Από την Αναγέννηση και μετά η σπουδαιότητα της σκέψης των αρχαίων σοφιστών άρχισε να αναγνωρίζεται όλο και περισσότερο. Η σοφιστική συνδέθηκε σε μεγάλο βαθμό με την αμφισβήτηση του δογματισμού και με τις νέες φιλοσοφικο-επιστημονικές μεθόδους. Τι αξία έχει, όμως, η γνώση χωρίς τον αναστοχασμό και την αυτογνωσία του υποκειμένου της; Ποια είναι η θέση του ανθρώπου μέσα στη φύση και στον κόσμο; Ποιες είναι οι προϋποθέσεις μιας ορθολογικής ηθικής και πολιτικής; Τι σημαίνει δημοκρατία και ελευθερία; Τέτοιας σημασίας ερωτήματα έθεσαν οι σοφιστές του 5ου π.Χ. αιώνα, ενώ οι φιλόσοφοι, από τον Σωκράτη μέχρι τις μέρες μας, τους ακολούθησαν σε αυτές τις αναζητήσεις, συνήθως όμως αρνούμενοι να αναγνωρίσουν την πνευματική οφειλή τους. Ο Πρωταγόρας υπήρξε ο αρχαιότερος και ίσως ο σημαντικότερος σοφιστής. Τα αντικείμενα της έρευνάς του ήταν ποικίλα: η πολιτική, η ρητορική, η γλώσσα, η φύση της πραγματικότητας, της γνώσης και του ανθρώπου. Τι σημαίνει, όμως, «σοφιστής» και ποια είναι η διαφορά του από τον «φιλόσοφο»; Σε αυτήν τη μελέτη πραγματευόμαστε το συγκεκριμένο ερώτημα, ερμηνεύοντας διεξοδικά τη σκέψη του Πρωταγόρα σε αντιπαραβολή με τη σκέψη του Πλάτωνα, και σχολιάζουμε την κριτική του Αριστοτέλη στον σοφιστή. Επίσης, ένα βασικό θέμα της μελέτης μας είναι η σχέση του ανθρώπου με την αλήθεια, και η σχέση της αλήθειας με την ηθική και την πολιτική.

Ο τόμος αυτός περιέχει τα αποτελέσματα μιας διεξοδικής έρευνας για τα πυκνά γεγονότα διαμαρτυρίας και αλληλεγγύης γύρω από το προσφυγικό ζήτημα που μεταξύ των καλοκαιριών του 2015 και του 2020 έλαβαν χώρα στα νησιά της Λέσβου, της Χίου και της Σάμου στη διάρκεια των κινητοποιήσεων που πραγματοποίησαν τρεις διαφορετικοί συλλογικοί δρώντες: οι πρόσφυγες, οι αλληλέγγυοι στους πρόσφυγες και οι ρατσιστικές και ξενοφοβικές ομάδες. Αν μέσα στην επικοινωνία και στους συμβολισμούς των καθημερινών διαδράσεων μεταξύ των αλληλέγγυων υποκειμένων φωλιάζει αναγκαία μια ‘γραμματική της αλλαγής’ που τροφοδοτείται από θεμελιώδη αναστοχαστικά δεδομένα της δράσης, ευελπιστούμε πως αυτή η μελέτη μπορεί να συντελέσει προκειμένου ενόψει μελλοντικών εξελίξεων τέτοια υποκείμενα να επεξεργαστούν εναργέστερα δύο τουλάχιστον από αυτά τα δεδομένα. Να αναγνωρίσουν και να ενισχύσουν τις θετικές πλευρές που είχε τότε η συλλογική τους δράση και να αναπτύξουν μια αυτοκριτική προσέγγιση των λαθών τους με στόχο να διαμορφώσουν νέες και πιο ρηξικέλευθες νοηματοδοτήσεις της πολύπλοκης συγκρουσιακής πραγματικότητας που στις μέρες μας σχηματίζεται γύρω από το προσφυγικό.

