Ο ανά χείρας συλλογικός τόμος προέκυψε απο την επιθυμία του Ινστιντούτου Νίκος Πουνλαντζάς να συμμετάσχει στον δημόσιο διάλογο που αναπτύσσεται με αφορμή τη συμπλήρωση διακοσίων χρόνων απο την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης. Συνεκτιμώντας τις ευρύτερες κοινωνικές και πολιτικές διαστάσεις της συγκυρίας, επιλέξαμε να διατρέξουμε αναστοχαστικά και τους δύο αιώνες της νεοελληνικής περιπέτειας αναδεικνύοντας και φωτίζοντας στιγμιότυπα, όψεις, γενεαλογίες αλλά και αθέατες πτυχές της απο τη σκοπιά της τέχνης. Προφανώς είναι αδύνατο, στο πλαίσιο μιας συλλογής κειμένων, να αποπειραθεί κανείς μια μεθοδική έρευνα για κάθε είδος καλλιτεχνικής πρακτικής ή έναν καθολικό αναστοχασμό για μια τόσο μεγάλη περίοδο. Κάτι τέτοιο θα αποτελόυσε, ούτος ή αλλιώς, μιας άλλης τάξης εγχείρημα. Πολύ περισσότερο, δεν θα μπορούσαμε να εισηγηθούμε έναν μονοσύμαντο τρόπο θεώρησης και ερμηνείας των καλλιτεχνικών τεκμηρίων και της βιογραφίας τους. Αντίθετα, όπως θα διαπιστώσετε διαβάζοντας τα σαράντα επτά κείμενα που απαρτίζουν τον τόμο, ο χαρακτήρας των προσεγγίσεων είναι πολυπρισματικός. Στόχος μας ήταν εξαρχής να ανασύρουμε θραύσματα ιστορίας -έργα ανθρώπων, γεγονότα, ίχνη μακράς διαρκείας και τομές, μετέωρα επίδικα, υπόγειες δυναμικές, στερεότυπα, κυρίαρχα κοσμοείδωλα, ρωγμές και αντιστάσεις- όπως ανιχνεύονται στο σώμα της τέχνης, στα διάφορα είδη πολιτισμικής - καλλιτεχνικής πρακτικής και καλλιτεχνικών μορφών έκφρασης: την ποίηση, τη λογοτεχνία, τη μουσική, και το τραγούδι, το θέατρο, τον κινηματογράφο, τον χορό, τα εικαστικά, τη φωτογραφία, τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό, τη λαϊκή αφήγηση.

Στην τρέχουσα, κυρίαρχη φιλολογία περί λαϊκισμού, συντρέχει μια ουσιοκρατική θεώρηση, η οποία εντοπίζεται ευκρινώς στον επιστημονικό λόγο. Παρά την ποικιλία που διαπιστώνεται πως εμφανίζει, ο λαϊκισμός προσεγγίζεται ως παρέκκλιση, παραφθορά, ακρότητα, απατηλή υπόσχεση, κακή δημαγωγία ή δόλια πολιτική, η οποία υπάρχει αντικειμενικά και αναμένει απλώς τους εκάστοτε φορείς της ώστε να τεθεί σε κίνηση, να ασκηθεί. Υποστηρίζεται πως υπάρχει «αντικειμενικά» μια «πρέπουσα» πολιτική και μια «λαϊκιστική» πολιτική που αντιδιαστέλλεται προς αυτήν. Ο επιστημονικός λόγος, στο πλαίσιο αυτό, στοχεύει να εντοπίσει, κατατάξει, ταξινομήσει και περιγράψει τις διάφορες ποικιλίες του «λαϊκιστικού φαινομένου», να καταγράψει την έκταση της προσβολής ενός πολιτικού φορέα από την «ασθένεια» του λαϊκισμού, να προειδοποιήσει για την πολιτική του επικινδυνότητα και αντιδημοκρατική του επίπτωση. Με τον τρόπο αυτό, η πολιτική λειτουργία του επιστημονικού λόγου ταυτίζεται με εκείνη του πολιτικού. Βασική θέση, στην ανάλυση που ακολουθεί, είναι ότι ο λαϊκισμός δεν συνιστά αντικειμενικό και δοσμένο μέγεθος, μια πραγματικότητα που αναμένει από τον επιστημονικό λόγο να ανακαλύψει την «αλήθεια» του: να τον περιγράψει, αναλύσει και, γενικώς, να φέρει στην επιφάνεια την ουσία και τα βασικά χαρακτηριστικά του, ως ιδιαίτερο είδος πολιτικής ρητορικής, οργάνωσης, λόγου, λογικής, ιδεολογίας ή πρακτικής. Η απόπειρα οντολογικής διευθέτησης του λαϊκισμού αντικαθίσταται, στην παρούσα εργασία, από μια οπτική που δεν τον συλλαμβάνει ως κάτι που «είναι», αλλά ως κάτι που (λέγεται πως) «συμβαίνει», ως κάτι που (λέγεται πως) «γίνεται». Το συμβαίνον-λαϊκισμός, εν προκειμένω, ως «κάτι» που υποτίθεται πως χαρακτηρίζει ένα είδος πολιτικής θεώρησης και πρακτικής, (ανα)παράγεται, ως ρητορική, στο πλαίσιο μιας δημόσιας συζήτησης που του προσδίδει και τα επιμέρους νοηματικά του περιεχόμενα. Ο λαϊκισμός και το νόημά του δεν υπάρχουν έξω από αυτή τη (δημόσια) συζήτηση, κι εάν, ενδεχομένως, εμφανίζεται ως «αντικειμενική πραγμ

