Δημήτρης Κουσουρής
< πίσω στους Συγγραφείς

Ενώ η επιρροή της Άκρας Δεξιάς στο ελληνικό εκλογικό σώμα και την κοινή γνώμη έχει γίνει αντικείμενο αρκετών ερευνών, το κρίσιμο ζήτημα της διείσδυσής της στο κράτος παραμένει στο ημίφως. Η Άκρα Δεξιά πάντως –παρότι το αρνείται, στην προσπάθειά της να εμφανίζεται ως δύναμη αντισυστημική– αναζητά διαρκώς τα ερείσματα και τα αγκυροβόλια της στο κράτος. Πόσο έχει προχωρήσει η παρείσφρηση της Άκρας Δεξιάς στην αστυνομία, τον στρατό, τη δικαιοσύνη και την Εκκλησία (αφού και η τελευταία αποτελεί κράτος); Πρόκειται για «μεμονωμένα περιστατικά», όπως επισήμως και το ίδιο το κράτος παραδέχεται, ή για συμπτώματα μιας πιο γενικευμένης ολίσθησης σε μη δημοκρατικές πρακτικές και αυταρχικές ιδεολογίες; Η έρευνα αυτή τεκμηριώνει το υπαρκτό πολιτειακό πρόβλημα στη σημερινή Ελλάδα, το οποίο υπερβαίνει σαφώς τα «μεμονωμένα περιστατικά». Μέριμνά της είναι να μην το υποβαθμίσει ούτε όμως και να το διογκώσει, με δεδομένη και τη βαριά ιστορική παράδοση που κουβαλάει η χώρα. Καταλήξαμε στον τίτλο Το «βαθύ κράτος» στη σημερινή Ελλάδα και η Ακροδεξιά, καθώς το «βαθύ κράτος» δεν φέρει τις συνδηλώσεις άλλων (λ.χ. παρακράτος), που παραπέμπουν σε ιστορικά οικείες συγκυρίες του ελληνικού 20ού αιώνα, δημιουργώντας λανθασμένους συνειρμούς. Παράλληλα, χρησιμοποιείται στη διεθνή βιβλιογραφία, όχι μόνο για την Τουρκία, από την οποία ξεκίνησε, αλλά και για πολλά δυτικά κράτη. Είναι πάντως βέβαιο ότι στον ίσκιο του εκάστοτε κράτους δικαίου εντοπίζονται –αλλού περισσότερο, αλλού λιγότερο– εδραιωμένες αντιδημοκρατικές δομές εξουσίας με τη δική τους πυξίδα για αυτόνομη πορεία, κατάσταση από την οποία ελάχιστες δημοκρατίες μπορούν να επαίρονται ότι έχουν χειραφετηθεί. Όπως προκύπτει από το βιβλίο, σίγουρα όχι η δική μας.

Μια από τις κυρίαρχες αφηγήσεις της κρίσης είναι η αφήγηση των χρεοκοπημένων κρατών που γονατίζουν, υποκύπτοντας στα καπρίτσια των αγορών, και υπο-χρεώνονται σε θεραπείες λιτότητας. Το αναμφισβήτητο βασίλειο του φιλελευθερισμού είναι ταυτόχρονα εκείνο της επιχειρησιακής λογικής. Αρκεί να δείξουμε τις σπατάλες του κράτους για να αποδείξουμε την αναγκαιότητα της «μεταρρύθμισης», συνώνυμου των περικοπών και των αποκρατικοποιήσεων. Η επιχειρηματολογία ακλόνητη, τα συμπεράσματα που συνάγονται απολύτως πειστικά, ξεχνάμε όμως ότι προϋποθέτουν ένα λογικό άλμα: το κράτος δεν είναι επιχείρηση. Η δύναμη της ιδεολογίας είναι να παρουσιάζει σαν αυτονόητο κάτι που σε καμία περίπτωση δεν είναι. Γι’ αυτό και η πιο ισχυρή ιδεολογία είναι εκείνη που παρουσιάζει τον εαυτό της ως μη ιδεολογία. Τα κείμενα του τόμου προέρχονται από το συνέδριο «Το ελληνικό σύμπτωμα», που οργανώθηκε στο Πανεπιστήμιο Paris 8, στο Παρίσι, τον Γενάρη του 2013. Συναντήθηκαν στοχαστές από διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, στην πλειοψηφία τους φιλόσοφοι, αλλά και οικονομολόγοι, ιστορικοί, άλλα μέλη της κοινότητας των «ανθρωπιστικών επιστημών», όπως και καλλιτέχνες. Ένα ανομοιογενές μείγμα, που ελπίζαμε ότι μπορεί να επιδράσει στον ίδιο το χαρακτήρα του συνεδρίου, αλλά και του παρόντος τόμου. Ο όρος σύμπτωμα στον τίτλο, που διαλέχτηκε για να μας τσιμπήσει, σαν σωκρατική μύγα, μεταφέρει ένα ειρωνικό στοιχείο αναφορικά με όλον αυτό τον κυρίαρχο λόγο της πολιτικής ιατρικοποίησης. Σε καμία περίπτωση το ζητούμενο δεν ήταν να αντικαταστήσουμε τους τεχνοκράτες ειδικούς, συνταγογραφώντας καινούριες –εναλλακτικές!– θεραπείες για τους λαούς. Από την άλλη, αν η ειρωνεία παραπέμπει σε ένα είδος άρνησης ή κριτικής, και επομένως και η απόκριση των κειμένων, ήταν όχι απλώς μια κατηγορία-καταγγελία της εφαρμοζόμενης «θεραπείας» αλλά και μια απάντηση, η διατύπωση μιας άλλης ιδέας για την υγεία και η ανάληψη ευθύνης γι’ αυτήν.