Η Σόφι είναι μια νεαρή γυναίκα που ζει στο Άμστερνταμ, δεν αισθάνεται καλά με τη θηλυκότητά της και μάλλον την ελκύουν περισσότερο οι γυναίκες από ότι οι άντρες. Η ιστορία της σεξουαλικότητάς της ξεκινά με την απώλεια της παρθενιάς της και τελειώνει λίγο πριν επισκεφτεί εκείνο το νοσοκομείο όπου μπορεί κανείς να γίνει «λιγότερο κορίτσι και περισσότερο αγόρι». Το Η ιστορία της σεξουαλικότητάς μου είναι το δηκτικό αντισυμβατικό πρώτο μυθιστόρημα του Τόμπι Λακμάρες, που κάποτε ανακηρύχθηκε μούσα και αργότερα φονταμενταλίστρια λεσβία. Ένα βιβλίο ουσίας, που συζητά τολμηρά για την αγάπη, την απώλεια και τη φιλοσοφία. 

Συλλογικός τόμος αφιερωμένος στη μνήμη της Άννας Ποταμιάνου 1926-2021

Η ποίηση ως μαρτυρία με επίκεντρο το τραύμα και το πάσχον σώμα. Ιταλόγλωσσα ποιήματα εκτοπισμένων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης: πρόκειται για Ιταλοεβραίους (Πρίμο Λέβι, Έντιθ Μπρουκ), για αντιστασιακούς (Λοντοβίκο Μπαρμπιάνο ντι Μπελτζοϊόζο, Κουίντο Οζάνο, Μπρούνο Βαζάρι, Μίρκο Τζιουζέπε Κάμια) και για αιχμάλωτους πολέμου (Μπρούνο Λόντι).Τα ποιήματα «συνομιλούν» με τα αφηγηματικά κείμενα αρκετών από τους προαναφερθέντες, αλλά και με μαρτυρίες, όπως εκείνες των Λιλιάνα Σέγκρε, Γκότι Μπάουερ, Τζιουλιάνα Τεντέσκι.Μέσα από τον ποιητικό λόγο αναδύονται οι πτυχές, καθώς και οι συνέπειες της φρίκης στη μετέπειτα ζωή των επιζώντων: η κακοποίηση, η βία, η έκθεση του σώματος σε εξαιρετικά δυσμενείς καιρικές συνθήκες, η απώλεια της θηλυκότητας για τις κρατούμενες, η αφόρητη δίψα, η νόσος της πείνας (hunger disease), η Μετατραυματική Αγχώδης Διαταραχή (PTSΑναπόφευκτα, γνωστικά πεδία, όπως η ψυχολογία, η ψυχανάλυση και οι νευροεπιστήμες, σε συνδυασμό με την αναφορά στο ιστορικό πλαίσιο συμβάλλουν στη διεπιστημονική προσέγγιση του θέματος.Σημείο εκκίνησης αποτελούν τα ποιήματα του Πρίμο Λέβι, του οποίου άλλωστε η μαρτυρία αποτελεί βασικό σημείο αναφοράς, καθώς η διεισδυτική του ματιά καθιστά τα έργα του με τίτλο Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος και Αυτοί που βούλιαξαν και αυτοί που σώθηκαν κορυφαία δείγματα στρατοπεδικής λογοτεχνίας.

Πως νοηματοδοτούν οι νέές και οι νέοι τη δημοκρατία; Τι σκέφτονται για τους πολιτικούς θεσμούς και τις συλλογικες διαδικασίες αποφάσεων; Συμμετέχουν στα κοινά, με ποιόν τρόπο; Σε τι ιδέες πιστεύουν; Πως αντιλαμβάνονται το κοινωνικό γίγνεσθαι και πως φαντάζονται το μέλλον; Τι γνώμη έχουν για μια σειρά επίκαιρα κοινωνικά ζητήματα; Και ευρύτερα: Πως γίνεται σήμερα αντιληπτή η κρίση της δημοκρατίας;Ποιά στερεότυπα και ποιές «αυτονόητες» στάσεις ορίζουν την πολιτική συμμετοχή ή την αποχή; Ποιά είναι η δομή, ποιά τα σχήματα και ποιές οι αντιφάσεις και οι ρωγμές του καθημερινού λόγου για την κοινωνία και την πολιτική; Πως μέσα σε αυτόν αρθρώνονται αναζητήσεις, αντιστάσεις και οράματα της γενιάς που τώρα «αναλαμβάνει»Αυτά είναι τα ερωτήματα στη βάση των οποίων η ερευνητική ομάδα που υπογράφει τον ανά χείρας τόμο συγκεντρωσε το υλικό που παρουσιάζεται εδώ.