Αυτός ο τόμος είναι η πρώτη προσπάθεια Ελλήνων και ξένων διανοουμένων και πολιτικών να τοποθετήσoυν την εμπειρία του ΣΥΡΙΖΑ στο πλαίσιο των σύγχρονων θεωρητικών συζητήσεων. Ποιες ήταν οι απαντήσεις του κράτους στις πολιτικές του ΣΥΡΙΖΑ; Τι περιθώριο ελιγμών υπήρχε στις διαπραγματεύσεις με τους δανειστές; Τι είδους αντίσταση και ποια βοήθεια συνάντησε η κυβέρνηση από τα κοινωνικά κινήματα και την κοινωνία των πολιτών; Ποιες ήταν οι προτεραιότητες της κυβέρνησης; Γενικότερα, ποια μαθήματα μπορούν να πάρουν η ελληνική και η ευρωπαϊκή Αριστερά από την εμπειρία του ΣΥΡΙΖΑ; Με ποιον τρόπο η κλασική αλλά και η πρόσφατη αριστερή θεωρία βοηθούν σε αυτή τη διαδικασία; Ήταν το κόμμα προετοιμασμένο για τις προκλήσεις και τα καθήκοντα που θα αντιμετώπιζε; Πρόκειται για μια πρώτη καταγραφή που δεν συνιστά επίσημο απολογισμό αλλά μια συλλογή από εμπειρίες πολιτικών και πανεπιστημιακών που εξετάζονται από θεωρητική σκοπιά. Οι συγγραφείς χρησιμοποιούν την αριστερή θεωρία για να εξετάσουν τη διακυβέρνηση και την αριστερή εμπειρία ώστε στη συνέχεια να διορθώσουν την αριστερή θεωρία. Δίνουν μια αίσθηση των επιτυχιών, των αποτυχιών και των απογοητεύσεων ανθρώπων που έπεσαν στα βαθιά και έμαθαν την τέχνη της διακυβέρνησης και τους επικαθορισμούς της εξουσίας ενώ κυβερνούσαν. Η εμπειρία τους είναι πολύτιμη για την Αριστερά. Ο συμβιβασμός του 2015 και η ήττα του 2019 δείχνουν ότι αν δεν υπάρξει αλλαγή στην Ευρώπη, οι κυβερνήσεις μιας απομονωμένης Αριστεράς δεν μπορούν να επιβιώσουν με το πρόγραμμά τους ανέπαφο. Χρειαζόμαστε μια εκ νέου σύγκλιση των δυνάμεων της Αριστεράς, των Πράσινων και της Σοσιαλδημοκρατίας ενάντια στην αυξανόμενη απειλή του εθνικισμού, της ξενοφοβίας και της ακροδεξιάς.

