Ο Γιώργος Φαράκλας σ’ αυτό το βιβλίο υποστηρίζει ότι τα κοινωνικά φαινόμενα δεν μπορούν να συγκροτηθούν με ικανοποιητικό τρόπο όταν αναλύονται με όρους αιτίας και αποτελέσματος, καθώς η συμπεριφορά τους επηρεάζεται ουσιαστικά από το γεγονός ότι σχετίζονται προς τον ευατό τους, συμπεριλαμβανομένων των οικονομικών φαινομένων κατά την ανάλυση του Μαρξ. Αυτή η ανεπάρκεια της αιτιακής ανάλυσης είναι δε ένα ευτυχές γεγονός, διότι έτσι μπορεί να εξηγηθεί γιατί οι νομοτέλειες που διέπουν αυτό το πεδίο μπορούν να αλλάζουν, και να υποστηριχθεί βάσιμα ότι τα αιτήματα κοινωνικής δικαιοσύνης έχουν, ενδεχομένως, ένα αντικειμενικό έρεισμα. Ο Γιώργος Φαράκλας είναι καθηγητής Φιλοσοφίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Τα κείμενα αυτού του τόμου έχουν προέλθει από μια μακρά διεθνή συζήτηση και προσπαθούν να απαντήσουν σε κρίσιμα ερωτήματα της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης που σπάνια τίθενται, γιατί μοιάζουν άλυτα στις συνθήκες των ευρωπαϊκών μαζικών σπουδών: Πώς γίνεται να μην μπορούν να γράψουν και κυρίως να μην μπορούν να διατυπώσουν επιχειρήματα οι φοιτητές; Είναι δυνατόν να μη διάβασαν σε ολόκληρη τη διάρκεια των σπουδών τους ποτέ ένα ολόκληρο βιβλίο; Γιατί το πανεπιστήμιο δεν τους έμαθε ποτέ να διαβάζουν και να γράφουν; Οι φοιτητές θα βρουν στον τόμο ένα πολύτιμο και ταυτοχρόνως διασκεδαστικό υλικό που φτιάχτηκε για να τους συντροφεύσει στις δύσκολες και μοναχικές ώρες που περνούν μπροστά στο άσπρο χαρτί και τα πολυσέλιδα «θεωρητικά» κείμενα, ένα υλικό που μπορεί να τους βοηθήσει χωρίς να απαιτεί να το σεβαστούν. Οι διδάσκοντες θα βρουν ιδέες και προτάσεις, που αν μη τι άλλο θα τους υπενθυμίσουν ότι δεν είναι μόνοι, ότι κι άλλοι ταλαιπωρούνται με τα ίδια προβλήματα. Ο τόμος απευθύνεται όμως και σε οποιονδήποτε συναντά προβλήματα χρήσης της γλώσσας στη δουλειά του, σε οποιονδήποτε διαβάζει ή γράφει.

Στις Όψεις της Ανάγνωσης συμπεριλαμβάνονται κείμενα τα οποία αναλύουν τα ζητήματα που σχετίζονται με την ανάγνωση μέσα από διαφορετικές θεωρητικές παραδόσεις. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην αλληλεπιδραστική διάσταση της ανάγνωσης, ενώ η διαμόρφωση των αναγνωστικών πρακτικών και ο κοινωνικός ρόλος της ανάγνωσης συνδέονται με την κοινωνική στρωμάτωση, την έμφυλη διάσταση και την πρόσβαση στον εναλφαβητισμό. Στην προσπάθεια να διευρυνθεί ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι εντάσσουν (ή δεν εντάσσουν) την ανάγνωση στην καθημερινότητά τους τα κείμενα του τόμου εξετάζουν τη σχέση ανάμεσα στο ανάγνωσμα και στον αναγνώστη, την αμοιβαία συνεισφορά στη διαμόρφωση του νοήματος, την αξιακή φόρτιση της ανάγνωσης, όπως επίσης και το ρόλο της στη διαδικασία συγκρότησης της (ατομικής/συλλογικής) ταυτότητας. Στην εισαγωγή γίνεται μια ιστορική αναδρομή στις αναγνωστικές πρακτικές στη διάρκεια των δύο τελευταίων αιώνων.