Γιορτές. Γιατί κάποιοι άνθρωποι τις βλέπουν σαν φασαρία ενώ άλλοι τις προσμένουν με λαχτάρα και τις οργανώνουν με χαρά; Ονομαστικές γιορτές, γενέθλια, εθνικές, δανεισμένες από χώρες του εξωτερικού, θρησκευτικές. Γιορτάζουν οι άνθρωποι σήμερα; Οι ήρωες του βιβλίου αγαπούν τις γιορτές –ή έτσι λένε– και νοηματοδοτούν τον χρόνο τους με βάση τις γιορτές στο ημερολόγιο. Όμως το 2019 είναι η χρονιά που δεν γιορτάζει κανείς τους. Η μόνη που κάνει πάρτι είναι η πραγματικότητα. Ίσως οι γιορτές είναι οι άνθρωποί μας. Ίσως οι γιορτές είναι η νιότη μας. Ίσως οι γιορτές είναι η αγάπη και το μοίρασμά της. Η Στέφη μαθαίνει πολλά το 2019. Αρκετά απ’ αυτά δεν θα ήθελε να τα μάθει. Το ίδιο και οι άνθρωποι που αγαπάει. Μεγαλώνουν σε μια Ελλάδα που νοσεί, μια Αθήνα που φλέγεται, μια χρονιά που παίρνει χωρίς να λογαριάζει τίποτα. Ας επιβιώσει όποιος γιορτάζει καλύτερα. Ας επι-βιώσει όποιος καταφέρει να γιορτάζει και στο τίποτα.

Αρχές της δεκαετίας του 1950 στο Ουισκόνσιν των ΗΠΑ ένα νεογέννητο αγόρι παραδίδεται στην Κοινωνική Υπηρεσία της Καθολικής Αρχιεπισκοπής. Η νεαρή μητέρα δηλώνει ότι δεν μπορεί και δεν θέλει να το κρατήσει. Ο πατέρας είναι άγνωστος και η μητέρα κάνει ό,τι μπορεί για να αποκρύψει την ταυτότητά του. Η υπηρεσία θεωρεί ότι πριν δοθεί το παιδί για αναδοχή ή τεκνοθεσία πρέπει να διαπιστωθεί η φυλετική του καταγωγή. Βλέπεις, ο μικρός Ντάνιελ έχει νεγροειδή χαρακτηριστικά. Η «υπόθεση Ντάνιελ Τράτμαν» εξελίσσεται σε αστυνομική έρευνα.Η Ιστορία ενός παιδιού της αυστριακής Άννας Κιμ μιλάει για την καταγωγή, την ταυτότητα, τον ρατσισμό, την περιθωριοποίηση και τον τρόπο που βιώνουν και αντιλαμβάνονται οι «ξένοι» τη θέση τους στην κοινωνία. Η αφηγήτρια, συγγραφέας από την Αυστρία, αυστροκορεατικής καταγωγής η ίδια, μαθαίνει για τον Ντάνιελ το 2013 από διηγήσεις της λευκής γυναίκας του και από τον φάκελο της κοινωνικής υπηρεσίας της Αρχιεπισκοπής. Η ιστορία διαδραματίζεται στις δεκαετίες του 1950 και του 2010 στο Γκριν Μπέι του Ουισκόνσιν και στη Βιέννη.Η ταυτότητα ως πρόβλημα, λέει η Άννα Κιμ σε συνέντευξή της, είναι αποτέλεσμα της πολιτικής που θεωρεί την αφομοίωση λύση για τα πάντα, την ένταξη στην κοινωνία υποχρέωση αποκλειστικά των μειονοτήτων και της αντίληψης ότι η μετανάστευση είναι έγκλημα.

