Η επιτέλεση (performance) παρουσιάζει πολλά κοινά χαρακτηριστικά με τελετουργίες, που απαντώνται με τρόπο πιο συστηματικό και έντονο στις προβιομηχανικές κοινωνίες, και διεκδικεί τα γνωρίσματα συμβολικής και συλλογικής διαδικασίας, εγγεγραμμένης στις διαφορετικές πολιτιστικές παραδόσεις, η οποία ταυτόχρονα λειτουργεί ως τεκμήριο της εκάστοτε πολιτιστικής ιδιοτυπίας. Η επιτέλεση έχει τέλος (απώτερο σκοπό) και στόχους τόσο ατομικούς όσο και συλλογικούς (π.χ. διερεύνηση των ατομικών ποιοτήτων, σπουδή στους κώδικες έκφρασης, κριτική του κοινωνικού γίγνεσθαι κ.ά). Η επιτέλεση ως διαδικασία, εξελίσσεται, αναπτύσσεται και δομείται στη βάση των πρακτικών και καλλιτεχνών (επιτελεστών), για να φτάσει να μεταμορφώσει τα υλικά και άυλα στοιχεία, ώστε να μπορέσει να επικαλεσθεί όρους ποιότητας, να κατορθώσει κάποιο βαθμό τελειότητας και να καθορίσει τους κανόνες που σχετίζονται με τις πρακτικές της. Η επιτέλεση πραγματώνεται στο μέτρο που περιλαμβάνει υλικά (κοινής χρήσης ή πολύτιμα), ενεργήματα, κανόνες, κώδικες - όχι βέβαια αιώνια αλλά σε αδιάκοπη αναθεώρηση και τροποποίηση.

This manual is meant for the ‘foreigner,’ the person who comes to Volos to not only drink tsipouro, but to reach―through drinking, eating and talking―a state of collectiveness, of attunement, of harmony, a sweet sensation like floating and the illusion that life is exquisitely simple. There are a number of important factors that will affect the experience, including picking the right place that offers quality draft tsipouro, the seating arrangements, the number of participants, the toasts, the menu, the waitstaff, the topics of discussion, the surroundings, the time of day and mainly, the pace at which the guests drink. Small details can dramatically change the dynamics of a tsipouro-gathering; if something is off, the experience will merely be mediocre instead of the much-desired transcendent experience. What follows is an attempt to describe a traditional gathering—the kind that has been taking place for hundreds of years in the cities of Volos and Nea Ionia. Unlike a photo that freezes a moment in time, the observations that follow take into account that the experience is fluid and always evolving. Accepting what follows as set in stone, or as an unquestionable “truth,” would constitute a misreading.

Παντογράμματα (ή ολοαλφαβητικές προτάσεις): αντιδάνειο που προέρχεται από την αγγλική λέξη pangrams, η οποία δηλώνει προτάσεις που περιέχουν το σύνολο των γραμμάτων ενός αλφαβήτου, τουλάχιστον μια φορά. Αποτελούν έναν εξαιρετικό τρόπο ορθογραφικής παίδευσης και ανάπτυξης λεξιλογίου, και, συνάμα, ένα χρήσιμο εργαλείο ελέγχου και δειγματισμού γραμματοσειρών, ελέγχου εξοπλισμών απεικόνισεις και ανάπτυξης δεξιοτήτων στη γραφή, την καλλιγραφία και την πληκτρολόγηση. Τα παντογράμματα που παρουσιάζονται σε αυτή την έκδοση -κάποια κωμικά, κάποια εικονοπλαστικά, κάποια βαθιά συναισθηματικά και κάποια, άθελά τους, πομπώδη- δημιουργήθηκαν με τη βοήθεια ενός πρωτοτύπου διαδικτυακού εργαλείου, που αναπτύχθηκε ακριβώς για να διευκολύνει τη συγγραφή τους. Το εργαλείο είναι ελεύθερα διαθέσιμο στην ηλεκτρονική διεύθυνση: backpacker.gr/pangrams