Το βιβλίο αυτό απευθύνεται πρώτα από όλα στους εκπαιδευτικούς. Περιγράφει την εμπειρία μιας απόπειρας εφαρμογής των αρχών της βιωματικής-επικοινωνιακής διδασκαλίας μέσα από καλλιτεχνικές δραστηριότητες και παιχνίδια σε ένα δημόσιο δημοτικό σχολείο. Το βιβλίο αφηγείται την προσπάθεια αντιμετώπισης μέσα από μη παραδοσιακές μεθόδους τόσο των προβλημάτων μάθησης και συμμετοχής που είχαν διάφοροι μαθητές εξαιτίας κοινωνικών αιτίων, όσο και των σχέσεων ανάμεσα στα παιδιά που δυσκόλευαν πολιτισμικές διαφορές και κοινωνικές αξιολογήσεις. Το βιβλίο μπορεί να χρησιμεύσει ως πηγή προβληματισμού για μια άλλη παιδαγωγική αντιμετώπιση της αρμονικής ενσωμάτωσης των παιδιών στο σχολείο και της μάθησης.

Τα κείμενα αυτά παρουσιάζουν την εικοσαετή πορεία τού, γνωστού και από την ποίησή του, συγγραφέα στη θεωρία της λογοτεχνίας και της κριτικής της. Αν και οι αναφορές τους είναι φαινομενικά πολύ διαφορετικές –ο Ροΐδης, ο Έλιοτ, ο Καντ, ο ντε Μαν, ο Μπλουμ, ο Αλτουσέρ, ο Ρουσώ–, όπως άλλωστε και οι αφορμές –από τη διαμάχη της «Νέας κριτικής» ως τους πανηγυρικούς λόγους–, ο αναγνώστης θα διακρίνει το περίγραμμα μιας συστηματικής, πρωτότυπης και γόνιμης έρευνας. Ελάχιστοι στην Ελλάδα έχουν ασχοληθεί με ανάλογη θεωρητική συνέπεια με τη θεωρία της λογοτεχνίας. Ο Δ. Καψάλης μας προσφέρει «μια γεύση» ενός συναρπαστικού πεδίου συζήτησης και έρευνας και διατηρεί τον ζωντανό λόγο του χωρίς να αποφεύγει τα βαθειά νερά του φιλοσοφικού στοχασμού και της σύγχρονης επιστήμης.

Το βιβλίο επιχειρεί μια κριτική παρουσίαση της πορείας και των προοπτικών της σύγχρονης πολιτικής ανάλυσης μέσα από τη συζήτηση των μεθοδολογικών αρχών της, των θεματικών και ερευνητικών ενδιαφερόντων της, καθώς και των θεωρητικών τάσεων στη σύγχρονη πολιτική επιστήμη. Στο πρώτο μέρος καταγράφεται η πορεία της πολιτικής ανάλυσης με αφετηρία τον κλάδο της συγκριτικής πολιτικής. Στο δεύτερο μέρος αναπτύσσεται το πολυσυζητημένο θέμα των «μεταβάσεων» στη δημοκρατία, με έμφαση στη συζήτηση για τις προοπτικές των μετακομμουνιστικών κοινωνιών και με ειδικό χώρο αναφοράς την περιοχή της νοτιοανατολικής Ευρώπης. Το βιβλίο του κ. Λυριντζή απευθύνεται σε όλους όσους ενδιαφέρονται για τους προβληματισμούς και τις εξελίξεις στο χώρο και των κοινωνικών επιστημών, και ειδικότερα σε όσους ασχολούνται με τα ζητήματα της πολιτικής ανάλυσης και των σχέσεων εξουσίας.. Ο Χρήστος Λυριντζής είναι καθηγητής Πολιτικής θεωρίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Τρεις από τους γνωστότερους Γερμανούς σχολιαστές της Κριτικής Θεωρίας και τρεις Έλληνες ερευνητές που έχουν ασχοληθεί με το ίδιο θέμα προσπαθούν στον τόμο αυτό να απαντήσουν στο ερώτημα «ποιά είναι η σημερινή επικαιρότητα της θεωρίας που ανέπτυξε η Σχολή της Φραγκφούρτης». Εξετάζουν διαφορετικές όψεις αυτής της θεωρίας, από τις οικολογικές της προεκτάσεις μέχρι τις επιστημολογικές της συνέπειες και παρουσιάζουν τόσο τις διαδεδομένες απόψεις των μελών της Σχολής όσο και λιγότερο γνωστές τοποθετήσεις τους σε θέματα φιλοσοφίας, πολιτικής, αλλά και τέχνης. Τα κείμενα του τόμου δεν αποφεύγουν το ερώτημα που έχει θέσει η σύγχρονη συζήτηση σχετικά με τα στοιχεία ανορθολογισμού της Κριτικής Θεωρίας ούτε εκείνα που αφορούν στις διαφορές μεταξύ των αντιλήψεων επιφανών εκπροσώπων της, όπως μεταξύ του Αντόρνο και του Μπένγιαμιν ή μεταξύ του παλαιότερου πυρήνα και του Χάμπερμας.