Είκοσι πέντε διηγήματα, που τα συνέχει η τρυφερή ματιά στον κόσμο. Αναπάντεχες διαδρομές, μικρές ή μεγάλες μετατοπίσεις, νήματα μνήμης, χρώματα, ήχοι, γεύσεις και μυρωδιές ζωής. Ιστορίες ανθρώπων, αλλά και ζώων και πραγμάτων, που συχνά μοιάζουν έμψυχα.Γυναίκες και άντρες κουβαλούν τις αποσκευές της καθημερινότητάς τους, με τα συναισθήματα, τα διλήμματα, τις συγκρούσεις, τις αντιφάσεις τους, τα μυστικά τους. Αφηγήματα που κορφολογούν μικρές και μεγάλες στιγμές, αναδεύουν μνήμες, έρωτες, οικογενειακές σχέσεις, στάσεις και αξίες ζωής, σχηματίζοντας το ψηφιδωτό της ανθρώπινης περιπέτειας. Εξιστορήσεις σύγχρονες και παλιές, στιγμές της Ιστορίας, προσφυγικές πορείες, το παρελθόν και το μέλλον σε μια σφιχτή χειραψία ζωής. Ρεαλιστικές αφηγήσεις σε πρώτο, δεύτερο ή τρίτο πρόσωπο, με κάποιες αποκλίσεις προς το υπερβατικό, με μια στοχαστική γραφή, αναδεικνύουν την πολυμορφία των φωνών και των ανθρώπινων συναισθημάτων. Διηγήματα φτιαγμένα από ποικίλα υλικά και διαφορετικούς τόνους εκπέμπουν μια λεπτή, διάχυτη μυρωδιά, ένα άρωμα ανθρωπιάς και ψυχικής θέρμης.

Η Καρίνα έχει εκδώσει το πρώτο της βιβλίο, δυσκολεύεται όμως να ξεκινήσει τη συγγραφή του δεύτερου. Ο Παύλος Μ., ένας καταξιωμένος λογοτέχνης που ζει απομονωμένος στο σπίτι του, την καλεί να συγκατοικήσουν και από κοινού να γράψουν το επόμενο βιβλίο τους. Εκείνη δέχεται. Η συμβίωση τους ξεκινά, παρέα με τον Ρατ, έναν γάτο που δεν νιαουρίζει ποτέ. Πόσα αποκαλύπτουμε για τη ζωή μας μιλώντας για αυτή; Αφηγούμαστε τις ιστορίες μας για να τις μοιραστούμε ή για να τις αφήσουμε πίσω; Τι είναι αλήθεια και τι φανταστικό στην ανάμνηση; Ο Παύλος και η Καρίνα θα δημιουργήσουν μια νέα ιστορία, που όμοιά της δεν έχει υπάρξει ποτέ. «Όταν οι νεκροί διοργανώνουν πάρτι, οι παρευρισκομένοι μου ζητούν κάθε φορά να πω την ίδια ιστορία, δηλαδή το πως πέθαινα.Δεν είναι παράξενο που συμβαίνει αυτό γιατί ο τρόπος που χάθηκα είναι παγκοσμίως γνωστός, δεν ρουφάει κάθε μέρα η Γη ανθρώπους ενώ έχουν ξαπλώσει για έναν απογευματινό υπνάκο, ούτε τους καταβροχθίζει με αποτέλεσμα να μη βρεθεί ποτέ το πτώμα τους. Όμως εγώ κουράστηκα να ζω και να ξαναζώ τον θάνατό μου. Πολύ θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας κάτι άλλο, κάτι που ακόμα ζεσταίνει κάθε κύτταρό μου.» 