Αρχές της δεκαετίας του 1950, σ' ένα χωριό της κρητικής ενδοχώρας, ένα νεαρό αγόρι ανακαλύπτει, στην κηδεία κάποιου συγγενή του, πως έχει την ικανότητα να ακούει τις σκέψεις των νεκρών. Κανείς δεν τον πιστεύει αρχικά, όταν όμως αποδεικνύει δημόσια το αληθές των ισχυρισμών του, ένας θείος του, συνειδητοποιώντας τις δυνατότητες οικονομικής εκμετάλλευσης που ανοίγονται μπροστά τους, τον πείθει να φύγουν απ' το χωριό και ν' αρχίσουν να περιοδεύουν στα χωριά του κάμπου προσφέροντας τις υπηρεσίες τους σαν «διερμηνείς των πεθαμένων». Απο χωριό σε χωριό κι από κηδεία σε κηδεία, κάθε νεκρός διηγείται την δική του ιστορία, φανερώνει τα δικά του μυστικά και δίνει τις δικές του απαντήσεις στον γρίφο της ύπαρξης? μόνο που οι νεκροί λένε πάντα την αλήθεια, και οι ζωντανοί δεν θέλουνε αλήθειες να ακούσουν.. «Η επόμενη ήταν Κυριακή και, όπως έκαναν πάντα, είχαν κινήσει πρωί πρωί με τη μητέρα του και την αδερφή του για την εκκλησία. Φυσικά, τα χθεσινά γεγονότα στην κηδεία της γρια-Ξώφαινας είχαν διαδοθεί απο στόμα σε στόμα και αποτελούσαν το κύριο θέμα συζήτησης σ' ολόκληρο το χωριό. Στον δρόμο για τον Αϊ-Γιώργη, αλλά και μέσα στην εκκλησία, όταν άναψε το κερί κι έπειτα που στάθηκε μπροστά απ' το ιερό μαζί με τους άλλους άντρες, τα βλέμματα όλων στρέφονταν επάνω του δίχως ίχνος κορoϊδίας πια, αλλά φορτισμένα με ανησυχία, δέος ή φόβο, ενώ τα χείλη τους ψιθύριζαν την ώρα που απο μπροστά τους περνούσε: "Μιλάει με τους νεκρούς!", "Ακούει τους πεθαμένους!"».

«Έχουμε να κάνουμε με ένα βιβλίο όπου ο Νότος ταυτίζεται πλήρως με τη Μεσόγειο και όσα αυτή σημαίνει για τον πολιτισμό μας, ένα βιβλίο στο οποίο η ελληνορωμαϊκή αρχαιότητα ξαναζεί στο παρόν, συναπαντώντας τις ιουδαιοχριστιανικές παραδόσεις, παρουσιάζοντάς μας μια ποίηση που αντικατοπτρίζει τις πολιτιστικές μας ρίζες ως ζωντανά στοιχεία της καθημερινότητάς μας. Γιατί η Μεσόγειος, λίκνο του δυτικού πολιτισμού, είναι ένα ορόσημο (γεωγραφικό αλλά και εσωτερικό) όπου ενοικούσε ανέκαθεν η ευρωπαϊκή ποίηση και που η αναβάπτιση στα ύδατά της τη διατρανώνει. »Το σημαντικό αυτό βιβλίο του Ζοάο Λουίς Μπαρρέτο Γκιμαράες υμνεί τη συνάντηση της ποιητικής του με τον κόσμο των αναμνήσεων, των αναλογιών και των φωνών και καθιερώνει έναν δημιουργό που χρόνια τώρα κατέχει ξεχωριστή θέση στη σύγχρονη ποίησή μας (...)» PREMIO NACIONAL DE POESIA ANTONIO RAMOS ROSA «Πρόκειται για έναν εξαιρετικό ποιητή» ANTONIO LOBO ANTUNES, EXPRESSO

