Το φιλοσοφικό έργο του Άρη Κουτούγκου κατανέμεται αδρομερώς σε δύο περιοχές: στη διερεύνηση της γνώσης και στη διερεύνηση της αξίας. Βασικό αφετηριακό σημείο από το οποίο αρχίζει να υφαίνεται ο ερευνητικός ιστός του υπήρξε η προβληματική που τον απασχολούσε αναφορικά με την αλλαγή των απλών πίστεων. Το ενδιαφέρον του εστιάστηκε σε αυτήν την προβληματική αμέσως μετά την κριτική κατάληξη και τα συμπεράσματα της διδακτορικής διατριβής του. Οι κατευθύνσεις των ερευνητικών ενδιαφερόντων και δημοσιεύσεων του αφορούσαν στη Φιλοσοφία της Επιστήμης, στην Αναλυτική Θεωρία της Γνώσης και στη Φιλοσοφία της Γλώσσας, στην Αναλυτική Ηθική Φιλοσοφία και Μετα-Ηθική, και στα επικοινωνιακά πρότυπα ερμηνείας μεταβολής πίστεων ή πεποιθήσεων (belief revision). Ωστόσο, σε μια όψιμη φάση της ακαδημαϊκής πορείας του ο Κουτούγκος πιάστηκε στο δίχτυ της ποίησης, επειδή ένιωσε πρωτόγνωρη πνευματική διέγερση, μετά από κάποια συμπτωματική ίσως γνωριμία μαζί της. Η γνωριμία του με την ποιητική γραφή σμιλεύτηκε και με ακαδημαϊκό τρόπο, εφόσον ως φοιτητής ξανακάθισε στα έδρανα για να παρακολουθήσει μαθήματα λογοτεχνίας και γλώσσας. Και ασφαλώς διάβασε πολλή ποίηση και Έλληνες ποιητές, τους οποίους εμιμείτο, ώσπου να βρει το ύφος και την πένα του, ώστε να ανασυντάξει ονειρικά τις μνήμες του νεαρότερου παρελθόντος που συμπλέκονται με τις εντυπώσεις του ώριμου παρόντος. Ο παρόν συλλογικός τόμος αφορά στα δύο σκέλη της πνευματικής δημιουργίας και προσφοράς του, δηλαδή στη Φιλοσοφία και στην Ποίηση, προσκαλώντας τον καλοπροαίρετο αναγνώστη σε διάλογο.

Η Αργκό της αυθεντικότητας είναι ένα πολεμικό βιβλίο του Τ.Β. Αντόρνο, γραμμένο στο περιθώριο των εργασιών του για την Αρνητική Διαλεκτική. Στο στόχαστρο της κριτικής βρίσκεται η ανύψωση της «αυθεντικότητας» σε φευδοφιλοσοφική κατηγορία εντός ενός πεδίου που ορίζεται από το τρίγωνο φιλοσοφίας της ζωής, φαινομενολογίας και οντολογίας. Εστιάζοντας στη χρήση της γλώσσας, ο Αντόρνο ερευνά και στηλιτεύει τον τρόπο με τον οποίο η κριτική της νεωτερικής εμπειρίας μετατρέπεται στο έργο των θεωρητικών που εξετάζει, και πρωτίστως σε εκείνο του Χάιντεγκερ, σε απεριόριστη κατάφαση του κακού και εν τέλει σε μεροληψία υπέρ του θανάτου. Στη λατρεία του υπάρχοντος χάριν της ύπαρξης του, ο Αντόρνο αντιπαραθέτει την αρχή της απαραμείωτης αρνητικότητας: «Διότι δεν γκρεμίζει κανείς πάντοτε με σκοπό να ξαναχτίσει· αντιθέτως, γκρεμίζει κανείς επιμελώς προκειμένου να ανοίξει χώρο για φως και για αέρα».

