Αθηνά Αθανασίου
< πίσω στους Συγγραφείς

Ο παρών τόμος στοχάζεται τη σκοτεινή πλευρά της εποχής μας, την αρνητικότητα την οποία κάθε ριζοσπαστική πολιτική στρατηγική πρέπει να αντιμετωπίσει, να διαχειριστεί και να μετασχηματίσει. Η αρνητικότητα εμφανίζεται είτε ως μια διαλεκτική στιγμή διέλευσης είτε ως επιστροφή του κακού σε πολλές μορφές: ως η βιοπολιτική διακυβέρνηση, η αυταρχική στροφή των δημοκρατιών, τα οικονομικά της ανισότητας, η πανδημία, ο περιορισμός κατ' οίκον και η κατάσταση εξαίρεσης, η πολιτική του φόβου, οι πολλαπλές παραβιάσεις ελευθεριών και δικαιωμάτων, κυρίως δε η επιστροφή του πολέμου. Όλα αυτά συνδυάζονται στον νεο-συντηρητισμό, τον νεοφιλελευθερισμό και τον ακροδεξιό λαϊκισμό και δημιουργούν μια σημαντική πρόκληση για τη δημοκρατία και την αριστερά.Ο φόβος του θανάτου είναι κυριολεκτικά πανδημικός. Άτομα, τάξεις και μάζες ζουν σε κατάσταση συνεχούς αρνητικότητας. Το να ζεις διαρκώς μαζί με το θάνατο περιορίζει τη φαντασία, αποτρέπει τη σκέψη που αξίζει το όνομά της, πόσο μάλλον μιαν τέτοια για μια άλλη καλύτερη ζωή και κοινωνία. Αυτός ο τόμος απεικονίζει τις σύγχρονες πολιτικές προκλήσεις για τους θεσμούς, τα κοινωνικά κινήματα και τις πολιτικές στρατηγικές. Ελπίζει να συμβάλλει στη δημιουργία αποτελεσματικών αντιστάσεων και στην απόρριψη των ρατσιστικών, πατριαρχικών και αυταρχικών ιδεολογιών και πρακτικών που αποτελούν τον πυρήνα τουακροδεξιου λαϊκισμού. Ταυτόχρονα, επιδιώκει να συμβάλλει στη δημιουργία ενός μεγάλου λαϊκού δημοκρατικού χειραφετητικού μετώπου στην Ευρώπη και πέρα από αυτή. 

Με ποιον τρόπο θα μπορούσε να τεθεί εκ νέου ο προβληματισμός για το σύγχρονο μουσείο μέσα από το ιστορικό παράδειγμα ενός τόπου όπως η Λευκωσία; Ποιες θεωρητικές και σχεδιαστικές προκλήσεις μπορούν να αναδυθούν σε μια πόλη που στο πλούσιο ιστορικό υπόβαθρό της φέρει και τα εμφανή σημάδια μιας σύρραξης, ενός βίαιου δημογραφικού μετασχηματισμού και της παγιωμένης διάστασης ανάμεσα στις δύο κύριες εθνοτικές ομάδες οι οποίες κατοικούν εκεί; Ποιο θεωρητικό ή θεσμικό πρόγραμμα θα μπορούσε να αναλάβει τη διαχείριση της σχέσης αυτής της πόλης με το παρελθόν της, όταν οι πολιτειακοί θεσμοί αλλά και οι διάφορες κοινωνικές ομάδες επιδιώκουν να ανασυγκροτούν τούτο το παρελθόν με τρόπο διαφορετικό; Ποια αρχιτεκτονική και χωρική συνθήκη θα μπορούσε να ανταποκριθεί στον συγκεκριμένο προβληματισμό καλλιεργώντας μια ανοιχτή σχέση με την ιστορία πέρα κι έξω από τη διατεταγμένη παραγωγή της «εθνικής H παρούσα έκδοση περιλαμβάνει κείμενα που συζητούν, μέσα από ειδικά παραδείγματα και ευρύτερες θεωρητικές αναφορές, κεντρικά ερωτήματα των σύγχρονων κοινωνιών, ερωτήματα σχετικά με τη θεσμική διαχείριση του παρελθόντος, με την κατασκευή ηγεμονικών πολιτισμικών αφηγήσεων και με τις πρακτικές της μνημόνευσης. Το ανά χείρας βιβλίο επιδιώκει μέσα από διεπιστημονικές προσεγγίσεις να προωθήσει τη θεωρητική, την ιστοριογραφική και την πολιτισμική κριτική, έχοντας έναν διπλό στόχο: πρώτον, να αναδείξει την παράμετρο του χώρου στις πολιτικές διαχείρισης της μνήμης, εντοπίζοντας υπό διαφορετικές οπτικές τους τρόπους με τους οποίους ο χώρος γίνεται εργαλείο και μέσο των αφηγήσεων για το παρελθόν? δεύτερον, να προβάλει διερευνήσεις, που στο πλαίσιο του αναστοχασμού για τη μουσειακή συνθήκη εισηγούνται χωρικές και αρχιτεκτονικές προσεγγίσεις κριτικής διερώτησης για τον θεσμικό ρόλο του μουσείου και των παραδεδομένων σχέσεων μεταξύ συλλογής, παρατηρητή, κτιρίου και πόλης.