Το παρόν βιβλίο μιλάει για τη σχέση της σύγχρονης τέχνης με το φύλο, τη μνήμη, την ταυτότητα και τη δημόσια σφαίρα. Ζητήματα όπως η αιρετική αναβίωση του παρελθόντος, η αρχειακή τέχνη, η σωματική μνήμη, η συνάντηση της σύγχρονης με την αρχαιότητα, η διεκδίκηση της σεξουαλικότητας, ο έμφυλος προσδιορισμός του βλέμματος, οι υβριδικές ταυτότητες, το τραύμα και η επανάκαμψη της υλικότητας συνθέτουν τις επιμέρους ενότητες. Η συγγραφέας αφηγείται ιστορίες εκθέσεων και εικαστικών έργων μέσα απο την οπτική και τη μακρόχρονη εμπειρία της επιμελήτριας-ιστορικού τέχνης. Αντιμετωπίζει τη σύγχρονη τέχνη, τα μουσεία και τις εκθέσεις ως ένα κοινωνικό πεδίο καλλιέργιας διασταυρούμενων βλεμμάτων, βιωματικής ανατροφοδότησης και κριτικού αναστοχασμού για το νόημα της τέχνης στην καθημερινή μας ζωή.

«Έχουμε πολλούς λόγους να ανατρέξουμε στο έργο του Άντολφ Λόος στις μέρες μας, πέρα από τα μαθήματα ιστορίας: πρώτα απ’ όλα, για την αρχιτεκτονική των κατοικιών του, που άφησε εξαίρετα δείγματα, κυρίως στη Βιέννη, αλλά και για τη μνημειακή αστική αρχιτεκτονική του, που περιορίστηκε στα σχέδια· για τα κείμενα πολιτισμικής κριτικής του, μικρά δοκίμια στον ημερήσιο Τύπο, και μεγαλύτερα δοκίμια για την αρχιτεκτονική, τον τρόπο ένδυσης, τη μουσική που συγκέντρωσε στα δύο βιβλία του· για τη θεωρητική συγκρότηση του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού ως Raumplan, δηλαδή ως σχεδίου στον χώρο· και, τέλος, για το αποτύπωμα της παρουσίας του στο αστικό περιβάλλον της Βιέννης και του Παρισιού, που τον κατέστησε προσωπικότητα με κύρος και εμβέλεια, πριν αποσυρθεί, σχεδόν κωφός, σαν τον Μπετόβεν, στην αιωνιότητα». (Από την εισαγωγή) Εκατόν πενήντα χρόνια μετά τη γέννησή του, ο Άντολφ Λόος παραμένει επίκαιρος και συνάμα αινιγματικός τόσο ως αρχιτέκτονας όσο και ως κριτικός εισηγητής του μοντερνισμού σε κάθε πτυχή της σύγχρονης ζωής. Στην ανά χείρας έκδοση παρουσιάζονται δύο από τα σύντομα μεν, ωστόσο εξαιρετικά επιδραστικά δοκίμιά του, στα οποία αποτυπώνονται κομβικοί σχηματισμοί της σκέψης του. Η εισαγωγή του Παναγιώτη Τουρνικιώτη αναδεικνύει τις πολλαπλές πτυχές του έργου του, ενώ ο επίμετρο του Γιώργου Σαγκριώτη επικαιροποιεί τη «διαφωτιστική αποστολή» της σκέψης του Λόος.

Ο Εγιάλ Βάιτσμαν, ιδρυτής και διευθυντής του ερευνητικού ινστιτούτου Forensic Architecture, παρουσιάζει την ιστορία, τις μεθοδολογικές πρακτικές, τις επιστημολογικές προκείμενες, τις δυνατότητες και τους περιορισμούς των ερευνών της ομάδας του σε περιστατικά παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Το βιβλίο εντυπωσιάζει και σοκάρει με την αφηγηματική ανασυγκρότηση και τη λεπτομερή χαρτογραφική και οπτική τεκμηρίωση των υποθέσεων που έχει ερευνήσει η ομάδα και εντέλει παρουσιάζει μια νέα μορφή δημόσιας αλήθειας, η οποία έχει παραχθεί τεχνολογικά, αρχιτεκτονικά και αισθητικά, διατρέχοντας πολλαπλές χωρικές κλίμακες και χρονικές διάρκειες. Στην Ελλάδα, η Forensic Architecture είναι γνωστή από τις έρευνες τις οποίες διεξήγαγε για τις δολοφονίες του Παύλου Φύσσα και του Ζακ Κωστόπουλου. «Στη δουλειά μας προσπαθούμε συχνά να κάνουμε δύο πράγματα ταυτόχρονα: να χρησιμοποιήσουμε την τεχνολογία για να αποκαλύψουμε περιστατικά κατάχρησης κρατικής ή εταιρικής εξουσίας και, επίσης, να κατα­νοήσουμε το ίδιο το πρόβλημα με αυτές τις τεχνολογίες. […] Οι μέθοδοί μας, ωστόσο, σε καμία περίπτωση δεν περιορίζονται απλώς στην “τεχνολογία”. Καθεμία από τις έρευνές μας συνδέει κοινότητες που υφίστανται άμεσα τη βία, ακτιβιστές που διεξάγουν επιτόπια έρευνα, μεμονωμένους ερευνητές και ειδικούς, καλλιτέχνες που μπορούν να παρουσιάσουν τα πράγματα με πρωτότυπο τρόπο και πολιτιστικούς θεσμούς που μπορούν να ενισχύσουν αυτή την έρευνα». Εγιάλ Βάιτσμαν