Αν το παραμύθι με τον συμβολικό του πλούτο ανάθρεψε –και ανατρέφει– γενεές παιδιών, ο μύθος εξέθρεψε λαούς και την ιστορία τους, φτάνοντας σε κορυφαίες στιγμές δημιουργίας μέσω της τέχνης. Ο Φρόυντ από νωρίς κατανόησε τη σημασία του συμβολισμού που εμπεριέχεται στο παραμύθι και τη σύνδεσή του με τον ανθρώπινο ψυχισμό και κουλτούρα. Έτσι, τόσο το παραμύθι, αλλά κυρίως οι αρχέγονοι μύθοι, χρησιμοποιήθηκαν ως φορείς πάνω στους οποίους αναπτύχθηκαν βασικά στοιχεία της ψυχαναλυτικής θεωρίας. Με την πάροδο του χρόνου, μύθος και παραμύθι βρήκαν τη θέση τους στην ψυχαναλυτική διερεύνηση του φαντασιωσικού εσωτερικού κόσμου, όπως και στη θεραπεία των ψυχικών διαταραχών, ιδιαίτερα των παιδιών και των εφήβων. Ο παρών τόμος προέρχεται από επιλεγμένες ανακοινώσεις που παρουσιάστηκαν στο συνέδριο της ΕΕΨΨΠΕ, το οποίο έγινε στην Αθήνα την Άνοιξη του 2018. Οι συγγραφείς του τόμου προσεγγίζουν τον μύθο και το παραμύθι τόσο από την πλευρά της κοινωνικής ανθρωπολογίας, όσο και μέσα από θεωρητικές και κλινικές ψυχαναλυτικές μελέτες. Μελετητές που εκκινούν από την Λαογραφία, την ιστορία, και την ψυχαναλυτική θεραπεία, σημαντικοί ο καθένας στον κλάδο του, με καθαρό και κατανοητό λόγο, προσεγγίζουν με ψυχαναλυτική ματιά το παραμύθι και το μύθο. Ο αναγνώστης προσκαλείται και εισάγεται στον «μαγικό κόσμο» τους, που είναι αυτός του συλλογικού και ατομικού ασυνείδητου.

Όπως όλα τα είδη κρατικής παρέμβασης, έτσι και η πολιτική συμφιλίωσης εργασιακών και οικογενειακών υποχρεώσεων είναι προϊόν ιστορικής ανάγκης που συνδέεται με την μεταπολεμική εξέλιξη των σύγχρονων, καπιταλιστικών κοινωνιών. Οι χώρες με αναπτυγμένες καπιταλιστικές οικονομίες κινητοποίησαν μαζικά τις γυναίκες στην αμειβόμενη εργασία και το κράτος αναγκάστηκε να παρέμβει για να διευκολύνει τη διαδικασία και να αποτρέψει την κρίση του συστήματος κοινωνικής αναπαραγωγής που διαχρονικά στηριζόταν στη γυναικεία απλήρωτη εργασία. Στις χώρες του πρώην «υπαρκτού σοσιαλισμού», που κινητοποίησαν σε ακόμα μεγαλύτερη έκταση και ένταση τις γυναίκες και μητέρες, το κράτος ακολούθησε τον ίδιο δρόμο για τους ίδιους λόγους. Οι εξελίξεις δεν σημειώθηκαν παντού ταυτόχρονα, αλλά είχαν κοινή κατάληξη επηρεάζοντας καθοριστικά το βαθμό συμμετοχής των γυναικών στην αγορά εργασίας και το οικογενειακό πρότυπο που σχετίζεται με τον κατά φύλο καταμερισμό της αμειβόμενης και μη αμειβόμενης εργασίας στο πλαίσιο του νοικοκυριού. Το βιβλίο εξετάζει και αναλύει την εξέλιξη της πολιτικής συμφιλίωσης επαγγελματικής και οικογενειακής/προσωπικής ζωής στην Ελλάδα από τη γένεσή της στα μέσα της δεκαετίας του 1980 μέχρι σήμερα, εντός του πλαισίου της Ε.Ε. και υπό την επίδραση της ευρωπαϊκής πολιτικής ισότητας των φύλων. Στο βιβλίο επίσης αποτιμώνται οι επιπτώσεις της πολιτικής συμφιλίωσης αφενός στο σύστημα φροντίδας παιδιών, ηλικιωμένων και αναπήρων αφετέρου στη συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας, τη γεννητικότητα και την ισότητα των φύλων. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στην περίοδο της πρόσφατης μεγάλης οικονομικής κρίσης που πέρασε η Ελλάδα και πώς οι κυβερνήσεις αντιμετώπισαν κατά τη διάρκειά της το οξύ έλλειμμα φροντίδας που δημιουργήθηκε από τη δραματική μείωση των εισοδημάτων των νοικοκυριών και την εκπτώχευση εκτεταμένων στρωμάτων του πληθυσμού. Η αποτίμηση/αξιολόγηση της πολιτικής συμφιλίωσης γίνεται από μία ολιστική σκοπιά, που οδηγεί στην κριτική επανεξέταση τόσο των επί μέρου