Το πλαίσιο εντός του οποίου τοποθετούνται τα δοκίμια κριτικής αυτού του τόμου, συντάσσεται από δύο κείμενα που τα χωρίζουν επτά αιώνες! Συγκεκριμένα, το Δεκαήμερο του Βοκκακίου και μια σύγχρονη παρωδία βασισμένη στην Έρημη Χώρα του Τ.Σ. Έλιοτ. Πέραν του κοινού θέματος μιας θανατηφόρας πανδημίας, που πρόσθεσε στο λεξικό τον όρο «καραντίνα», ο Βοκκάκιος σημειώνει πως το κακό ενέσκηψε λόγω των δικών μας άνομων, αμαρτωλών συναλλαγών! Στη μακρά διάρκεια αυτών των αιώνων, τίποτα δεν μεσολάβησε ώστε να αλλάξουν τα διευθαρμένα ήθη μας. Ο Βοκκάκιος, ωστόσο, ελλείψει εμβολίων, μας πρόσφερε έναν άλλο αισιόδοξο τρόπο διαφυγής απο το κακό: αυτόν της αέναης μυθοπλασίας.

Η ψυχανάλυση από τα πρώτα βήματά της αναμετριέται με τα άδηλα αίτια του ψυχικού πόνου, τις εσωτερικές συγκρούσεις που τον γεννούν και τις ενορμητικές δυνάμεις που τον εκθρέφουν. Κλινικές εικόνες της κατάθλιψης περιγράφονται στη Μονογραφία αυτή. «Η κατάθλιψη, ως ένα βιωμένο αίσθημα δυσφορίας που έχει διάρκεια, επηρεάζει τους ασθενείς σε πολλά επίπεδα, το σωματικό, το ψυχικό και το κοινωνικό». (Μπεράτη) «… στη μελαγχολία ο ασθενής δεν βλέπει καθαρά τι έχει χαθεί. Η απώλεια ως εκ τούτου είναι ασυνείδητη». (Τζάκσον) «…τι προηγείται της δυνατότητας του εγώ να δημιουργεί σχέσεις με αντικείμενα …ποιος ο ρόλος της απώλειας και του πένθους στη διαδικασία της μίμησης…» (Βαρτζόπουλος) «Πώς θα μπορούσαμε να διανοηθούμε το πένθος σε σχέση με τον εθισμό;» (Κεφάλας) «…πώς µπορούµε να εντοπίσουμε µέσα στη θεραπεία την απώλεια, προκειμένου να αρχίσει η διεργασία του πένθους µε απώτερο στόχο την επανεύρεση του χαμένου µέρους του υποκειμένου και των χαμένων ναρκισσιστικών του επενδύσεων;» (Χατζηανδρέου) «Η αποτυχία της εργασίας του πένθους στη σημερινή κοινωνία είναι το αποτέλεσμα αμυνών απέναντι σε ψυχικές οδύνες απώλειας, οι οποίες αδυνατούν να βρουν τον χώρο υποδοχής, φιλοξενίας, περίεξης και μεταλλαγής τους, τόσο εντός του ίδιου του υποκειμένου όσο και εντός των διυποκειμενικών δεσμών, στο πλαίσιο του πολιτισμού». (Πέτρου) «…ο τρόμος της ετερότητας, οι αγωνίες που συνοδεύουν τις διεργασίες αποχωρισμού, αλλά και οι συγκρούσεις και η βία που συνοδεύουν τη διαμόρφωση της υποκειμενικής ταυτότητας…» (Μπαζαρίδης) Απώλειες, τρόμος, αγωνία, πένθος, βία, αλλά και οι ήχοι της λέξης θλίψη ανασύρουν την παράσταση ενός δυσβάσταχτου όγκου που δυναστεύει και συνθλίβει την ψυχική ζωή ενός υποκειμένου κάνοντάς το να πάσχει, να ακινητοποιείται και συχνά να βυθίζεται σε μία συναισθηματική άβυσσο. Η ψυχαναλυτική εργασία προσπαθεί να ανοίξει διόδους, ώστε να ξαναγεννηθεί η επιθυμία για ζωή και η λαχτάρα για νέα αντικείμενα και σχέσεις.