Στη μονογραφία αυτή αναλύονται κεντρικές όψεις της θεωρίας του επιχειρήματος, από την προοπτική της σύγχρονης συζήτησης για την ορθολογικότητα. Η ανάλυση βασίζεται σε ευρύ φάσμα κειμένων (Αριστοτέλης και Σχολιαστές, ρητορική θεωρία της ύστερης αρχαιότητας, Καρτέσιος, σύγχρονοι θεωρητικοί). Πρόκειται για την πρώτη ελληνική συστηματική μελέτη του δικανικού επιχειρήματος από φιλοσοφική σκοπιά. Η πρωτότυπη προσέγγιση του συγγραφέα κάνει το βιβλίο ιδιαίτερα χρήσιμο για τη σύγχρονη συζήτηση. Για το βιβλίο του Μπασάκου γράφηκε πως αποτελεί μια από τις ελάχιστες κρίσιμες ελληνικές σμβολές στη διεθνή φιλοσοφική συζήτηση. Ο Παντελής Μπασάκος είναι καθηγητής Φιλοσοφίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Το πώς η γνώση και γενικότερα η πληροφόρηση επηρεάζεται από τους τρόπους μετάδοσής της είναι ένα σημαντικό και πολυσυζητημένο πρόβλημα, που παίρνει διαφορετικές μορφές ανάλογα με τα μέσα (τις τεχνολογίες) και την εποχή της μετάδοσης. Οι δέκα μελέτες που φιλοξενούνται στον τόμο φιλοδοξούν να φωτίσουν το ζήτημα, εντάσσοντάς το στο χρονικό φάσμα που εκτείνεται από την μινωική εποχή ως την ύστερη αρχαιότητα και προσεγγίζοντάς το μέσα από μια πλούσια θεματολογία: τη διδασκαλία στη μυκηναϊκή και ομηρική εποχή, τα αθηναϊκά λαίκά δικαστήρια, την ιατρική της κλασσικής αρχαιότητας, το ρόλο των δρόμων στη διατήρηση της μνήμης στην αρχαιότητα, την απόκρυφη γνώση των πρώτων χριστιανών, την βυζαντινή ονειροκριτική, τα ανέκδοτα, τους μύθους, τις αφηγήσεις και τα κείμενα της αρχαιότητας.

Στον τόμο αυτό περιλαμβάνονται πέντε κρίσιμα δοκίμια του Βάλτερ Μπένγιαμιν στα οποία παρουσιάζεται -και ουσιαστικά ολοκληρώνεται- η πρωτότυπη και ιδιοσυγκρασιακή του φιλοσοφία της γλώσσας, μια φιλοσοφία ελάχιστα συστηματική, ωστόσο βαθιά ενορατική, η οποία επηρέασε αποφασιστικά τη σκέψη της Σχολής της Φραγκφούρτης και προανήγγειλε κρίσιμες θεωρητικές καινοτομίες του αιώνα μας. Τα δοκίμια αυτά είναι «Για τη γλώσσα εν γένει και τη γλώσσα του ανθρώπου», «Το έργο του μεταφραστή», «Για τη μιμητική ικανότητα», «Η γένεση της αλληγορίας» και «Ο αφηγητής»- όλα αυτοτελή γραπτά, εκτός από τη «Γένεση της αλληγορίας» που ανήκει στο τρίτο μέρος του νεανικού του έργου Οι πηγές του Γερμανικού Δράματος.

Η έντονη ενασχόληση σημαντικών φιλοσόφων και ιστορικών της φιλοσοφίας με τα κείμενα του Μαρξ, έπειτα από τις αλλαγές που συντελέστηκαν στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, αποδεικνύει το αυξανόμενο ενδιαφέρον των σύγχρονων στοχαστών για τη σκέψη που σφράγισε τα τελευταία εκατόν πενήντα χρόνια. Κύριο μέλημα, της μελέτης του Μπαλιμπάρ είναι να καταδειχθεί ότι ο Μαρξ είναι επίκαιρος συγγραφέας και ότι η σημασία του έργου του για τη φιλοσοφία είναι τώρα μεγαλύτερη από κάθε άλλη φορά.