Η Εργασία περί στοών (Das Passagen-Werk) υπήρξε το magnum opus του Γερμανοεβραίου φιλόσοφου Βάλτερ Μπένγιαμιν. Με τη μεθοδική παράθεση πολυάριθμων αποσπασμάτων από διάφορους συγγραφείς αλλά και δικών του αφοριστικών σχολιασμών, επιδίωκε να συγκροτήσει ένα καλειδοσκόπιο, μέσα από το οποίο ο αναγνώστης θα «τηλεσκόπευε» ένα υπέρπυκνο σημείο του παρελθόντος, το Παρίσι του 19ου αιώνα. Συλλαμβάνοντας την ιδέα ότι το αστικό τοπίο αυτής της πρότυπης μεγαλούπολης μπορεί να ιδωθεί ως μήτρα των χαρακτηριστικότερων φαινομένων του ακμαίου καπιταλισμού, ο Μπένγιαμιν αναγνώρισε στις εμπορικές στοές, στις σκεπαστές διαβάσεις, την εμβληματική μεταφορά γύρω από την οποία θα οργανωνόταν το υλικό της σχεδιαζόμενης εργασίας. Ένα έργο που έμεινε ανολοκλήρωτο. Στην καρδιά της Εργασίας περί στοών ξεχωρίζει μια θεωρητική νησίδα, η Δεσμίδα Ν, με τίτλο «Γνωσιοθεωρητικά, Θεωρία της προόδου». Στην ενότητα αυτή, ο Μπένγιαμιν προτείνει μια ρηξικέλευθη ιστορικο-υλιστική αντίληψη για την κατανόηση του παρελθόντος. Όπως υποστηρίζει, «ο ιστορικός υλισμός πρέπει να απαρνηθεί το επικό στοιχείο της ιστορίας. Ανατινάζει την εποχή έξω από την πραγμοειδή “συνέχεια της ιστορίας”. Αλλά επίσης ανατινάζει την ομοιογένεια της εποχής. Τη γεμίζει με εκρηκτική ύλη, δηλαδή με παρόν». Στη Δεσμίδα Ν περιλαμβάνεται επίσης ένα σύνολο καταχωρίσεων που ιχνηλατούν την αποκρυστάλλωση της αντίληψης περί αυτόματης προόδου ως τελεολογικού δόγματος κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα. Πρόθεση του συγγραφέα ήταν η καταγραφή της πρωτο-ιστορίας (Urgeschichte) της συγκεκριμένης κανονιστικής ιδέας, η οποία εμπεδώθηκε παράλληλα με την αυξανόμενη κυριαρχία της αστικής τάξης.