Το βιβλίο αυτό έχει να φέρει κοντά περισσότερα απο δέκα χρόνια έρευνας που εστιάζουν σε διαφορετικές κοινωνικές συγκρούσεις και αγώνες για την πρόσβαση στο χώρο, τη φύση και τα κοινά σε διαφορετικές χώρες. Όλες οι περιπτώσεις που επιλέχθηκαν να συζητηθούν εδώ αναφέρονται σε αγώνες στενά συνδεδεμένους με συγκεκριμένους τόπους των οποίων τα ιδιαίτερα χαρακτηρηστικά δεν μπορούν να κατανοηθούν σε βάθος, αν δεν ληφθεί υπόψη η επιθυμία των ανθρώπων να συν-παράγουν τις γεωγραφίες της καθημερινής τους ζωής. Ο κεντρικός σκοπός του εν λόγω εγχειρήματος είναι η σύνδεση αγώνων που ενω σπάνια τέμνονται στην ακαδημαϊκή βιβλιογραφία συναντιούνται όλο και περισσότερο στην καθημερινή πολιτική πράξη. Ένα σημαντικό βήμα προς αυτή την αναγκαία σύνδεση είναι το να τεθεί στην ημερήσια διάταξη της κριτικής γεωγραφικής έρευνας και της ριζοσπαστικής πολιτικής πράξης η σύνδεση του δικαιώματος στην πόλη με το δικαίωμα στη φύση, ως ερευνητικών αντικειμένων και ως πολιτικών αιτημάτων, κάτι που θα απαιτήσει νέα εννοιολογικά και μεθοδολογικά εργαλεία, αλλά και ένα νέο πολιτικό λόγο. Το δικαίωμα στην πόλη και το δικαίωμα στη φύση συνιστούν πολιτικές θέσεις που προσανατολίζονται στο μέλλον, προσεγγίζοντας τους αγώνες που διεκδικούν όχι μόνο ριζικά διαφορετική σχέση ανάμεσα στην κοινωνία, τη φύση και το χώρο, αλλά και ριζικά διαφορετικές κοινωνικές σχέσεις. Μέσω τέτοιων αγώνων και συγκρούσεων μπορούν να προκύψουν νέες μορφές συλλογικής αλληλεγγύης που θα διεκδικούν μια ριζοσπαστική επανα-οικειοποίηση και επαν-εγγραφή του αστικού χώρου απο τους κατοίκους των πόλεων, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που η καπιταλιστική αστικοποίηση έχει εγκλωβίσει στο αστικό περιθώριο, ως χώρου διαμαρτυρίας, ετερογένειας και διαφοροποίησης ανοίγοντας νέους δρόμους μετασχηματισμού της αστικής πολιτικής και δημιουργία μιας νέας, πραγματικά παγκόσμιας αίσθησης του τόπου.

Ο ανά χείρας συλλογικός τόμος προέκυψε απο την επιθυμία του Ινστιντούτου Νίκος Πουνλαντζάς να συμμετάσχει στον δημόσιο διάλογο που αναπτύσσεται με αφορμή τη συμπλήρωση διακοσίων χρόνων απο την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης. Συνεκτιμώντας τις ευρύτερες κοινωνικές και πολιτικές διαστάσεις της συγκυρίας, επιλέξαμε να διατρέξουμε αναστοχαστικά και τους δύο αιώνες της νεοελληνικής περιπέτειας αναδεικνύοντας και φωτίζοντας στιγμιότυπα, όψεις, γενεαλογίες αλλά και αθέατες πτυχές της απο τη σκοπιά της τέχνης. Προφανώς είναι αδύνατο, στο πλαίσιο μιας συλλογής κειμένων, να αποπειραθεί κανείς μια μεθοδική έρευνα για κάθε είδος καλλιτεχνικής πρακτικής ή έναν καθολικό αναστοχασμό για μια τόσο μεγάλη περίοδο. Κάτι τέτοιο θα αποτελόυσε, ούτος ή αλλιώς, μιας άλλης τάξης εγχείρημα. Πολύ περισσότερο, δεν θα μπορούσαμε να εισηγηθούμε έναν μονοσύμαντο τρόπο θεώρησης και ερμηνείας των καλλιτεχνικών τεκμηρίων και της βιογραφίας τους. Αντίθετα, όπως θα διαπιστώσετε διαβάζοντας τα σαράντα επτά κείμενα που απαρτίζουν τον τόμο, ο χαρακτήρας των προσεγγίσεων είναι πολυπρισματικός. Στόχος μας ήταν εξαρχής να ανασύρουμε θραύσματα ιστορίας -έργα ανθρώπων, γεγονότα, ίχνη μακράς διαρκείας και τομές, μετέωρα επίδικα, υπόγειες δυναμικές, στερεότυπα, κυρίαρχα κοσμοείδωλα, ρωγμές και αντιστάσεις- όπως ανιχνεύονται στο σώμα της τέχνης, στα διάφορα είδη πολιτισμικής - καλλιτεχνικής πρακτικής και καλλιτεχνικών μορφών έκφρασης: την ποίηση, τη λογοτεχνία, τη μουσική, και το τραγούδι, το θέατρο, τον κινηματογράφο, τον χορό, τα εικαστικά, τη φωτογραφία, τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό, τη λαϊκή αφήγηση.