Το βιβλίο αυτό προέκυψε από υλικό που ανευρέθη στο σπίτι του παππού του συγγραφέα, Κωσταντά Παναγή Μαλιαλή, στο χωριό Ανώγυρα της Κύπρου. Το πρώτο μέρος του βιβλίου διαπραγματεύεται τη σχέση της γραφής και του πόνου, της οδύνης και της ηδονής, μέσα από μια θεωρητική προβληματική, η οποία πηγάζει από την ψυχαναλυτική μεθοδολογία. Σύμφωνα με αυτή την προσέγγιση, η οδύνη, ο πόνος, η απώλεια, τα ψυχικά κατάγματα, τα γυμνά συναισθήματα, η φωτιά του θυμού δια-γράφονται αφού γράφονται, μουσικοποιούνται και χορεύονται, στιχοποιούνται και ηχοποιούνται, με αποτέλεσμα το υποκείμενο να διαγράφει τον θάνατο, έστω και προσωρινά. Στο δεύτερο μέρος, ο συγγραφέας παρουσιάζει δύο ενδιαφέροντα κείμενα του παππού του, το ένα εθνογραφικό και το άλλο ποιητικό. Το μεν πρώτο περιγράφει την αγροτική ζωή και τους κοινωνικούς θεσμούς και έθιμα που επικρατούσαν στο χωριό του Ανώγυρα. Το δε δεύτερο, είναι ένα ενδιαφέρον ποίημα που έγραψε ο παππούς Κωσταντάς για ένα τραγικό περιστατικό που συνέβη στην οικογένεια του, και που, ποιητικώ τω λόγω, περιγράφει τη διαδικασία ενός κεντήματος, που ανατέθηκε ως εργασία στην γυναικαδελφή του Μαρία από κάποιον έμπορο. Μετά από δυόμισι χρόνια σκληρής εργασίας, η Μαρία παρέδωσε το εργόχειρο, αλλά ο έμπορος ακύρωσε τη συμφωνία, γεγονός που οδήγησε τη Μαρία σε κατάθλιψη, και τελικά «απέθανεν εκ λύπης». Όπως γράφουν οι προλογίζοντες το βιβλίο, Λεωνίδας Εμπειρίκος και Νίκος Σιγάλας:«Πρόκειται για ένα σημαντικό γλωσσικό μνημείο που βρίσκεται και πάλι στο χώρο μεταξύ γραπτού και προφορικού λόγου[…]. Το ανά χείρας βιβλίο αποτελεί ένα σύνθετο και πολύπλευρο εγχείρημα. Παρέχει πλούσιο υλικό στο μελετητή των ελληνικών διαλέκτων. Στον ιστορικό, στον μελετητή της αγροτικής κοινωνίας, στον ανθρωπολόγο και τον ψυχολόγο, πέραν πάντων όμως παρέχει υλικό στην φαντασία και την ποίηση. Στην ποιοτική ζωή, ως πάλη με τον πόνο και τον θάνατο ως αγάπη, θέληση για γνώση, στοργή και έρωτα για την ζωή».

