Όποιος ενδιαφέρεται να μελετήσει το μεταναστευτικό φαινόμενο σήμερα θα συναντήσει την έννοια της διασποράς. Η μεταστροφή του βλέμματος από το εθνικό στο πλανητικό επίπεδο και από τις ομάδες στα δίκτυα, καθώς και η υπονόμευση του ρόλου του έθνους-κράτους ως κεντρικού φορέα των εγχώριων και διεθνών αποφάσεων, οδήγησε στην ευρεία χρήση του όρου «διασπορά» στην πολιτική ζωή και στην ανάδειξή του σε αναλυτικό εργαλείο των κοινωνικών επιστημών. Αυτό καθιστά απαραίτητη την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο χρησιμοποιείται η έννοια στον ακαδημαϊκό, αλλά και στον πολιτικό και δημοσιογραφικό λόγο, καθώς και των αιτίων της πληθωριστικής της χρήσης. Το βιβλίο αυτό εισάγει τους αναγνώστες στις προσπάθειες της διεθνούς ακαδημαϊκής κοινότητας να ορίσει την έννοια της διασποράς. Παρουσιάζει την αγγλόφωνη και γαλλόφωνη θεωρητική συζήτηση στο πεδίο των «διασπορικών σπουδών», επισημαίνοντας τις αντιπαραθέσεις και τις αμφισημίες. Προσεγγίζει το «διασπορικό φαινόμενο» ως κοινωνική και πολιτική διαδικασία, δυναμικά και στην ιστορικότητά του, εξετάζοντας ένα ευρύ φάσμα ζητημάτων, επιστημονικών πεδίων, ιστορικών περιόδων και παραδειγμάτων.

Η Μπάτλερ, μια από τις πλέον εξέχουσες φυσιογνωμίες κριτικής σκέψης σήμερα, αναπτύσσει σε αυτό το βιβλίο μια βαθιά και φιλοσοφικά ευαίσθητη προβληματική σχετικά με τις ΗΠΑ μετά το χτύπημα της 11ης Σεπτεμβρίου. Θέμα της, το ευάλωτο, το τρωτό, ό,τι υπόκειται στον κίνδυνο τραυματισμού, και από την άλλη η επιθετικότητα, η βία, ο θυμός –άμεσες και έμμεσες συνέπειες των γεγονότων και των πολιτικών παρεμβάσεων που άλλαξαν την εικόνα του δυτικού κόσμου, και ειδικά των Ηνωμένων Πολιτειών, μετά το τρομοκρατικό χτύπημα. Βασικό της μέλημα είναι η διατήρηση και η θεμελίωση του οράματος ενός κόσμου χωρίς βία, καθώς και η ενίσχυση των δεσμών αλληλεγγύης που συγκροτούν πολιτικές κοινότητες. Το βιβλίο Ευάλωτη ζωή προσεγγίζει ζωές αξιοθρήνητες, βίους άδικους ή ακατανόητους, βιογραφίες ενός πολύμορφου και αντιφατικού σήμερα. Διερωτάται για τη σύγχρονη σημασία της κυριαρχίας και της αξιοπρέπειας σε συνθήκες Γκουαντάναμο. Επιχειρηματολογεί υπέρ του Λόγου και της διανόησης σε μια εποχή επιθετικής αμφισβήτησής τους. Πρόκειται για μια αναπάντεχα συνεπή κριτική ματιά, που μας επιτρέπει να δούμε με άλλα μάτια το κοινότοπο της περιρρέουσας αγριότητας.

Ο τόμος συγκεντρώνει τα πιο σημαντικά από τα πρώιμα κείμενα του Τάλκοτ Πάρσονς, ο οποίος, αν και διεθνώς θεωρείται θεμελιωτής της σύγχρονης κοινωνιολογίας, στην Ελλάδα παραμένει σχετικά άγνωστος. Στα κείμενα που μεταφράζονται για πρώτη φορά στα ελληνικά, μπορεί κανείς να εντοπίσει σε καθαρή μορφή όλες εκείνες τις φιλοσοφικές, επιστημολογικές και ιδεολογικές διαστάσεις που διαμόρφωσαν αργότερα την προβληματική της Δομής της κοινωνικής δράσης. Ο Τάλκοτ Πάρσονς αξιολογεί εδώ το έργο του Ντιρκέμ, του Βέμπερ, του Ζόμπαρτ, του Μάρσαλ, του Παρέτο, αλλά και του Μαρξ και θέτει το ζήτημα της μεθόδου των κοινωνικών φαινομένων και της σχέσης της κοινωνιολογίας με τις υπόλοιπες κοινωνικές επιστήμες.