Από τον 16ο αιώνα, η μορφή του «άγριου» Άλλου –επικίνδυνου και σε κίνδυνο– επιστρατεύτηκε από τα ευρωπαϊκά αποικιακά καθεστώτα ως αντίποδας του κανονιστικού υποκειμένου της «πολιτισμένης» δυτικής νεωτερικότητας. Στη διάρκεια του 18ου και του 19ου αιώνα, το νομιμοποιητικό αφήγημα της διάσωσης των «πρωτόγονων» από τη νοσηρότητα της «φύσης» τους υπήρξε σημαντική διάσταση του δυτικού νεωτερικού ανθρωπισμού, ενώ ο 20ός αιώνας σημαδεύτηκε ανεξίτηλα από το φυλετικό ρατσισμό της ναζιστικής εξόντωσης. Στον αιώνα που διανύουμε, ο χαρωπός κοσμοπολιτισμός και οι νόρμες συγκαταβατικής και εργαλειακής ανεκτικότητας εναλλάσσονται με ξενοφοβικές, ομοφοβικές και ρατσιστικές στάσεις δυσανεξίας προς τη «διαφορά». Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, το αποικιακό φαντασιακό επιμένει. Χωρίς να υποτιμά τις δραστικές διαφορές ανάμεσα στα αποικιακά καθεστώτα και σε κατοπινές μορφές κυριαρχίας, η Μετααποικιακή Κριτική περιπλέκει τις σχέσεις εξουσίας στις οποίες εγγράφονται τα –νοσταλγικά ή θριαμβευτικά– ρέκβιεμ που ανακοινώνουν το «τέλος» της αποικιοκρατίας. Έτσι, το πρόθημα «μετα-» των Μετααποικιακών Σπουδών δεν σημαίνει τόσο «έπειτα από», αλλά «υπό την επήρεια» και «υπό το πρίσμα», δηλαδή ένα ερμηνευτικό πλαίσιο εντός και διαμέσου του οποίου διερευνάται κριτικά η σχέση του παρόντος με την αποικιοκρατία, αλλά και η σχέση (μας) με την παρούσα αποικιοκρατία. Τα κείμενα που απαρτίζουν αυτή τη συλλογή προέρχονται από τέσσερα διαφορετικά γνωστικά πεδία: την Κοινωνική Ανθρωπολογία, την Ιστορία, τη Λογοτεχνική Κριτική και τη Φεμινιστική Θεωρία/Σπουδές Φύλου. Δεδομένου ότι τα πεδία αυτά ανάγονται επίσης –το καθένα με ξεχωριστό τρόπο– σε λόγους της ευρωπαϊκής Αυτοκρατορίας, τα κείμενα του τόμου υποδεικνύουν πώς αναπτύσσεται στο εσωτερικό των γνωστικών αυτών πεδίων μια κριτική απόκριση στην επιστημολογική και επιστημονική σκευή της αποικιοκρατίας.