Το εγχειρίδιο απευθύνεται στον «ξένο», σ' αυτόν που φτάνει στην πόλη του Βόλου, όχι απλά για να πιει τσίπουρα, αλλά για να φτάσει πίνοντας, τσιμπώντας και συζητώντας στην κατάσταση της συλλογικής πληρότητας, του συντονισμού, της ομοψυχίας, στη γλυκιά αίσθηση της χαμηλής αιώρησης και στην ψευδαίσθηση ότι η ζωή είναι εξαιρετικά απλή. Στον ντόπιο το κείμενο θα προσφέρει την απαιτούμενη απόσταση για να κατανοήσει καλύτερα αυτό το «οικείο» που τον συναρπάζει, καθώς εξετάζει μία μία τις παραμέτρους που συνθετικά απαιτούνται για να αποκτήσει η τσιπουροσυνεύρεση τα χαρακτηριστικά μιας εμπειρίας που δεν βλέπουμε την ώρα να ξαναζήσουμε. Το σωστό μαγαζί με το καλό χύμα τσίπουρο, το πως καθόμαστε, το μέγεθος της παρέας, το τσούγκρισμα, το μενού, ο χαρακτήρας του σερβιτόρου, η συζήτηση, ο τόπος, η ώρα και κυρίως ο ρυθμός είναι παράγοντες που καθορίζουν το αποτέλεσμα. Μικρές λεπτομέρειες αλλάζουν δραματικά την εξέλιξη μιας συνάντησης για τσίπουρα. Αν κάτι δεν λειτουργήσει όπως πρέπει αυτό που θα ζήσεις θα είναι απλώς μια καλούτσικη κατάσταση και όχι η ποθητή υπερβατική εμπειρία.

Η Σούλα Παναρέτου υπήρξε μία σπουδαία γυναίκα, μία πληθωρική, αυθεντική, οξυδερκής και διορατική προσωπικότητα. Το ολοκληρωτικό δόσιμό της στην υπόθεση της αριστεράς και στα κινήματα τη χαρακτήρισε ως το τέλος της ζωής της. Η συμβολή της στην ενδυνάμωση των ιδεών της αριστεράς και στην ανάδειξη των γυναικείων δικαιωμάτων ως ανθρώπινων δικαιωμάτων υπήρξε αναμφίβολα καθοριστική. Τα κείμενά της το αποδεικνύουν, όπως, επίσης, αποδεικνύουν τη διαχρονικότητα και τη διορατικότητα της σκέψης της. Ήταν μία γυναίκα με τεράστια εμβέλεια και διακομματική αποδοχή. Η εβδομαδιαία στήλη «κρείττον σιγάν;», απάνθισμα της οποίας αποτελεί η παρούσα έκδοση, σχολίαζε την τρέχουσα πολιτική επικαιρότητα, εθνική ή διεθνή, με πολιτική εμβρίθεια. Η στήλη αυτή αποτέλεσε για χρόνια μία πολύτιμη βοήθεια στη διαμόρφωση σφαιρικής άποψης γύρω από εθνικά και διεθνή γεγονότα. Αυτά τα κείμενα αποτελούν ανεκτίμητη κληρονομιά για να πορευόμαστε στους δύσκολους καιρούς που ζούμε. Πέρα από την επιλογή των άρθρων της στήλης «κρείττον σιγάν;» η παρούσα έκδοση συμπληρώνεται τόσο από κομβικές ομιλίες της ίδιας της Σούλας Παναρέτου όσο και από κείμενα που έγραψαν για εκείνη άνθρωποι που τη γνώρισαν μέσα από τη δράση της.