Επί δεκαετίες, μέχρι την πτώση του «υπαρκτού», η αριστερά συνόδευε τις πρακτικές της και τους αγώνες της από μια «καθοδηγητική παρηγοριά». Οσοδήποτε περίπλοκες, αμφίσημες και παλινδρομικές κι αν ήταν οι ιστορικές συνθήκες, πίστευε ότι η ίδια της η ύπαρξη και η δυναμική της υπάγονταν σε μια μεγάλη ή καθοριστική αντίφαση που αναπόφευκτα κάποτε θα οδηγούσε στην ανατροπή του καπιταλισμού και στην έμπρακτη δικαίωσή της. Τούτη η –μεσσιανικού τύπου– παρηγορητική πίστη πλέον έχει κλονιστεί οριστικά. Η αριστερά έρχεται αντιμέτωπη με τη σκληρή πραγματικότητα των ταξικών αγώνων, που είναι η πραγματικότητα ενός κοινωνικοπολιτικού πολέμου, χωρίς προκαθορισμένο νικητή. Οι αντιφάσεις και οι όποιες ρωγμές στο αντίπαλο στρατόπεδο είναι στοιχεία για να εκμεταλλεύεσαι προς όφελός σου, δεν οδηγούν από μόνες τους στην ήττα του εχθρού σου. Αν η συνειδητοποίηση τούτης της κατάστασης στο ιδεολογικοπολιτικό επίπεδο προσγειώνει την αριστερά σε μια ρεαλιστική στάση έναντι της μεταψυχροπολεμικής συνθήκης, στη σφαίρα της (αριστερής) κοινωνικής και πολιτικής θεωρίας η «προσ­γείωση» θα έπρεπε να σηματοδοτείται από μια αντίστοιχη κίνηση. Η αντικατάσταση της –ιδεαλιστικής, εν τέλει– εγελιανομαρξιστικής φιλοσοφίας της ιστορίας από τον λεγόμενο μεταμοντερνισμό σe κάποια από τις λιγότερο ή περισσότερο ασυνάρτητες παραλλαγές του αποτέλεσε τη χειρότερη δυνατή επιλογή. Από την παρηγοριά του «αριστερού μεσσιανισμού» περάσαμε στην πολιτική ύπνωση της θεωρίας ως θεάματος. Προσπαθώ στη δουλειά μου να ακολουθώ μια κατά την άποψή μου πολιτικά πιο γόνιμη κατεύθυνση: αξιοποίηση της μαρξιστικής εννοιολογικής παράδοσης σε μια αληθινά (ιστορικο)υλιστική προσέγγιση.

Τα ταξίδια στη Μεσόγειο είναι δύσκολα στις μέρες της πανδημίας και το βιβλίο αυτό προτείνει μια φυγή. Περιηγείται με σκίτσα και κείμενα τις μεγάλες και μικρές μεσογειακές πόλεις, αναζητώντας την ομορφιά της αστικότητας. Αναζητά τις ποιότητες και την αίσθηση του οικείου στις πλατείες, στους δρόμους, στις αγορές, στα ταβερνάκια, στα καφενεία και στους ταρσανάδες. Αυτά συγκροτούν τη μεσογειακή αστικότητα στους οικισμούς της ενδοχώρας και των νησιών με την πυκνοκτισμένη κοσμοπολίτικη ιστορικότητα. Χωρίς νοσταλγία γι’ αυτό που χάνεται, 173 σκίτσα σε δεκάδες αστικά τοπία από δέκα μεσογειακές χώρες (Μαρόκο, Πορτογαλία, Ισπανία, Νότια Γαλλία, Ιταλία, Ελλάδα, Τυνησία, Αίγυπτο, Τουρκία, Κύπρο) και τέσσερεις της «ευρύτερης» Μεσογείου (Αυστρία, Ουγγαρία, Ολλανδία, Βέλγιο) κρατούν χαραγμένη στο χαρτί την εικόνα του τόπου και την απόλαυση της στιγμής. Αποτελούν μια διαφορετική ματιά στις παλιές μεσογειακές πόλεις οι οποίες, σε συνέχεια με την κατασκευασμένη ύπαιθρο, εκπέμπουν την μοναδική αστική ατμόσφαιρα. Τα σκίτσα απεικονίζουν τις πολλαπλές εκδοχές της μεσογειακής αστικότητας και διασώζουν κάτι από το χρώμα, τους ήχους, τις φωνές και τα αρώματα αυτών των τόπων. Αυτά που νιώθει και απολαμβάνει ο επισκέπτης, που τον διαπερνούν, και κάποτε του αποτυπώνονται στο μυαλό. Έτσι, μέσα από τα σκίτσα του Κωστή Χατζημιχάλη, ξαναζούμε στους τόπους αυτούς με τους ανθρώπους τους, αναπνέουμε τον αέρα τους. Τα σκίτσα δεν είναι επεξεργασία φωτογραφιών· όλα έχουν γίνει επιτόπου, άλλα σε ειδικά σημειωματάρια και αλλά σε απλά μπλοκ ή διαθέσιμα χαρτιά. Αποτελούν την παράπλευρη ωφέλεια των ταξιδιών του συγγραφέα στη Μεσόγειο από το 1963 μέχρι το 2020, τότε που δεν είχαμε πανδημία, δεν φορούσαμε μάσκες και κάναμε ταξίδια. Συγκροτούν ένα είδος γεωγραφικού-πολεο-αρχιτεκτονικού ημερολογίου και, μαζί με τα κείμενα που τα συνοδεύουν, συνθέτουν ένα ευχάριστο ανάγνωσμα και ένα διαφορετικό εργαλείο γνώσης και προσέγγισης του χώρου για όλες και όλους.