Στην τρέχουσα, κυρίαρχη φιλολογία περί λαϊκισμού, συντρέχει μια ουσιοκρατική θεώρηση, η οποία εντοπίζεται ευκρινώς στον επιστημονικό λόγο. Παρά την ποικιλία που διαπιστώνεται πως εμφανίζει, ο λαϊκισμός προσεγγίζεται ως παρέκκλιση, παραφθορά, ακρότητα, απατηλή υπόσχεση, κακή δημαγωγία ή δόλια πολιτική, η οποία υπάρχει αντικειμενικά και αναμένει απλώς τους εκάστοτε φορείς της ώστε να τεθεί σε κίνηση, να ασκηθεί. Υποστηρίζεται πως υπάρχει «αντικειμενικά» μια «πρέπουσα» πολιτική και μια «λαϊκιστική» πολιτική που αντιδιαστέλλεται προς αυτήν. Ο επιστημονικός λόγος, στο πλαίσιο αυτό, στοχεύει να εντοπίσει, κατατάξει, ταξινομήσει και περιγράψει τις διάφορες ποικιλίες του «λαϊκιστικού φαινομένου», να καταγράψει την έκταση της προσβολής ενός πολιτικού φορέα από την «ασθένεια» του λαϊκισμού, να προειδοποιήσει για την πολιτική του επικινδυνότητα και αντιδημοκρατική του επίπτωση. Με τον τρόπο αυτό, η πολιτική λειτουργία του επιστημονικού λόγου ταυτίζεται με εκείνη του πολιτικού. Βασική θέση, στην ανάλυση που ακολουθεί, είναι ότι ο λαϊκισμός δεν συνιστά αντικειμενικό και δοσμένο μέγεθος, μια πραγματικότητα που αναμένει από τον επιστημονικό λόγο να ανακαλύψει την «αλήθεια» του: να τον περιγράψει, αναλύσει και, γενικώς, να φέρει στην επιφάνεια την ουσία και τα βασικά χαρακτηριστικά του, ως ιδιαίτερο είδος πολιτικής ρητορικής, οργάνωσης, λόγου, λογικής, ιδεολογίας ή πρακτικής. Η απόπειρα οντολογικής διευθέτησης του λαϊκισμού αντικαθίσταται, στην παρούσα εργασία, από μια οπτική που δεν τον συλλαμβάνει ως κάτι που «είναι», αλλά ως κάτι που (λέγεται πως) «συμβαίνει», ως κάτι που (λέγεται πως) «γίνεται». Το συμβαίνον-λαϊκισμός, εν προκειμένω, ως «κάτι» που υποτίθεται πως χαρακτηρίζει ένα είδος πολιτικής θεώρησης και πρακτικής, (ανα)παράγεται, ως ρητορική, στο πλαίσιο μιας δημόσιας συζήτησης που του προσδίδει και τα επιμέρους νοηματικά του περιεχόμενα. Ο λαϊκισμός και το νόημά του δεν υπάρχουν έξω από αυτή τη (δημόσια) συζήτηση, κι εάν, ενδεχομένως, εμφανίζεται ως «αντικειμενική πραγμ