Σπάνιο και σημαντικό βιβλίο. Ο Δουζίνας αναστοχάζεται με αφοπλιστική ειλικρίνεια πάνω στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα αριστερά κόμματα στην προσπάθεια να κυβερνήσουν και να προστατεύσουν μαχόμενα έθνη στην εποχή της χρηματιστικοποίησης και της παγκοσμιοποίησης. Καθώς είναι ένας από τους πιο οξυδερκείς θεωρητικούς των κριτικών νομικών σπουδών και της πολιτικής φιλοσοφίας της εποχής μας, έχει προσφέρει ένα συναρπαστικό σύνολο από πολιτικούς θεωρητικούς στοχασμούς. Ειρωνικό, τραγικό, καυστικό και συγκινητικό, το βιβλίο του Δουζίνα είναι ένα απαραίτητο ανάγνωσμα για κάθε σοβαρό αριστερό στον κόσμο. Wendy Brown, Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, Μπέρκλεϊ Όταν η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, που εκλέχθηκε το 2015 στην Ελλάδα, έδινε στον κόσμο ένα μάθημα κουράγιου και πίστης, ο πανεπιστημιακός Κώστας Δουζίνας, πρόσφατα εκλεγμένος με αυτή, έδινε ένα μάθημα διαύγειας, εξυπνάδας και φαντασίας. Η κύρια σκέψη του, που με σαφήνεια εκφράζει στο βιβλίο του, είναι ότι την πιο δύσκολη ώρα, η ιστορία δεν έχει τελειώσει, γιατί η αντίσταση είναι ριζωμένη στη ζωή και τα ιδανικά του ίδιου του λαού. Ανεξάρτητα από το αν κάποιος συμφωνεί ή όχι με τον Δουζίνα και τον «αριστερό ευρωσκεπτικισμό που μπορεί να σώσει την Ευρώπη», η πολιτική της αλήθειας που διατυπώνει στο βιβλίο θα αποδειχθεί εξαιρετικά χρήσιμη. Etienne Balibar, Πανεπιστήμιο του Κίνγκστον

Οι ανισότητες ήρθαν στο προσκήνιο ως πολιτικό ζήτημα πρώτου μεγέθους κατά τη διάρκεια της πρόσφατης παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Το διεθνές κίνημα Occupy, τα Panama και Paradise Papers, η επικράτηση του Τραμπ στις ΗΠΑ, η ψήφος του αγγλικού λαού υπέρ του Brexit, η κρίση της ευρωζώνης, η απόκλιση της περιφέρειας της Ε.Ε. και η περιθωριοποίηση εκτεταμένων κοινωνικών στρωμάτων με τις πολιτικές λιτότητας, η άνοδος του ευρωσκεπτικισμού και της εθνικιστικής δεξιάς και ακροδεξιάς, σήμαναν συναγερμό. Οι οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες είναι ενδογενείς στις καπιταλιστικές κοινωνίες, αλλά οι μεγάλες επαναστάσεις, τα κινήματα του 19ου και 20ού αιώνα για την κοινωνική απελευθέρωση, και οι αγώνες των λαών για κοινωνική δικαιοσύνη τις περιόρισαν σημαντικά. Η έκρηξή τους την τελευταία πεντηκονταετία οφείλεται στην παγκόσμια επικράτηση του νεοφιλελευθερισμού, στην αναδιανομή του εισοδήματος και του πλούτου υπέρ του κεφαλαίου και των πλουσιότερων τάξεων, καθώς και στην ανεξέλεγκτη λειτουργία του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος και των φορολογικών παραδείσων. Οι μεγάλες οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες της εποχής μας αποτελούν μεγάλη πρόκληση για τις προοδευτικές δυνάμεις της Ευρώπης. Η αντιμετώπισή τους –μαζί με το αίτημα του εκδημοκρατισμού– θα πρέπει να τεθεί στον πυρήνα ενός πολιτικού σχεδίου της ευρωπαϊκής Αριστεράς που θα απαντά στο μείζον κοινωνικό ζήτημα της παρούσας συγκυρίας, πώς δηλαδή οι τάξεις και τα κοινωνικά στρώματα που έχουν πληγεί σε όλη την Ευρώπη από την οικονομική κρίση και την παγκοσμιοποίηση, και έχουν εξωθηθεί ή εγκαταλειφθεί στο περιθώριο, θα μπορέσουν να ενσωματωθούν ξανά μέσα σε ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο και ένα σχέδιο ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης που, αφενός, θα ανοίγουν προοπτικές βελτίωσης της ποιότητας ζωής τους και, αφετέρου, θα κατοχυρώνουν ίσα δικαιώματα συμμετοχής στον παραγόμενο πλούτο, εντός ενός πλαισίου δίκαιης ανάπτυξης και δημοκρατικής εκπροσώπησης.