Το βιβλίο αποτελεί συλλογή κειμένων γύρω από θέματα Παιδείας: γενικές θεωρήσεις του τι είναι Παιδεία, εξειδικευμένα θέματα, όπως πώς πρέπει να διδάσκονται τα Μαθηματικά, και παρεμβάσεις σε θέματα εκπαιδευτικής πολιτικής. Τα περισσότερα έχουν κατά καιρούς δημοσιευτεί στον Τύπο ή έχουν εκφωνηθεί σε συνέδρια και άλλες εκδηλώσεις. Αρκετά από αυτά ξεκινούν από την επικαιρότητα, όλα όμως έχουν μέλημα να μην μείνουν στο πρόσκαιρο αλλά να αναδείξουν και να καυτηριάσουν τα μόνιμα κακώς κείμενα. Γραπτά που επιχειρούν να συνδυάσουν καταγγελία και αντιπρόταση, θεωρία και πρακτική, που φιλοδοξούν να διαβαστούν σαν ψηφίδες της Παιδείας που θέλουμε. ...κάθε παρέμβαση στα της Παιδείας οφείλει να έχει τη βελτίωσή της σαν κυρίαρχο στόχο - κάθε άλλη επιδίωξη οφείλει να είναι υποδεέστερη... ...αν μένει κάτι από τα Μαθηματικά είναι η σκέψη, η μέθοδος, η σχέση αιτίου και αιτιατού... ...η στερεομετρία έχει μπει στο μουσείο, λες και πάψαμε να ζούμε μέσα σε τοίχους που κάνουν συνήθως ορθή γωνία με το πάτωμα, ίσως και μεταξύ τους... ...τα παπούτσια και τα αυτοκίνητα διαφέρουν από το μυαλό και την ελευθερία του λόγου σε τι; Τα πρώτα φθείρονται όσο περισσότερο τα χρησιμοποιεί κανείς. Τα δεύτερα φθείρονται όσο περισσότερο δεν τα χρησιμοποιεί...

Οι συγγραφείς προσεγγίζουν πολιτισμικές πρακτικές και ψυχικές δραστηριότητες που ορίζουν το υποκείμενο σε συνθήκες νεωτερικότητας, με επίκεντρο τα άγχη και τις ελπίδεσ του. Η ψυχανάλυση, η παιδαγωγική, η υπαρξιακή φιλοσοφία οδηγούν στον εντοπισμό των τόπων της ιδεολογικής απώθησης, της απάρνησης και της απόρριψης. Η κριτική θεωρία του πολιτισμού, η αισθητική κριτική και η πολιτική φιλοσοφία αναδεικνύουν μια υποκειμενικότητα που συνδέεται με εκείνη της ψυχαναλυτικής και υπαρξιακής εμπειρίας.

H Tζουλιάνα Σγκρένα, ξαναζώντας τη δραματική της εμπειρία, μας διηγείται με διαύγεια τις πολλές κοινωνικοπολιτικές αλλαγές που απήλθαν μετά την αμερικανική επέμβαση στο Iράκ, όπου ούτε οι κατακτητές ούτε αυτοί που πολεμούν ενάντια στην κατοχή θέλουν πια μάρτυρες. O εφιάλτης τεσσάρων εβδομάδων κατά τις οποίες η Tζουλιάνα ζει ως όμηρος των μουτζαχεντίν, που ισχυρίζονται ότι πολεμούν ενάντια στην κατοχή του Iράκ· η χαρά για την απελευθέρωσή της, η οποία διακόπτεται από τα πυρά των αμερικανικών στρατευμάτων που σκοτώνουν τον Nικόλα Kαλιπάρι, τον μυστικό πράκτορα που την έσωσε από τους απαγωγείς: δύο φορές θύμα «φίλιων πυρών». Mια δραματική εμπειρία σε μια χώρα που σπαράσσεται από τον πόλεμο και την κατοχή, όπου οι όμηροι γίνονται όπλο και οι Iρακινοί άμαχοι είναι πια αμέτρητοι. Oι αναμνήσεις της απαγωγής, τα καθημερινά αισθήματα που έζησε κλεισμένη σε ένα δωμάτιο, στο σκοτάδι, οι εφιάλτες της απαγωγής, που μπλέκονται με τα θέματα της ιρακινής πραγματικότητας.

Tο βιβλίο του Eτιέν Mπαλιμπάρ Πολιτική και αλήθεια περιλαμβάνει τέσσερις μελέτες πολιτικής φιλοσοφίας, οι οποίες στρέφονται γύρω από τον κεντρικό άξονα των σχέσεων μεταξύ πολιτικής και ιδεολογίας στο πλαίσιο της φιλοσοφικής παράδοσης του μαρξισμού. H θεωρητική ανάλυση αναμετράται με επίκαιρα προβλήματα, όπως η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και η παγκοσμιοποίηση, ο ρατσισμός και οι ταυτότητες, η βία και η ωμότητα, η ελευθερία και η ισότητα, τα «σύνορα» μιας δημοκρατικής πολιτικής. Ένα σημαντικό βιβλίο που, συνδυάζοντας τη θεωρία με την πρακτική, αναδεικνύει με τον καλύτερο τρόπο την πρωτότυπη συνεισφορά της σκέψης του Mπαλιμπάρ στην πολιτική φιλοσοφία του καιρού μας.