Αυτός ο τόμος είναι η πρώτη προσπάθεια Ελλήνων και ξένων διανοουμένων και πολιτικών να τοποθετήσoυν την εμπειρία του ΣΥΡΙΖΑ στο πλαίσιο των σύγχρονων θεωρητικών συζητήσεων. Ποιες ήταν οι απαντήσεις του κράτους στις πολιτικές του ΣΥΡΙΖΑ; Τι περιθώριο ελιγμών υπήρχε στις διαπραγματεύσεις με τους δανειστές; Τι είδους αντίσταση και ποια βοήθεια συνάντησε η κυβέρνηση από τα κοινωνικά κινήματα και την κοινωνία των πολιτών; Ποιες ήταν οι προτεραιότητες της κυβέρνησης; Γενικότερα, ποια μαθήματα μπορούν να πάρουν η ελληνική και η ευρωπαϊκή Αριστερά από την εμπειρία του ΣΥΡΙΖΑ; Με ποιον τρόπο η κλασική αλλά και η πρόσφατη αριστερή θεωρία βοηθούν σε αυτή τη διαδικασία; Ήταν το κόμμα προετοιμασμένο για τις προκλήσεις και τα καθήκοντα που θα αντιμετώπιζε; Πρόκειται για μια πρώτη καταγραφή που δεν συνιστά επίσημο απολογισμό αλλά μια συλλογή από εμπειρίες πολιτικών και πανεπιστημιακών που εξετάζονται από θεωρητική σκοπιά. Οι συγγραφείς χρησιμοποιούν την αριστερή θεωρία για να εξετάσουν τη διακυβέρνηση και την αριστερή εμπειρία ώστε στη συνέχεια να διορθώσουν την αριστερή θεωρία. Δίνουν μια αίσθηση των επιτυχιών, των αποτυχιών και των απογοητεύσεων ανθρώπων που έπεσαν στα βαθιά και έμαθαν την τέχνη της διακυβέρνησης και τους επικαθορισμούς της εξουσίας ενώ κυβερνούσαν. Η εμπειρία τους είναι πολύτιμη για την Αριστερά. Ο συμβιβασμός του 2015 και η ήττα του 2019 δείχνουν ότι αν δεν υπάρξει αλλαγή στην Ευρώπη, οι κυβερνήσεις μιας απομονωμένης Αριστεράς δεν μπορούν να επιβιώσουν με το πρόγραμμά τους ανέπαφο. Χρειαζόμαστε μια εκ νέου σύγκλιση των δυνάμεων της Αριστεράς, των Πράσινων και της Σοσιαλδημοκρατίας ενάντια στην αυξανόμενη απειλή του εθνικισμού, της ξενοφοβίας και της ακροδεξιάς.

Το παρόν βιβλίο μιλάει για τη σχέση της σύγχρονης τέχνης με το φύλο, τη μνήμη, την ταυτότητα και τη δημόσια σφαίρα. Ζητήματα όπως η αιρετική αναβίωση του παρελθόντος, η αρχειακή τέχνη, η σωματική μνήμη, η συνάντηση της σύγχρονης με την αρχαιότητα, η διεκδίκηση της σεξουαλικότητας, ο έμφυλος προσδιορισμός του βλέμματος, οι υβριδικές ταυτότητες, το τραύμα και η επανάκαμψη της υλικότητας συνθέτουν τις επιμέρους ενότητες. Η συγγραφέας αφηγείται ιστορίες εκθέσεων και εικαστικών έργων μέσα απο την οπτική και τη μακρόχρονη εμπειρία της επιμελήτριας-ιστορικού τέχνης. Αντιμετωπίζει τη σύγχρονη τέχνη, τα μουσεία και τις εκθέσεις ως ένα κοινωνικό πεδίο καλλιέργιας διασταυρούμενων βλεμμάτων, βιωματικής ανατροφοδότησης και κριτικού αναστοχασμού για το νόημα της τέχνης στην καθημερινή μας ζωή.