Η ερμηνεία κατέχει θεμελιακό ρόλο στην ψυχανάλυση. Αποτελεί ένα σημείο-κλειδί το οποίο συμπυκνώνει την εργασία του ψυχαναλυτή, τη θεωρητική του κατάρτιση, τις δυνατότητες τεχνικής που κατέχει, τη μέθοδο που ακολουθεί αλλά και τις ποιότητές του ως υποκειμένου. Βασικός στόχος της είναι να ανοίξει δρόμους ώστε ο αναλυόμενος να αποκτήσει πρόσβαση στις συγκρούσεις και τις επιθυμίες που ορίζουν τη ζωή του. Πασχίζει να άρει την απώθηση και να ανασύρει απόκρυφα συναισθήματα και ασυνείδητες πτυχές των λεγομένων και των πράξεών του, αναδεικνύοντας έτσι τις ιδιαίτερες όψεις της ψυχικής του οργάνωσης. Ο Φρόυντ υπογράμμιζε ότι η ερμηνεία προσπαθεί να συνταιριάξει υλικό που κινείται σε διαφορετικά επίπεδα ψυχικής δραστηριότητας, εκφέρεται τόσο με λέξεις όσο και με τη σιωπή, και συνδέεται άμεσα με το πλέγμα των μεταβιβαστικών και αντιμεταβιβαστικών φαινομένων. Ωστόσο, η αποτελεσματικότητά της διηθείται και οριοθετείται από τη λειτουργικότητα του αναλυτικού πλαισίου, αλλά και από την επενέργεια των εκφράσεων της ενόρμησης θανάτου.Στα κείμενα που συναπαρτίζουν αυτόν τον τόμο φωτίζεται η φύση της ερμηνευτικής διαδικασίας τόσο σε ενήλικους όσο και σε εφήβους, καθώς και τα χαρακτηριστικά που φέρουν οι διάφοροι τρόποι ερμηνευτικής παρέμβασης.

Compassion is present in everyday life and discussions; references to the emotion caused by the perception of another person’s suffering and misfortune appear in the mass media, in political campaigns and in a wide range of academic studies. This volume aims to examine the nature of compassion and discuss its role for aesthetic experience by exploring a number of questions related to this emotion. These questions include: What is the role of compassion in the Western public discourse? How does compassion differ from other emotions, such as empathy, sympathy or pity? In what ways did Ancient Greeks and Romans understand the concept of compassion? What is the place of compassion in illness narratives and medical care? How is empathy and compassion involved in our engagement with works of art? Can we appeal to the arts for the development of compassion? The contributors to this volume draw on a variety of disciplines in order to give an overview of the emotion of compassion and its role for aesthetic experience.

Τι σημαίνει η σύγχρονη μετάθεση της κλειδαριάς από την κατοικία στη γειτονιά για τη μορφή και το νόημα του αστικού χώρου; Πώς οι θυρόκλειστες κοινότητες και ο υλικός αποκλεισμός του χώρου συνδέονται με την παγκοσμιοποιημένη εκδοχή του πολιτισμού και με τον νεοφιλελευθερισμό; Με ποιο τρόπο η μετατόπιση της πεμπτουσίας της κατοικίας από τη στέγη στην θύρα επαναπροσδιορίζει την προβληματική του δημόσιου χώρου; Τελικά, πώς ο μετασχηματισμός του αστικού χώρου που εισάγουν οι gated communities συγκροτεί την πόλη σε σχέση με τον άλλο; Μέσα από την κριτική μελέτη των θυρόκλειστων κοινοτήτων στο πλαίσιο τόσο της βιβλιογραφικής τους επεξεργασίας όσο και της λογοτεχνικής τους απόδοσης, η συγγραφέας επιχειρεί μία διεπιστημονική προσέγγιση στη διερεύνηση των παραπάνω ερωτημάτων εντοπίζοντας στον αστικό χώρο σχεδιαστικές, κοινωνιολογικές, ψυχαναλυτικές και φιλοσοφικές ποιότητες. Στόχος της εργασίας είναι μία πολύπλευρη κατανόηση και ερμηνεία της θυρόκλειστης διάρθρωσης των γειτονιών και της σύγχρονης πόλης και η αντίστοιχη συμβολή στις σύγχρονες θεωρήσεις δημιουργίας των χώρων του καθημερινού μας βιώματος.