Σήμερα ο μεταφραστής λογοτεχνίας δεν είναι μια αινιγματική μορφή, αλλά ένας απο τους βασικούς συντελεστές του πολιτισμού μας, ο οποίος ευλόγως διεκδικεί τον ρόλο του συν-συγγραφέα. Αν και το επάγγελμά του σπουδάζεται πλέον και ο ίδιος γίνεται αντικείμενο σπουδών, σπάνια του δίνεται η ευκαιρία να μιλήσει για τη δουλεία του σε πρώτο πρόσωπο, να μοιραστεί τις εμπειρίες του και τον αναστοχασμό του. Στο συλλογικό αυτό βιβλίο, καταξιωμένοι μεταφραστές κοινωνούν τους προβληματισμούς τους, ανοίγουν το εργαστήριο τους και την καρδιά τους στους αναγνώστες των μεταφράσεών τους, συνομιλούν με τους ομοίους τους και ανακαλύπτουν τις αρκάνες ενός απο τα παλαιότερα επαγγέλματα της ανθρώπινης ιστορίας.

Στο παρόν βιβλίο ο Γιώργος Αναγνώστου διερευνά την κοινωνική κατηγορία της «λευκής εθνοτικότητας» στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ως κατηγοριοποίηση που εμφανίστηκε και απέκτησε απήχηση στα χρόνια των αγώνων για τα πολιτικά δικαιώματα των μαύρων, η λευκή εθνοτικότητα αναφέρεται σε πληθυσμούς μεταναστευτικής καταγωγής, που προέρχονται από την Ευρώπη. Ο συγγραφέας μελετά την κατασκευή της εθνοτικής ιστορίας και αποκαλύπτει πως και γιατί οι λευκοί εθνοτικοί κατασκευάζουν επιλεκτικά, αναθεωρούν, λησμονούν ή αντιμετωπίζουν κριτικά το εθνοτικό παρελθόν τους. Χρησιμοποιεί ως παράδειγμα τους Ελληνοαμερικανούς για να δείξει πως το μεταναστευτικό παρελθόν μπορεί να χρησιμοποιηθεί αφενός ως όπλο απέναντι στον ρατσισμό, αφετέρου ως εργαλείο αλληλεγγύης ανάμεσα στους λευκούς εθνοτικούς και τις φυλετικές μειονότητες. Με μια διαθεματική προσέγγιση ο Αναγνώστου παρουσιάζει την ποιητική και την πολιτική ανάκληση του παρελθόντος με στόχο τη δημιουργία κοινότητας, την επιβεβαίωση της ταυτότητας και την επανασύνδεση με τις αρχαίες ρίζες, αποκαλύπτοντας ταυτοχρόνως την προσπάθεια απάλειψης και λήθης ενός παρελθόντος διακρίσεων και καταπίεσης πριν κατακτηθεί από τους πληθυσμούς αυτού η ιδιότητα της «λευκότητας». Το βιβλίο ανατέμνει την επίμονη σπουδαιότητα που έχουν τα εθνοτικά παρελθόντα για το κοινωνικό-φαντασιακό της εποχής μας. Ειδικότερα, διερευνά με ποιον τρόπο φορτίζονται σήμερα με σημασία οι πρακτικές και οι αξίες που συνδέονται με το παρελθόν και φέρουν ονομασίες «παράδοση», «λαϊκή παράδοση», «πολιτιστική κληρονομιά», «έθιμο» ή «μεταναστευτική κουλτούρα».

Σύμφωνα με τη λογική διάταξη των έργων του Αριστοτέλη, το Περί πορείας ζώων προηγείται της πραγματείας Περί ψυχής, ενώ το Περί ζώων κινήσεως την ακολουθεί. Το Περί πορείας ζώων ανήκει στις πραγματείες που διερευνούν τις αιτίες των ουσιωδών χαρακτηριστικών των έμβιων όντων και εξηγεί στοχευμένα το είδος της κίνησης που χαρακτηρίζει τα διαφορετικά έμβια όντα ως μέρος της βέλτιστης δυνατής πραγμάτωσης της φύσης τους. Από την άλλη πλευρά, το Περί ζώων κινήσεως εξετάζει την κίνηση ως φυσιολογική λειτουργία που εκκινεί από την ψυχή του έμβιου όντος, με άλλα λόγια εξηγεί τον τρόπο με τον οποίο η ψυχή θέτει σε κίνηση το σώμα, με το οποίο συνυπάρχει όπως η μορφή με την ύλη.