Δέκα χρόνια μετά το δεύτερο άλμπουμ της πολυμελούς ορχήστρας Μητέρα Φάλαινα Τυφλή, ο Διαμαντής Διαμαντίδης επιστρέφει και παραδίδει, με την ανεκτίμητη βοήθεια και συνεισφορά σπουδαίων μουσικών και συνεργατών που καιρό τώρα τον αποκαλούν με το μικρό του όνομα (Διαμαντής), το πρώτο του προσωπικό άλμπουμ σε μορφή εικονογραφημένου βιβλίου (comics) με CD. Σε μουσική παραγωγή «Πλαγκτόν» και σκίτσο της εικονογράφου Αγγελικής Σαλαμαλίκη, το «44» συγκεντρώνει 8 τραγούδια (4+4) που αποτελούν «μια καταγραφή του πως μπορεί ν’ αλλάξει ολοκληρωτικά η ζωή κάποιου, σχεδόν από τη μια στιγμή στην άλλη.». Πρόκειται για κάτι που, όπως αναγράφεται και εντός του βιβλίου, «δεν έγινε και τόσο ξαφνικά».Οι καθημερινές προκλήσεις, η πραγματική έννοια της οικογένειας και «η αγάπη και το πάθος να δημιουργήσουμε κάτι ακόμα με καλή παρέα […]», όλα αποτελούν τη βασική έμπνευση για τα τραγούδια του Διαμαντή που περιλαμβάνονται σε αυτό το άλμπουμ, ενώ, την ίδια στιγμή, τα ασπρόμαυρα σκίτσα της Αγγελικής Σαλαμαλίκη αποτυπώνουν με καλαισθησία και πιστότητα το νόημα των τραγουδιών στον καμβά του. Τα τραγούδια που περιλαμβάνονται στο «44» είναι: Ονειρεύτηκα / Ό,τι κάνω / Το μόνο που μετρά / Ρο / Ρίτα Χέιγουορθ / Χόρεψε / Κάτω απ’ το χαλί / Όλο και πιο λίγα και μπορούν να διαβαστούν και ως 1-2 αράδες που ίσως να συμπυκνώνουν το κεντρικό μήνυμα του άλμπουμ «44».

Είναι εκπληκτική στις δημιουργίες του Γιαν Φαμπρ η επανανακάλυψη ενός εξεγερμένου σώματος που οδηγεί σε μια νέα πολιτική ευθύνη, σε μια νέα Ηθική, σε έναν νέο Ουμανισμό. — Θεόδωρος Τερζόπουλος Αυτό το βιβλίο περιλαμβάνει μεγάλο μέρος της φιλοσοφίας του Γιαν Φαμπρ, όση μπορεί να στριμωχτεί σε λέξεις και να παραδοθεί με τη μορφή διαισθήσεων, ασκήσεων και αυτοσχεδιασμών. Στα εξήντα του χρόνια είναι πλέον ένας Δάσκαλος του θεάτρου, της περφόρμανς. — Richard Schechner Κρατάτε στα χέρια σας την παιδαγωγική της θεατρικής πράξης του Γιαν Φαμπρ, ένα ποιητικό εγχειρίδιο που επαναπροσδιορίζει ριζικά την υποκριτική και τη διδασκαλία της στον 21ο αιώνα. Δεν θα περιμέναμε τίποτα λιγότερο από τον κορυφαίο Δάσκαλο του θεάτρου της εποχής μας, που συνεχίζει να καθορίζει εκ νέου τις δυνατότητες και τα όρια της τέχνης του σε κάθε νέα θεατρική δημιουργία. — Σύλβια Σολακίδη, μεταφράστρια Το θέατρο του Γιαν Φαμπρ είναι μια φλόγα που πλήττει στην καρδιά με ένταση που είναι ανεξάρτητη από την ιδέα. Αυτό το βιβλίο, που συγκεντρώνει σαράντα χρόνια ασκήσεων και διδασκαλίας, ακούγεται σαν πρόκληση σε αυτούς οι οποίοι πρόκειται να δημιουργήσουν θέατρο, σαν προειδοποίηση: Καείτε μέσα στη μορφή. — Romeo Castellucci Αυτό το βιβλίο αποτελεί απόπειρα να οδηγηθούν οι επίδοξοι Περφόρμερ στον χώρο της ακραίας –και συχνά άβολης– ειλικρίνειας του Γιαν Φαμπρ. Σε αυτό το βιβλίο ο Φαμπρ ενσωματώνει τεχνικές και μεθόδους που εγκαινιάστηκαν από άλλους πρωτοπόρους του θεάτρου, αλλά τις ωθεί περαιτέρω μέσα στις άρρητες περιοχές του σώματος και της ψυχής, αναζητώντας να μετασχηματίσει τους καλλιτέχνες σε αυτό που ονομάζει «Πολεμιστές του Κάλλους». — Mikhail Baryshnikov Να το αποκτήσετε. Να το διαβάσετε. Να εξασκηθείτε. — Marina Abramovic