Το βιβλίο μελετά την εννοιολογική σχέση μεταξύ της Κλασικής Πολιτικής Οικονομίας και του Μαρξισμού, ερευνώντας την μαρξική θεωρία της αξίας και τη σημασία της για τα σύγχρονα ζητήματα της οικονομικής ανάλυσης, όπως αυτά της κυκλοφορίας του κοινωνικού κεφαλαίου, της ποσοτικής θεωρίας του χρήματος, των οικονομικών κρίσεων, της οικονομικής εκμετάλλευσης και της ιδεολογικής της συγκάλυψης. Η παρούσα έκδοση δεν απευθύνεται μόνο σε φοιτητές οικονομικών επιστημών και σε οικονομολόγους, αλλά και σε όσους συνδέονται με το εργατικό κίνημα και, ως εκ τούτου, ενδιαφέρονται άμεσα για την μαρξική θεωρία της κοινωνίας και για την σύγχρονη συζήτηση σχετικά με τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής.

Tι ζητάει σήμερα η κοινωνία μας από την εκπαίδευση; Πόσο δημοκρατικό είναι το σχολείο; Tι σημαίνουν οι αλλαγές στην τριτοβάθμια εκπαίδευση; Yπάρχει ενιαία ευρωπαϊκή προοπτική για το πανεπιστήμιο; Kρίσιμα κοινωνικά και πολιτικά ερωτήματα στα οποία απαντά ένας μεγάλος και στρατευμένος σύγχρονος στοχαστής. O τόμος περιλαμβάνει τις βασικές παρεμβάσεις του Πιερ Mπουρντιέ αναφορικά με το εκπαιδευτικό σύστημα. Προσφέρεται, λοιπόν, στο ελληνικό κοινό ένα χρήσιμο υλικό το οποίο συμβάλλει πρακτικά στη γονιμοποίηση μιας επιστημονικά θεμελιωμένης συζήτησης σχετικά με τα θέματα της εκπαίδευσης. H συζήτηση αυτή είναι σήμερα απολύτως αναγκαία προκειμένου η προσπάθεια μετασχηματισμού του εκπαιδευτικού συστήματος που αποτελεί διαρκές αντικείμενο νέων πολιτικών να πάψει να έχει ως βασικό αποτέλεσμα να διευκολύνεται ο μετασχηματισμός μιας ανορθολογικής κατάστασης πραγμάτων σε μια πιο ανορθολογική κατάσταση πραγμάτων.

Η έντονη διαμάχη γύρω από τα θεμέλια του δυτικού πολιτισμού έχει χαρακτηρίσει το πνευματικό τοπίο των τελευταίων δεκαετιών και έχει οδηγήσει στην αντίληψη ότι κατά κάποιο τρόπο έχουμε μεταβεί στη λεγόμενη «μεταμοντέρνα» κατάσταση. Τα ερωτήματα που έχουν αναδειχθεί από τη διαμάχη αυτή αφορούν κυρίως το λόγο και το υποκείμενο, την έκφραση μέσα από τις πράξεις των σύγχρονων υποκειμένων, τη σχέση με την εξώτερη φύση, την ιστορική πρόοδο και βέβαια την ελπίδα για κοινωνικοπολιτική συμφιλίωση.

Το βιβλίο συμβάλλει στην εκπόνηση μιας συνεκτικής εναλλακτικής στρατηγικής απέναντι στη νεοφιλελεύθερη διαχείριση των σύγχρονων κοινωνιών διεθνώς. Η κατανομή των κοινωνικών πόρων και η ανακατανομή κοινωνικού εισοδήματος δεν είναι τεχνικά ζητήματα, κοινωνικώς άχρωμα, υπαγόμενα στην αρμοδιότητα τεχνοκρατών της οικονομίας και της εξουσίας. Είναι κατ' εξοχήν πολιτικά διακυβεύματα, αφού αφορούν σε συσχετισμούς και συμφέροντα μεταξύ διαφορετικών κοινωνικών τάξεων. Αναφέρονται σε ζητήματα συνολικής διευθέτησης της κοινωνίας, άρα ανασύρουν στην επιφάνεια του δημόσιου βίου το «κοινωνικό ζήτημα». Ως τέτοια, θέτουν επιτακτικώς το ζήτημα της ευθύνης της πολιτικής και της ηθικής της ποιότητας. Αξιώνουν ακόμη το δημοκρατικό πρωτείο της πολιτικής έναντι της οικονομίας. Θέτουν στο επίκεντρο του κοινωνικού βίου τον άνθρωπο ως πολίτη αλληλέγγυο με την κοινότητά του, με την οικουμένη, με τις γενιές του μέλλοντος. Ανασυσταίνουν, επομένως, τη διάκριση Δεξιάς και Αριστεράς. Ο Κώστας Σταμάτης είναι καθηγητής φιλοσοφίας και μεθοδολογίας του δικαίου στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.