογική συνέχεια και ενότητα: Όλοι ξέραμε ότι υπάρχει εγκέφαλος και ότι υπάρχει ψυχισμός, αλλά καθώς περιχαρακωνόμαστε ο καθένας στον τομέα του καταλήγουμε να πιστεύουμε ότι η αλήθεια βρίσκεται στη δική μας μεριά, στο δικό μας αντικείμενο. Ο Τζαβάρας μας έμαθε ότι δεν υπάρχει ή το ένα ή το άλλο, και το βιβλίο αυτό είναι η ευκαιρία της συνύπαρξής μας. Τα κείμενα μοιράζονται σε τρεις θεματικές ενότητες, ακολουθώντας αυθαίρετα τα πεδία επιστημονικού ενδιαφέροντος του Θανάση Τζαβάρα: τη νευροψυχολογία, την ψυχανάλυση και τη μεταιχμιακή, διεπιστημονική σύνθεση.

Η χρήση των νέων μέσων και των νέων τεχνολογιών (πληροφορίας και επικοινωνίας) στη σύγχρονη τέχνη έχουν πολλαπλασιάσει τις δυνατότητες κατασκευής «αφύσικων» πραγματικοτήτων ή «εναλλακτικών» εικόνων της πραγματικότητας. Η εξέλιξη αυτή ανέδειξε νέες όψεις ακόμα και σε εκείνα τα θέματα και τα μονοπάτια της καλλιτεχνικής έρευνας που είχαν εν μέρει εγκαταλειφθεί. Τ ευρήματα των σύχγρονων φυσικών επιστημών έχουν μεταβάλει την αντίληψή μας γύρω από τις διαδικασίες διαμόρφωσης των εικόνων μέσω του (ανθρώπινου) ματιού του εγκεφάλου. Αντιστοίχως η φύση και η οπτική υπόσταση των (ανα)παραστάσεων έχουν γίνει κύριο αντικείμενο έρευνας κλάδων σαν κι αυτούς της γνωσιακής επιστήμης και της επιστήμης των υπολογιστών. Η καλλιτεχνική πρακτική και η επιστημονική έρευνα μοιάζει να επιβάλλουν μια ριζική επαναξιολόγηση της φιλοσοφικής συζήτησης που σχετίζεται με την αντίθεση μεταξύ εικόνας και πραγματικότητας.

Με αφορμή την έκδοση στα ελληνικά του βιβλίου των Francois Ansermet και Pierre Magistretti, με τίτλο «Τα ίχνη της εμπειρίας. Νευρωνική πλαστικότητα και η συνάντηση της βιολογίας με την ψυχανάλυση», ψυχαναλυτές και νευροεπιστήμονες συζητούν και σχολιάζουν θέματα που πραγματεύεται ο αναδυόμενος επιστημονικός κλάδος της Νευρο-ψυχανάλυσης. Η Μονογραφία περιέχει μια ανασκόπηση των σχέσεων της ψυχανάλυσης με τις νευροεπιστήμες και επισημαίνεται η ανάγκη να διατηρηθούν οι ιδιαιτερότητες του κάθε κλάδου / πεδίου έρευνας ώστε να μην υπάρξει ‘σύγχυση γλωσσών’. Τομείς δι-επαφής νευροεπιστήμης και ψυχανάλυσης που τονίζονται ιδιαίτερα στη Μονογραφία είναι: •Τα μνημονικά ίχνη, οι πολλαπλές εγγραφές της μνήμης, η μεταλλακτικότητα του ψυχισμού, η νευρωνική πλαστικότητα και τα όριά τους •ο πόνος που προκύπτει από σωματική βλάβη, ο ψυχικός πόνος, η μετατόπιση από το σωματικό πεδίο στο ψυχικό και αντιστρόφως •η έμφαση σε μεταβατικές διεργασίες που συμβάλλουν στην ψυχοσωματική ενότητα και στη σχέση με το περιβάλλον •αναφορές στις πρώιμες λειτουργίες και εγγραφές, σε σύνδεση με τον αναπτυσσόμενο εγκέφαλο •η μίμηση στη νεογνική περίοδο, οι κατοπτρικοί νευρώνες και ο ρόλος της αντίληψης στην αρχή της ζωής - κατά το προλεκτικό στάδιο. Ο τρόπος που η ψυχαναλυτική εργασία μπορεί να ανακουφίσει ασθενείς με αφασία, με πρώιμα τραύματα, με σωματικά άλγη, αυτο-καταστροφικές πράξεις κλπ., περιγράφεται στα άρθρα της Μονογραφίας με κλινικά παραδείγματα.