Μαρία Χατζηανδρέου
< πίσω στους Συγγραφείς

Η ψυχανάλυση από τα πρώτα βήματά της αναμετριέται με τα άδηλα αίτια του ψυχικού πόνου, τις εσωτερικές συγκρούσεις που τον γεννούν και τις ενορμητικές δυνάμεις που τον εκθρέφουν. Κλινικές εικόνες της κατάθλιψης περιγράφονται στη Μονογραφία αυτή. «Η κατάθλιψη, ως ένα βιωμένο αίσθημα δυσφορίας που έχει διάρκεια, επηρεάζει τους ασθενείς σε πολλά επίπεδα, το σωματικό, το ψυχικό και το κοινωνικό». (Μπεράτη) «… στη μελαγχολία ο ασθενής δεν βλέπει καθαρά τι έχει χαθεί. Η απώλεια ως εκ τούτου είναι ασυνείδητη». (Τζάκσον) «…τι προηγείται της δυνατότητας του εγώ να δημιουργεί σχέσεις με αντικείμενα …ποιος ο ρόλος της απώλειας και του πένθους στη διαδικασία της μίμησης…» (Βαρτζόπουλος) «Πώς θα μπορούσαμε να διανοηθούμε το πένθος σε σχέση με τον εθισμό;» (Κεφάλας) «…πώς µπορούµε να εντοπίσουμε µέσα στη θεραπεία την απώλεια, προκειμένου να αρχίσει η διεργασία του πένθους µε απώτερο στόχο την επανεύρεση του χαμένου µέρους του υποκειμένου και των χαμένων ναρκισσιστικών του επενδύσεων;» (Χατζηανδρέου) «Η αποτυχία της εργασίας του πένθους στη σημερινή κοινωνία είναι το αποτέλεσμα αμυνών απέναντι σε ψυχικές οδύνες απώλειας, οι οποίες αδυνατούν να βρουν τον χώρο υποδοχής, φιλοξενίας, περίεξης και μεταλλαγής τους, τόσο εντός του ίδιου του υποκειμένου όσο και εντός των διυποκειμενικών δεσμών, στο πλαίσιο του πολιτισμού». (Πέτρου) «…ο τρόμος της ετερότητας, οι αγωνίες που συνοδεύουν τις διεργασίες αποχωρισμού, αλλά και οι συγκρούσεις και η βία που συνοδεύουν τη διαμόρφωση της υποκειμενικής ταυτότητας…» (Μπαζαρίδης) Απώλειες, τρόμος, αγωνία, πένθος, βία, αλλά και οι ήχοι της λέξης θλίψη ανασύρουν την παράσταση ενός δυσβάσταχτου όγκου που δυναστεύει και συνθλίβει την ψυχική ζωή ενός υποκειμένου κάνοντάς το να πάσχει, να ακινητοποιείται και συχνά να βυθίζεται σε μία συναισθηματική άβυσσο. Η ψυχαναλυτική εργασία προσπαθεί να ανοίξει διόδους, ώστε να ξαναγεννηθεί η επιθυμία για ζωή και η λαχτάρα για νέα αντικείμενα και σχέσεις.

Αυτό που ορίστηκε από τον Freud ως οιδιπόδειο σύμπλεγμα, αποτέλεσε τον περισσότερο αναγνωρίσιμο πυρήνα των επεξεργασιών του και οδηγό για την ιχνηλάτηση του ασυνειδήτου. Το Οιδιπόδειο παρουσιάζεται σαν ένας αστερισμός, όπου συμπλέκονται οι εχθρικές και οι σεξουαλικές ενορμητικές ώσεις προς τους γονείς, οι ψυχικές συγκρούσεις και άμυνες, οι οποίες εγείρονται μαζί με αυτά τα αισθήματα, η επικυριαρχία του φαλλικού μονισμού, αλλά και το σύμπλεγμα ευνουχισμού. Το Οιδιπόδειο κατοχυρώθηκε ως ένα θεμελιακό στοιχείο με παγκόσμια και διαχρονική εμβέλεια και με τις πολλαπλές εκδοχές του διαδραματίζει έναν κεντρικό δομικό ρόλο σε κάθε ανθρώπινη ύπαρξη. Θεωρείται ότι συνδέει την εξελικτική διαδρομή με την τοπογραφική, οικονομική και δυναμική διαμόρφωση του ψυχισμού ενώ ταυτόχρονα συναρθρώνει την ψυχική οργάνωση με την διαγενεακή και πολιτισμική ιστορία, θεμελιώνοντας έτσι την πιθανότητα της υποκειμενοποίησης και μιας ‘δομικής ιστορικότητας’ (Andre Green.Ωστόσο, η θέση αυτή αποτέλεσε το αντικείμενο μιας μακρόχρονης συζήτησης τόσο στον χώρο της ψυχανάλυσης όσο κυρίως στους κύκλους των κοινωνιολόγων και των ανθρωπολόγων. Στο ψυχαναλυτικό πεδίο οι συνεισφορές της Klein, του Lacan, του Bion, του Green, του Kohut, της Chassequet-Smirgel και πολλών άλλων, φωτίζουν από διαφορετικές πλευρές αυτήν την έννοια και καταδεικνύουν ότι αποτελεί μια ζωντανή και ανεξάντλητη πηγή προβληματισμού και αναζητήσεων. Στον τόμο αυτό συγκεντρώνονται θεωρητικές και κλινικές εργασίες, οι οποίες προσεγγίζουν με πολύπλευρο και διεισδυτικό τρόπο την έννοια του ευνουχισμού, τα πεπρωμένα του, την επίδρασή του στην μορφή που παίρνουν ενδοψυχικές λειτουργίες και μορφώματα, την σχέση με την εκτύλιξη της επιθυμίας, αλλά κυρίως αναφέρονται στις εκφράσεις του Οιδιποδείου σε άνδρες και γυναίκες και στην ανάδειξη της έννοιας της τριτότητας.